Barcelona-voorzitter Joan Laporta had Xavi graag eerder willen aanstellen, bekende hij onlangs. Uit respect voor Ronald Koeman wachtte hij tot vorig jaar oktober met die beslissing. Onder de nieuwe trainer zijn de resultaten verbeterd en speelt Barcelona weer op de manier zoals de culés dat graag zien. Wat is er veranderd?
Door Süleyman Öztürk (Voetbal International)
Eind februari kreeg Xavi tijdens een persconferentie een vraag over de ontwikkeling van zijn ploeg. Hoe hij die zag en op welk vlak hij de ploeg vooruit vond gegaan? Het was een vraag met een positieve insteek. De lente hing in de lucht. Barcelona had een paar dagen eerder met 2-4 gewonnen in Napels. Als reactie daarop berichtten de Catalaanse kranten in aanloop naar het volgende duel voorzichtig over een wederopstanding. Over een elftal dat een paar maanden daarvoor na het ontslag van Ronald Koeman nog op sterven na dood leek en waar nu weer muziek en schwung inzat. Over een elftal dat de belofte van goed voetbal met zich meedroeg.
Sneller dan verwacht speelt Barcelona weer Barcelonavoetbal. Welke deskundige je een paar maanden geleden ook naar zijn of haar mening vroeg, telkens werd hetzelfde riedeltje afgespeeld. Dat de weg terug omhoog geen gemakkelijke klus zou worden. Dat het tijd kost om te investeren in jonge spelers en dat er doelen gesteld moesten worden op de middellange en de lange termijn. Dat de club terug moest naar de kern. Dat het Barça-DNA zoek was en de ploeg geen identiteit meer had. In algemene zin luidde de breed gedeelde conclusie dat Barcelona een paar jaar nodig zou hebben om er weer bovenop te komen.
Nieuw tijdperk
Ergens wisten de fans wel dat er een einddatum zat op het succes. Dat het Lionel Messi-tijdperk een keer ten einde moest komen. Dat de aanvaller op een dag zou stoppen of vertrekken en de club zich dan opnieuw zou moeten uitvinden. Alleen kon of wilde niemand zich daarvan een voorstelling maken. Zo alomtegenwoordig was de Argentijn in de identificatie van de club. De manier waarop alles zich vorige zomer op die vijfde augustus ontvouwde, kwam daarom als een shock. Het vertrek van Messi wilde niemand. Met de kennis van nu kun je zeggen dat het nodig was om de situatie van de club met een nieuwe blik te bekijken.
Zeven maanden later valt de naam Messi niet zo vaak meer in relatie tot Barcelona. ‘Lúúk, Lúúk, Lúúk’, klinkt het in Camp Nou zodra Luuk de Jong gaat warmlopen. De oh’s en ah’s dalen neer wanneer Pedri een tegenstander door de benen speelt. Verwachtingsvol wordt uitgekeken naar de assists van Ousmane Dembélé, de sprints van Adama Traoré, de loopacties van Ferrán Torres en de doelpunten van Pierre-Emerick Aubameyang.
Lees ook: Aubameyang bij FC Barcelona: ‘Een geschenk dat uit de lucht is komen vallen’
Xavi kan een tevreden trainer zijn en dat is hij ook. Hij knikte instemmend toen een verslaggever hem een paar weken geleden vroeg naar de verbeterpunten van zijn elftal en wilde eigenlijk al aan het antwoord beginnen voordat de vraag helemaal was gesteld. ‘De circulatie van de bal is een van de verbeterde punten’, zei hij. ‘Net als de dynamiek van de ploeg en de aanvallende bewegingen die ondersteunend zijn voor de speler die bal heeft. Wel verliezen we nog steeds onnodige ballen. Er is duidelijk verbetering, maar we moeten ons schamen om de bal te verliezen.’ Dat laatste is zo’n beetje de essentie van wat je Xavi-voetbal kunt noemen. Hij zegt het bijna elke week.
Spelintelligentie
De speler die hij was, kun je niet los zien van de trainer die hij is. Op het middenveld keek hij per wedstrijd wel vijfhonderd keer om zich heen. Zijn grootste teleurstelling was dat Barcelona nauwelijks voetballers meer had die het positiespel tot in de finesses begrijpen en de bal het werk kunnen laten opknappen. Xavi moest vijf maanden geleden voor zijn gevoel bijna op nul beginnen. Hij had Sergio Busquets en daar hield het wel op.
Het tika-taka uit zijn glorietijd kopiëren is zijn doel niet. Wel het mechanisme erachter. Dat spelers communiceren via hun passing. Dat ze weten waar de bal naartoe kan voordat ze die krijgen en daardoor tijd winnen. Barcelona was volgens Xavi langzaam en een beetje voorspelbaar geworden. Door de spelers beter te leren kijken, hoopte hij de spelintelligentie te vergroten.
