Hoe een land plots tot stilstand komt wanneer alle structuren ineenstorten, mocht dit blad ervaren toen het in 1991 met KAA Gent voor een Europese trip naar de Krim trok. Allemaal Beef Stroganoff!
Deze reportage verscheen in Sport/Voetbalmagazine in december 1991.
Het is dertien graden onder nul wanneer het vliegtuig met spelers, pers en fans van KAA Gent half december 1991 neerstrijkt op het ijs van de luchthaven van Kiev. De sfeer is gespannen tijdens deze tussenstop naar Simferopol op de Krim, waar Gent op 11 december Dinamo Moskou zal ontmoeten in de derde ronde van de UEFA Cup. Eerder hebben de Buffalo’s de maat genomen van FC Lausanne-Sport en Eintracht Frankfurt, en als het nog een ronde overleeft, wachten de Europese kwartfinales.
Gentvoorzitter Jean Van Milders laat de UEFA weten dat zijn club de match onder voorbehoud speelt. Gent treft op de Krim een Sovjet-Russische ploeg, maar tussen de loting en het spelen van de wedstrijd heeft Oekraïne de onafhankelijkheid uitgeroepen. Die is gestemd op 1 december, en op 8 december tekent de nieuwe president met een paar andere nieuwbakken presidenten een document dat het einde van de Sovjet-Unie inhoudt. Dus speelt Gent ineens in een ander land dan een paar weken eerder voorzien. De nieuwbakken Oekraïense douane wil de bagage tot het kleinste detail laten uitpakken, maar wanneer Van Milders bluft dat hij de Belgische ambassadeur in Moskou zal contacteren, mag het gezelschap toch het tweede vliegtuig op. Een van de jonge spelers uit de Gentse kern heeft een wel erg grote koffer bij. Zijn moeder was ongerust: ‘Je gaat voor slechts drie dagen weg, maar je weet maar nooit.’
Gentmanager Michel Louwagie, die nog maar een jaar in dienst is en officieel ‘coördinator’ is, kijkt zich naarmate de reis vordert de ogen uit. Toen hij een paar weken eerder ter plekke was om de accommodaties te inspecteren bij zijn eerste buitenlandse opdracht voor KAA Gent, was het hier nog zonnig en zes graden boven nul. Daarom net verhuisden Russische ploegen uit de hoofdstad in hartje winter doorgaans hun Europese wedstrijd naar hier, waar het in de winter een stuk aangenamer is dan in Moskou.
Vandaag is het omgekeerd. Terwijl de thermometer op de Krim overdag min zeven aangeeft, is het in Moskou uitzonderlijk vijf graden. Dinamo Moskou had beter zijn wedstrijd in het eigen stadion afgewerkt. Dat was voor iedereen gemakkelijker geweest, maar het had ook een minder spectaculaire reportage opgeleverd.
Roebel kaput
De bus die het gezelschap van Simferopol naar de badplaats Jalta brengt, een stadje met 30.000 inwoners, veel chique gebouwen en een keienstrand aan de Zwarte Zee, schuift twee uur lang over het ijs en schudt door even gladde bergpassen zo vervaarlijk heen en weer dat alle gesprekken verstommen en de meeste aanwezigen de zweetdruppels op het voorhoofd hebben.
Bestemming is het chicste hotel op de Krim, hotel Yalta Intourist, met 2000 kamers en liefst 400 man personeel (het bestaat nog steeds, zij het in een moderner kleedje). Uitgehongerd gaat iedereen aan tafel. Obers in livrei schuiven de gasten het immense menuboek toe. Maar elke poging om een gerecht te bestellen, botst op een njet. Neen, dat hebben ze niet. En dat evenmin. Op de wanhopige vraag wat ze dan wél hebben, antwoordt de hoofdober zonder verpinken: ‘Beef Stroganoff!’ Vooruit dan maar, iedereen rundsvlees met Stroganoffsaus.
’s Anderdaags schuiven enkele bestuursleden en supporters van KAA Gent in het hotel aan het wisselkantoor aan, om dollars om te ruilen in roebels. De eerste klant wil graag 100 dollar wisselen en krijgt prompt een volle plastic zak met roebels. Na vier fans die zo’n bedrag gevraagd hebben (100 dollar lijkt erg redelijk voor drie dagen shoppen) sluit de bank: het geld is op, ze moeten nieuwe roebels halen.
