In het spoor van de Seleção: FC Neymar

© Belga Image

De 1-7-nederlaag tegen Duitsland vier jaar geleden op het WK in eigen land maakte Brazilië voetbalmoe. Alleen Neymar kan dat veranderen.

Alles is rustig, die dag in Granja Comary waar een paar duizend toeschouwers de open training bijwonen die Brazilië in eigen land afwerkt, kort voor de afreis naar het WK. Plots gaat er in de heuvels ten noorden van Rio een siddering door de massa.

‘Neymar!’, roepen de fans, wijzend op de man die traag over het gras in hun richting sloft. Als hij bij de afsluiting komt, reiken ze hem hun stylo’s aan voor handtekeningen. Pas dan valt hen op dat er iets niet klopt.

Gabriel Lucas bijt op zijn kauwgum en grijnst van achter de glazen van zijn Ray-Ban zonnebril. Al vijf jaar is Lucas Neymars dubbelganger, een rol die hij met verve speelt. De bril, zijn manier van lopen, de tatoeages die net daar zitten waar ze bij Neymar getekend zijn, de Irokezen hanenkam op het hoofd: alles klopt. In die mate dat Lucas kort daarvoor aantrad als doublure voor de stervoetballer in een reclamefilmpje voor de vliegtuigmaatschappij Gol. In het filmpje dribbelt Lucas, bal aan de voet, zich een weg doorheen de luchthaven. Op het einde neemt hij zijn zonnebril af en kijkt om. Een stem legt uit dat Gol eigenlijk de echte Neymar had geboekt voor het promotiefilmpje, maar dat die wat belangrijkers te doen had.

Neymar moet nog leren om te leven met zijn dubbele persoonlijkheid, die van kampioen én bekendheid.

Ricardo Kakà

Tachtig filmuren had Gol met Neymar geboekt, tot die in februari in Parijs zijn middenvoetsbeentje brak. ‘Zonder hem maakten we in Rusland geen schijn van kans’, zegt Lucas, die ook op kinderparty’s en bedrijfsfeestjes geboekt wordt, aan een Russische journalist.

De uitspraak leert hoe belangrijk de nieuwe voetbalgod is voor zijn land. In Brazilië draait alles om de man die met zijn transfer van 222 miljoen euro van Barcelona naar PSG de duurste voetballer ter wereld is. Maandenlang vraagt Brazilië zich af welk team naar het WK zal afreizen: dat mét Neymar, dat zich probleemloos door de Zuid-Amerikaanse kwalificatiegroep dribbelde, of dat zonder hem, dat voor veel Brazilianen nog altijd de chaotische, ongestructureerde bende is die in eigen land in de halve finale zeven tegengoals slikte tegen Duitsland. Het was de grootste blamage ooit in de Braziliaanse voetbalgeschiedenis, en een extra reden om van Neymars gezondheidstoestand een staatszaak te maken.

Instagram

Tientallen tv-stations belegeren daarom vanaf maart het ziekenhuis in Belo Horizonte waar een ganse vleugel voor het herstel en de revalidatie van Neymar afgehuurd is. Tijdens de revalidatie, waarvoor hij een villa op het strand huurde, storten de media zich op elk teken van leven dat Neymar geeft, met extra aandacht voor elke foto die de superster zelf op Instagram post. Een beeld waarop hij uitgeput onderuit ligt na een zware training, of een foto samen met zijn vriendin Bruna Marquezine. Voor nog meer heisa zorgt een foto waar hij lachend in een rolstoel poseert, net op dag waarop wetenschapper Stephen Hawking is overleden, met de melding: ‘Positief blijven.’ Ergernis wekt een beeld waarop hij met een paar vrienden aan een pokertafel zit. Onduidelijk is hoe ernstig de vedette zijn comeback neemt. Tot de bezoekers op training met een zucht van opluchting vaststellen dat, terwijl ze met Neymars dubbelganger Lucas praten, de ster zelf wat verderop zijn eerste duels aangaat, alsof er al die maanden voordien helemaal niets met hem aan de hand is geweest.

