In de naam van Amílcar: portret van WK-tegenstander Panama

Bijna alle Panamese voetballers, maandagavond tegenstander van de Rode Duivels in Sotsji, hebben een straatachtergrond. Voetballer zijn in Panama is dan ook niet zonder gevaar…

Luzern, 27 maart 2018. Terwijl de Rode Duivels in Brussel Saudi-Arabië partij geven, is de selectie van Panama actief in Zwitserland, in de buurt van het Vierwoudstedenmeer. Het is, na Denemarken, hun tweede oefenwedstrijd op een Europese trip, waarin de Colombiaanse coach van de Canaleros, Hernán Darío Gómez, zijn spelers kennis wil laten maken met Europees topvoetbal. Het land debuteert straks op het WK en heeft niet zoveel spelers in dit deel van de wereld, ook al neemt het aantal voetballers in het buitenland toe. In 1999 waren ze met amper 19, vandaag hebben ze bij de voetbalfederatie weet van 48 profvoetballers in het buitenland. Van hen spelen er slechts negen in Europa, en niet één in een van de grote vijf competities. Vandaar het belang van deze oefenwedstrijden. Gómez: ‘Europees voetbal is totaal anders dan we in de Gold Cup of onze kwalificatiewedstrijden gewoon zijn. Europese teams hebben allemaal wat dezelfde stijl: sterk, snel en dynamisch. Bovendien, en dat is zeer moeilijk voor ons, zijn ze precies in hun snelheid, in die één tot twee baltoetsen die ze nodig hebben.’

Hij zal het die avond zelf meemaken: Zwitserland veegt zijn team van de mat met 6-0. Op elk vlak worden de bezoekers overklast: in techniek, tactiek en snelheid. Dan hadden de Denen het een paar dagen eerder veel lastiger, zij wonnen met slechts 1-0. De Belgische scout neemt er nota van, meer niet. Het wordt straks in Sotsji toch anders.

Danser

De Panamese fans zal het worst wezen. Met een paar tientallen zijn ze in Luzern, getooid in de kleuren van hun land. De regen deert hen niet. De hele avond lang blijven ze hetzelfde refrein zingen. Een van hen is Luis. Hij woont inmiddels al een vijftal jaar in Zwitserland. In eigen land was hij een danser. ‘Ik werkte in een hotel in Boca del Toro, dat zeer toeristisch is. Daar heb ik mijn vrouw ontmoet, een Zwitserse. Zij woonde twee jaar in Panama, tot ze zwanger raakte. Omdat we wilden dat de baby hier werd geboren, zijn we verhuisd. Hier krijgt de baby een betere toekomst, een beter leven, betere gezondheidszorg, … Ik werk hier inmiddels vijf jaar en heb al een tweede zoon.’

Als de bus het stadion nadert, schreeuwt hij zijn steun uit. Luis: ‘Normaal is Panama een kleine ploeg uit een klein land, maar de spelers hebben de voorbije jaren een zeer groot hart getoond. De sport met de meeste publieke belangstelling bij ons is baseball.’ Wie zijn de sterren in het voetbal? Hij lacht: ‘Sterren? We hebben veel goeie spelers, maar geen echte sterren. We hebben een ploeg van vechters die strijden voor de eer van hun land tot de laatste seconde. Zeer patriottisch. We missen wat ‘voetbal’ vrees ik, maar compenseren dat met ‘hart’, tot de laatste minuut. Het symbool daarvan is misschien wel Román Torres, de man van de beslissende goal in het slot van de kwalificaties.’

Edgardo Vidal is radio- en televisieverslaggever. Hoe komt het dat zijn land zich plaatste? Vidal: ‘Omdat we de hele kwalificatiecampagne hard vochten voor elk punt. Dit is het orgelpunt van een gouden generatie, eentje die in 2002-2003 begon aan een lange carrière die nu ten einde loopt. Normaal zullen er op het WK vijf van die dertigers in de basis staan. Wij noemen hen los viejitos, de oudjes. Dat klinkt wat pejoratief, maar ze hebben veel voor ons voetbal gedaan. Luis Tejada, Felipe Baloy, Blas Pérez, Gabriel Torres, Jaime Penedo, … San Penedo noemen we onze keeper. Vier jaar geleden verloren we de kwalificaties in de laatste seconden van de laatste wedstrijd. Die ervaring heeft geholpen. Nu was er in de laatste wedstrijd weer veel druk, maar dit keer bleven ze kalm. De stijl van de ploeg? Geordend, afwachtend en pogend om voordeel te halen uit een fout van de tegenstander.’