Niet dat je ver geraakt met de oude plaatselijke munt van de USSR. ‘Roebel kaput, only dollars‘, grijnst de taxichauffeur vastberaden. Maar wanneer hij moet teruggeven op een te groot dollarbiljet, wil hij dat wel doen in de oude plaatselijke munt. Daar komt hij niet mee weg. ‘No no. Roebel kaput!’ Er wordt een compromis gemaakt, want alleen met dollars kan hij nog benzine kopen op de zwarte markt. Deze man zal in de jungle van het nieuwe wilde kapitalisme zijn weg wel vinden. Een plantrekker. Maar de fans die geld gewisseld hebben zullen hun enorme plastic zak vol roebels alleen als souvenir kunnen meenemen naar België.
In het spelershotel Oreanda vertelt de met KAA Gent meegereisde kok Lieven Monbaillu hoeveel moeite het hem kostte aan de nodige verse ingrediënten te geraken om een deftige maaltijd voor de spelers te bereiden, ondanks de veelvuldige vooraf gestuurde faxen met zijn boodschappenlijstje. Verbijsterd zag het hotelpersoneel hoe hij weigerde om de frieten die vijf uur tevoren gebakken waren weer op te laten warmen en hij de handen uit de mouwen stak om met alles wat hij te pakken kreeg de spelers een groentesoep voor te schotelen.
Love hurts
Indrukwekkend is ’s anderendaags het bezoek aan het voormalige zomerpaleis van de laatste tsaar Nicolaas II, Livadia, waar de toenmalige wereldleiders van de geallieerden, Sovjetleider Jozef Stalin,Brits premierWinston Churchill en de Amerikaanse president Theodore Roosevelt in februari 1945, kort voor het einde van de Tweede Wereldoorlog, gebogen over een grote kaart de wereld verdeelden in invloedssferen. Voorzitter Jean Van Milders krijgt rillingen. ‘Hier staan we toch maar, op een plaats waar wereldgeschiedenis werd geschreven, zij het niet zo’n fraaie.’
De reporter van dit blad gaat vervolgens in het enige privérestaurant in Jalta koffie drinken en een hapje eten met een plaatselijke journalist, Gennadi Vijazovski,die heel zijn loopbaan werkte voor het Sovjetpersbureau TASS. Hij maakte in 1921 als kind mee hoe de lokale bevolking na de oorlog door Stalin gedeporteerd werd naar Siberië. ‘Ze kregen minder dan een uur om te pakken, daarna werden ze in treinen gestopt waarvan de deuren van buitenaf afgesloten werden, voor een lange reis naar een land waar velen door de honger en ontberingen niet eens levend aankwamen. Ik heb nooit geweten wat er van onze buren geworden is.’ De huizen van de oorspronkelijke bewoners werden toegewezen aan rijke Russen. Russen vormen in 1991 de meerderheid van de bevolking op de Krim, en Vijasovski weet niet wat er met hen gaat gebeuren nu Oekraïne de onafhankelijkheid uitgeroepen heeft en de banden met Rusland zullen doorgeknipt worden.
Hij slurpt van zijn koffie en krijgt de tranen in de ogen wanneer hem een stukje kaas wordt aangeboden. Het is meer dan een jaar geleden dat hij nog kaas heeft gegeten, en wanneer hij voor het laatst echte koffie dronk, kan hij zich niet meer herinneren. Hij is dankbaar voor de kleine maaltijd. Op restaurant gaan lukt niet met zijn maandloon als journalist dat omgerekend 2,5 euro bedraagt. Maar positief is, zegt hij, dat hij vandaag vrijuit zijn verhaal kan vertellen, zonder schichtig om zich heen te kijken. ‘Een paar jaar geleden had dat niet gekund, hier zo open met u praten.’
Op de terugweg even een paar winkels binnengegaan. Allemaal leeg. Midden op straat staan vrachtwagens waar een wiel af is of die geen benzine meer hebben. Uit de luidsprekers langs de zeeboulevard galmt een hartverscheurende versie van Love Hurts, de hit van hardrockgroep Nazareth, een cover van een nummer van The Everly Brothers. Het zijn details die bijblijven.
’s Avonds is het weer aanschuiven in restaurant Yalta. In de vestiaire staat een waardige oude man met een snor en een uniform met tal van eretekens. Wanneer de aanwezigen, die hem hun jassen toestoppen, hem achteloos wat geld toegooien, zich niet realiserend dat die paar dollars minstens een maandloon vertegenwoordigen, barst hij in snikken uit. ‘Wat scheelt er met hem?’, vraagt een collega verbaasd, zich niet bewust van wat hij omgerekend de man in handen heeft gestopt.
