‘Huiselijk geweld na EK-finale: meer dan een pint’

19 gewonde agenten, honderden fans die Wembley zonder ticket binnenstormden, tientallen gewonden bij vechtpartijen. De Britten zijn befaamd om hun binge drinking-cultuur. Maar alcohol is niet de enige schuldige aan sportverwant geweld, vindt Joannes Van Gestel.

Dat voetbal niet altijd en voor iedereen een feest is, werd nogmaals duidelijk aangehaald in het artikel van Rony Van Gastel: Keerzijde van voetbalhoogmis (Sporza, 12 juli 2021). Hierin werd naar voor geschoven dat het aantal aangiften van huiselijk geweld na voetbalwedstrijden in het Verenigd Koninkrijk de hoogte in schiet. Het aantal aangiften zou stijgen met 26%, en nog meer bij verlieswedstrijden.

Zoals verwacht zijn het vooral mannen die zich aan sportgerelateerd huiselijk geweld bezondigen. De emoties tijdens of net na de wedstrijd zouden volgens het artikel van weinig invloed zijn, alsook de inzet van de wedstrijd. De relatie met huiselijk geweld beperkt zich daarbij ook niet tot het voetbal. Het Centre for Economic Performance (CEP) blijkt vooral het gebruik van alcohol met de vinger te wijzen.

Maar is alcohol wel degelijk de grote boosdoener? Veel van de opgesomde feiten zijn inderdaad correct en de problematiek staat zeker niet los van het gebruik van alcohol, maar het verhaal is toch wat complexer.

Zo drinkt niet elke man die zich bezondigt aan huiselijk geweld alcohol, en bezondigt niet iedereen onder de invloed van alcohol zich aan huiselijk geweld. Dat betekent natuurlijk niet dat er geen verband is tussen een stijging van huiselijk geweld en sportwedstrijden. De forse stijging van de aangiftes duidt dat ook ontegensprekelijk aan. Maar voor een adequate verklaring moet vooral worden gekeken naar een cocktail van basisfactoren.

Een belangrijke factor bij huiselijk geweld en hooliganisme is die van de sociale gelaagdheid. Het sociale gedragspatroon van achtergestelde wijken, op globale schaal, is afwijkender van dat gedrag dat geassocieerd wordt met de ‘brave, ambitieuze burger’. Het socialisatieproces in veel achtergestelde wijken getuigt in meerdere mate van een afgunst van school- en witte boordambities en neigt meer naar een mangecentreerde omgeving waarbij een grotere waarde wordt gehecht aan… jawel: vechtvaardigheid en de capaciteit om alcohol te kunnen verzetten.

Het is dus niet zo dat alcoholgebruik de drijfveer is achter huiselijk geweld. De kansarme maatschappelijke omgeving getuigt in het algemeen van een grotere aanzet tot beide, ook losstaand van elkaar.

Spanningsbalansen tijdens een sportwedstrijd zijn een studiethema op zich. Sportgerelateerde emoties beperken zich echter niet enkel tot de tijd tussen de twee fluitsignalen. Naar een wedstrijd wordt toegeleefd en ook na de wedstrijd kunnen emoties blijven doorwerken. Emoties hebben daarbij een kwalitatief en kwantitatief luik. Er kan, afhankelijk van de situatie, snel geschakeld worden tussen de types emoties. Zo kan een sterke emotie omslaan in een andere sterke emotie of kunnen ze sluimeren als frustraties die op een later tijdstip via geweld worden vrijgelaten. In ideale omstandigheden worden emoties die worden beteugeld in de levenssferen waar wij deze zeer onder controle moeten houden, denk maar aan de werkomgeving, op opbouwende wijze en via een climax vrijgegeven in onze vrijetijdssferen. Er wordt dan als het ware op een tijdelijke reset-knop gedrukt.

Voetbal is daarbij een sport die zeer efficiënt kan zijn in het bereiken van een quasi optimale spanningsbalans die uitmondt in een emotionele climax. Het doet dit vanwege haar eenvoud, haar reglementen, en de identificatie met de ploeg. De keerzijde is dat de kans ook groot is dat de hoge verwachtingen en hoop niet worden ingelost. Wanneer een sportprestatie eindigt op een anticlimax, vindt de vrijlating van emoties niet plaats. Die vrijlating kan zich dan verschuiven in de richting van geweld in de huiselijke sfeer.

Het onderzoek van het CEP toont aan dat mannen die geen alcohol drinken na afloop van de wedstrijd niet gewelddadiger zijn dan anders. Dat lag in de lijn der verwachtingen. Alcohol heeft wel degelijk een direct effect op ons gedrag. Het heeft een ontremmende functie. De ‘psychologische rem’ op ons gedrag, en dus ook op onze onderliggende frustraties en drijfveren, wordt met elke slok meer speling gegeven. Koppel intoxicatie door alcohol aan een ruimte waar de sociale controle zeer beperkt is, het huishouden, en de rem op gewelddadig gedrag wordt sneller helemaal gelost.

Alcohol na voetbal – veeleer vonk dan kruitvat.