Kort lontje

Iedereen die we spreken, looft het werk van de Colombiaanse bondscoach. Een man met WK-ervaring, die de voorbije weken de klemtoon legde op de fysieke voorbereiding van zijn spelers en keihard trainde. Fit zijn, daar ligt voor hem de sleutel.

De Colombiaan is een veteraan van vele oorlogen. Hij assisteerde zijn land al op de WK’s van 1990 en 1994 en was hoofdcoach van Colombia in Frankrijk 1998. Vier jaar later trok hij naar het WK als bondscoach van Ecuador. Dat had wel aan een zijden draadje gehangen. Ecuador zat toen in een economische crisis. Velen ontvluchtten het land, anderen namen hun toevlucht tot geweld. En voetbal was er een staatszaak. Toen Bolillo, zoals zijn bijnaam luidt, anderhalf jaar voor het tornooi op restaurant zat te eten, samen met wat andere leden van zijn staf, kwamen onbekenden binnen, en ontstond er ruzie over het niet oproepen van de zoon van een ex-president van het land. Er vielen drie schoten, en één kogel raakte de bondscoach. Die werd afgevoerd naar het ziekenhuis, daar twee dagen verpleegd en het kostte de beste spelers veel moeite om hem van ontslag af te houden. Zes maanden later speelde Uruguay gelijk in Quito en was het land geplaatst. Tot nu toe was dat WK van 2002 zijn laatste.

Gómez heeft een kort lontje. Hij vloog de bondscoach van Honduras al eens naar de keel tijdens een op het eerste gezicht amicaal gesprekje, en moest al opstappen als bondscoach van Colombia, omdat hij bij het buitengaan van een bar in Bogotá een vrouw een klap had verkocht. Dronken. En na de recente 4-0 in de VS, toen de kansen op kwalificatie verkeken leken en hij het gebrek aan steun in de media hekelde, zei een journalist, die al dertig jaar het voetbal volgt, dat dit resultaat hem pijn deed. Gómez repliceerde sec: ‘Het is niet omdat je dit al dertig jaar doet, dat je iets van voetbal kent. Ik heb al honderd corrida’s gezien en weet nog niks van stieren.’

Gevaarlijke job

Toen Panama zijn WK-kwalificatiecampagne op 13 november 2015 aftrapte met een 0-2-overwinning bij Jamaica, zat Darwin Pinzón op de bank. Zoek hem nu niet in de selectie: de spelmaker zit in de gevangenis, na een fout uitgedraaide gewapende overal. Invaller die avond in Kingston was Amílcar Henríquez. Hij werd in april 2017 doorgeschoten in Colón, waar hij voetbalde. Luis: ‘Ik weet niet exact wat er gebeurde, een oude vete, geloof ik, of iets waar zijn broer bij betrokken was.’ Sinds die noodlottige dag voor Amílcar speelt niemand nog met het nummer 21 voor Panama. ‘Maar’, zegt Edgardo Vidal, ‘het was een tragedie die tegelijk ook inspireerde. Ik denk dat zijn dood, halverwege de campagne, ook iets te maken heeft met onze plaatsing. Het was alsof ze iets terug wilden doen voor hem.’

En toch… voetballen in Panama is dus niet zonder gevaar. Spelers verdienen er minder dan het minimumloon (390 euro per maand), noteerde een verslaggever van So Foot. Daarom moeten ze soms wat bijklussen. Of houden ze zich bezig met duistere zaakjes. Zijn zij het niet, dan is het wel een vriend of iemand van de familie of uit de buurt. Luis: ‘Veel voetballers komen van straat en hadden in het verleden problemen. Als ze dan wat verdienen, komt er jaloezie.’

Misschien dat het WK het imago van het Panamese voetbal wat kan oppoetsen? Vidal: ‘Op voorwaarde dat we het straks goed doen! De kwalificatie maakte al wat los. Zonder het WK waren we nooit door Zwitserland, Denemarken of Oostenrijk uitgenodigd. Nu krijgen we erkenning in de voetbalwereld. Het is aan ons om in Rusland dat imago mooi te houden door goed te presteren.’