Aan tafel is iedereen het erover eens dat we allemaal meteen Beef Stroganoff gaan bestellen, aangezien er toch niets anders is. Maar koppig staan de obers erop dat iedereen toch eerst de menukaart inkijkt. Zou er dan toch iets anders te krijgen zijn, vanavond? Neen, dat is er niet, en dat ook niet. Wat dan wel? ‘Beef Stroganoff’, klinkt het antwoord, opnieuw zonder verpinken.
Schaatspartij
’s Anderdaags voert de busreis opnieuw langs de gladde passen door de bergen terug naar Simferopol, waar de wedstrijd plaatsvindt in het stadion van Tavrija Simferopol. Iedereen heeft zijn bagage mee, want na affluiten volgt de terugvlucht naar Kiev, en van daar aansluitend naar België.
De aankomst bij een quasi leeg Olympisch Stadion levert een hallucinant beeld op. Het veld ligt drie uur voor de wedstrijd nog helemaal onder de sneeuw. Eerst wilde men met vliegtuigmotoren de sneeuw wegblazen, maar dat plan ging niet door. Dus heeft men een legerbataljon van 150 soldaten met grijze wintermutsen ingezet, die met schoppen in de weer zijn om het veld ijs-en-sneeuwvrij te krijgen. Het is een indrukwekkend gezicht. Aan de ingang zijn grote metalen containers vol papier en hout in brand gestoken, om de bewakers en de suppoosten wat te verwarmen. De fotograaf van dit blad moet naar buiten gesleurd worden om die foto’s te nemen, zo koud vindt hij het.
Meer dan drie kwart van het stadion is niet overdekt, en de temperatuur is nog flink wat gezakt, tot onder min tien. De journalisten die op onoverdekte plaatsen zitten, krijgen de raad niet te lang stil te blijven zitten, om niet vast te vriezen. Computers en laptops bestaan nog niet. Gent, dat de heenmatch met 2-0 won, blijft op een half besneeuwd veld in een niet eens halfvol stadion bij een heuse schaatspartij moeizaam overeind met 0-0 en mag voor het eerst in zijn bestaan naar de Europese kwartfinales.
In gedachten verzonken vat zakenman Van Milders de terugreis aan. Hij voorziet een burgeroorlog, wanneer de mensen die niets hebben door de honger in opstand gaan komen. ‘Er zal een nieuw Amerikaans Marshallplan nodig zijn om deze regio te redden, zoals wij dat in Europa na de Tweede Wereldoorlog gekregen hebben. Bij ons heeft dat geholpen, omdat iedereen meteen aan de slag is gegaan. Maar zal dat hier lukken, met een derde generatie communisten die nooit gewend geweest zijn te werken?’
De spelers zijn blij met de kwalificatie, maar de Nederlandse verdediger Mark Verkuijl weet wat hij vooral zal onthouden: ‘De miserie hier. Je loopt op de markt waar amper iets te koop is en ziet mensen één schoen verkopen. Eén schoen.’
Een landbouwer uit de streek van Gent is hier samen met zijn zoon die Buffalo-fan is en zijn vader deze reis aanbiedt. Zijn allereerste reis met het vliegtuig (‘ik laat mijn dieren niet graag alleen’) is er een die hij niet snel zal vergeten. ‘Wat leven wij toch in een goed en welvarend land, mijnheer.’
Onze reporter is bij aankomst thuis diep onder de indruk van wat hij meegemaakt heeft: hoe snel een systeem dat functioneert van de ene op de andere dag kan stilvallen, met totale chaos, inflatie en armoede en een survival of the fittest tot gevolg. Hij voorspelt dat de mensen daar, die niets hebben, op een dag naar hier zullen komen, zodra ze de kans zien, om te krijgen wat wij hier ook hebben.
Bij het afscheid heeft Gennadi Vijaszovski gevraagd om hem voedselpakketten met oploskoffie, harde kaas, worst (allemaal zaken die niet langer te verkrijgen zijn op de Krim) en medicijnen toe te sturen. Dat gebeurt, jarenlang, telkens gevolgd door een warme bedankingsbrief.
Tot er op een dag geen brief meer terugkomt en de telefoon aan de andere kant van de lijn blijft rinkelen.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