Na die allereerste training gaat voor de officiële persconferentie niet Neymar, maar middenvelder Fred aan tafel zitten om zich te laten onderwerpen aan een batterij vragen. Als speler van het Oekraïense Sjachtar Donetsk, dat door het Russisch-Oekraïense conflict uit de eigen stad moest verhuizen, zijn er wel een aantal interessante thema’s te bespreken aangaande Rusland, maar de vraagstellers zijn maar geïnteresseerd in één onderwerp:

‘Hoe ging het met Neymars voet?’

‘Voelde Neymar na de training iets?’

In de aanloop naar het WK, zo wordt duidelijk, heeft Brazilië nood aan goed nieuws. Terwijl de Seleção zich op het toernooi voorbereidt, blokkeren in eigen land vrachtwagens de kruispunten, waardoor in de grote steden een tekort aan levensmiddelen ontstaat. Er wordt geprotesteerd tegen de stijgende brandstofprijzen, maar er is meer aan de hand. Aan de vooravond van het WK verzinkt Brazilië in chaos. De voorpagina’s van de kranten hebben het niet over het nakende voetbalfeest, enkel over de enorme werkloosheid, corruptie en het geweld in het land, waar komende herfst na de verkiezingen ook nog eens een extreemrechtse populist aan de macht dreigt te komen. Uit enquêtes blijkt dat de meeste Brazilianen niet wakker liggen van het WK, maar van andere problemen. Alleen leert de geschiedenis dat dat snel verandert wanneer de ploeg goed presteert op het meest prestigieuze voetbaltoernooi ter wereld.

Dat hangt alleen van Neymar af. Nog steeds zijn de meeste Brazilianen overtuigd dat de 7-1-pandoering er nooit gekomen was, had de Colombiaan Juan Zúñiga in de kwartfinale van het WK 2014 niet voluit de rug van de Braziliaanse topspits geraakt. Met hem erbij was alles helemaal anders gelopen, weten ze heel zeker. Dan hadden de andere Brazilianen een houvast gevonden op het moment waarop de wedstrijd hen dreigde te ontglippen tegen Duitsland. Iemand die oplossingen ziet die anderen nooit vinden. Kortom: een leider. In Brazilië bestaat sinds enige tijd een woord dat die afhankelijkheid goed uitdrukt: Neymardependencia.

Voor het ziekenhuis in het Braziliaanse Belo Horizonte waar Neymar geopereerd werd, hopen fans een glimp van hem op te kunnen vangen.
Voor het ziekenhuis in het Braziliaanse Belo Horizonte waar Neymar geopereerd werd, hopen fans een glimp van hem op te kunnen vangen.© BELGAIMAGE

Egotripperij

Tite, de bondscoach die de Seleção twee jaar na de 1-7 overnam, is zich bewust van het probleem. Om de andere spelers meer verantwoordelijkheid te geven, laat hij tijdens Neymars afwezigheid de kapiteinsband doorheen het team circuleren, langs Philippe Coutinho of de jonge Gabriel Jesus. Maar de kenners laten zich niet afleiden. ‘Zonder Neymar zijn we maar op 50 procent van ons kunnen’, zegt de vroegere spits Dario José dos Santos die commentaar geeft voor een tv-zender. Dos Santos, beter bekend onder zijn roepnaam Dada Maravilha, maakte deel uit van het legendarisch Braziliaans team dat met Rivelino, Gérson en Carlos Alberto in 1970 wereldkampioen werd, en dus heeft hij recht van spreken. Alleen stond hij toen niet in de basis. Op zijn plaats had Brazilië een nog betere speler: Pelé. ‘Wanneer een van ons wegviel of uitgeschakeld was, sprong een andere voor hem in de bres, dat was onze sterkte’, zegt Dos Santos. ‘Carlos Alberto was de baas, Gérson onze dirigent en Pelé het genie. Hoe kan Neymar al die dingen in zijn ééntje zijn?’

Pelé deelt zijn mening. Brazilië is geen team, liet hij voor het WK bezorgd optekenen, en dat is niet alleen maar oudemannenpraat. Het heeft te maken met de bezorgdheid van vroegere spelers over een nieuwe mentaliteit, zoals Neymar die uitstraalt. Zij vinden dat hij een teamsport als voetbal te vaak als een individuele sport beleeft. Ze begrijpen niet waarom hij een wereldelftal als dat van Barcelona vrijwillig verlaat om in het circus van Parijs te gaan spelen. Wat voor lol heeft hij er aan op het veld met Edinson Cavani te gaan discussiëren over wie de penalty mag nemen? Uitgerekend nu zou Neymar ook nadenken over een bod van Real, dat tot 400 miljoen euro voor hem wil betalen.

Aan dat soort egotripperij ergert de voormalige international zich, en aan Neymars soms overbodige dribbels, waarmee hij de tegenstander provoceert. Kortom: aan het gedrag dat het steeds meer gecommercialiseerde voetbal bij zijn nieuwe sterren ontlokt. De schrijver José Miguel Wisnik, die Neymar als fan van diens oorspronkelijke club Santos altijd welgezind was, vindt dat zich in de man waar het allemaal om draait de grote Braziliaanse tragedie voltrekt. Hoe hoger hij in de professionele wereld opklimt, hoe meer in hem de straatvoetballer opduikt. Misschien is het hem allemaal te veel geworden. Toen de Braziliaanse bondscoach zijn spits op een persconferentie in een emotionele rede verdedigde toen de kritiek na zijn overstap naar Parijs weer aanzwol, was Neymar zo aangedaan dat hij wenend de zaal verliet.

Tranen

Maar op een zondagmorgen eind mei, drie maanden na zijn operatie, praat hij in de mixed zone van een persconferentie van de nationale ploeg voor het eerst weer in het openbaar. Een paar dagen later wordt hij in een oefeninterland tegen Kroatië bij de rust in gebracht. Plots laait het spel op, na een duffe eerste helft zonder hem. Wanneer hij in de 67e minuut drie tegenstanders uitschakelt en de bal vol onder de lat binnen jaagt, haalt heel Brazilië opgelucht adem.

Even toch. Want op het WK komt Neymar moeilijk op gang. Na de tweede wedstrijd tegen Costa Rica, waar hij in de slotfase het verschil maakt, barst hij ondanks de zege en de veilig gestelde kwalificatie in tranen uit.

Ricardo Kakà, zelf Braziliaans international én wereldkampioen in 2002 en sinds 2017 voetballer af, kan die emoties goed plaatsen: ‘Die tranen zijn de ontlading bij iemand die van ’s morgens tot ’s avonds onder de schijnwerpers staat. De druk op en rond hem in Brazilië is enorm, helemaal gek. Men beoordeelt zijn rendement, zijn klasse, maar ook zijn haarsnit en de tassen en koffers die hij draagt. Hij is niet alleen een topspeler, maar ook een beroemdheid. Het is niet gemakkelijk om al die dingen te combineren en goed om te gaan met al die druk. Neymar moet nog leren om te leven met zijn dubbele persoonlijkheid, die van kampioen én bekendheid.’

Los van dit WK durft Kakà nog niet te voorspellen of Neymar de grootste Braziliaanse voetballer aller tijden wordt, groter dan Ronaldo, Ronaldinho of zelfs Pelé: ‘Met zijn 26 komt hij stilaan op de beste leeftijd die een voetballer heeft. Ons oordeel over hem moeten we nog even uitstellen. Zijn echte impact zal je pas over een aantal jaar kunnen berekenen.’

Marian Blasberg en Alessandra Bocci

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content