De enige die hij op dat vlak weinig meer hoefde te vertellen, bleek een van de jongste spelers in de selectie te zijn. Xavi wist dat Pedri een bijzonder talent was. Hij had hem zien opkomen onder Koeman en zien uitblinken met Spanje op het EK. Hij wist niet dat Pedri bijna altijd, in welke situatie dan ook, op training of in wedstrijden, de juiste keuze maakt omdat hij van tevoren heeft gezien waar de oplossing ligt. Pedri bleek continu om zich heen te kijken en dat beviel Xavi wel. ‘Hij heeft heel veel weg van Andrés Iniesta’, merkte de trainer onlangs op na de 4-0 zege op Athletic de Bilbao. ‘Vooral de manier waarop hij het spel verlegt. Hij heeft een perfect inzicht in ruimte en tijd. Dat begrip van het spel maakt hem zo goed. Soms wordt hij door drie tegenstanders aangevallen en denk je: Die bal gat hij verliezen. En toch vindt hij dan een oplossing, dat maakt hem uniek.’
Aan alle succesperiodes kleven historische Clásico’s. Barça-Madrids die symbool staan voor het gevoel van dat moment. De 0-5 met Johan Cruijff op het veld is zo’n wedstrijd die zich in het collectieve geheugen van de Barça-supporter heeft genesteld. De 2-6 met Pep Guardiola op de bank geeft de dominantie en het spelplezier weer tussen 2008 en 2012.
De betekenis van de laatste Clásico moet nog blijken. De Catalaanse kranten schreven dat de recente 0-4 de bevestiging is van de geluiden die al een tijdje te horen waren. Dat Xavi de denkwijze van de spelers heeft veranderd. De manier waarop Real Madrid in eigen stadion werd verslagen, is vanuit oogpunt van Barcelona hoopgevend. ‘We are back’, meende Gerard Piqué. Die drie woorden op zijn Twitter- en Instagram-account galmden nog een tijdje na. Xavi heeft maar een paar maanden nodig gehad om een tobbend elftal weer herkenbaar en leuk te laten voetballen. Met de zege op Real Madrid als ijkpunt. ‘Als Barça in staat is om altijd zo te spelen, zal het geschiedenis schrijven’, concludeerde het Calatalaanse Sport jubelend in een nabeschouwing.
Tegen Real Madrid vielen onder anderen Eric García en Ronald Araújo in positieve zin op. Zij zijn niet de enigen die de laatste weken en maanden een acceptabel niveau halen. De oudjes Piqué, Busquets en Jordi Alba lijken ineens een paar jaar jonger geworden. Frenkie de Jong is ten opzichte van de eerste seizoenshelft spectaculair verbeterd. Sergiño Dest speelde tot aan zijn blessures een aantal aardige duels. Marc-André Ter Stegen keept de laatste tijd weer goede wedstrijden na een moeilijke periode waarin hij werd meegezogen met de algehele malaise.
Momentum
De laatste vijf competitieduels werden allemaal gewonnen en sinds 5 december vorig jaar heeft Barcelona in La Liga niet meer verloren. Begin februari won de ploeg met 4-2 van Atlético Madrid, gevolgd door de masterclass in het Estadio Santiago Bernabéu. Zondagavond kan tegen Sevilla aan het positieve momentum een vervolg worden gegeven. Misschien dat een zege op de nummer tweede in de competitie voor wat twijfel kan zorgen bij Real Madrid. Tot aan de Clásico waande de poeg van Carlo Ancelotti zich eigenlijk al kampioen.
Hoe dan ook: Barcelona is weer een factor om rekening mee te houden. Volgens Mundo Deportivo-columnist Edu Polo is er sprake van een Xavi-effect. ‘Het lijdt geen twijfel dat de komst van de coach Barcelona heeft veranderd’, schreef hij in maart na de 1-2 zege bij Elche. Een duel dat door de Memphis Depay vanaf elfmeter werd beslist. ‘De ploeg heeft nu een idee van spelen en het is herkenbaar. Alles is veranderd. Wat we op het veld zien en ook wat we niet zien. Ze trainen vaker en beter, er wordt veel meer fysiek en tactisch gewerkt, de voeding van de spelers wordt gecontroleerd en video’s worden in groepsverband en individueel bekeken. En er is nog een ander gevolg van het Xavi-effect. De invallers voelen zich weer belangrijk en niet langer gemarginaliseerd. Dest en Mingueza hadden weken niet gespeeld, maar toen een beroep op ze werd gedaan stonden ze met hetzelfde vertrouwen op het veld als de starters. Dat geldt ook voor Memphis, die afgeschreven was en Xavi belangrijk vindt.’
Inhaalslag
Het Xavi-effect is onmiskenbaar. Barcelona heeft zich de laatste maanden spectaculair verbeterd. In februari waren de eerste signalen daarvoor zichtbaar. Maart werd de maand van de definitieve herrijzenis. Voor Xavi kwam het bijzonder goed uit dat de nationale competities eind januari bijna twee weken stillagen. Vanaf het moment dat hij in november voor de groep kwam te staan, heeft hij amper kunnen trainen op zijn principes. Door het overvolle speelschema was daar geen tijd voor. Daar kwam ook nog een corona-uitbraak tussendoor, een korte kerstvakantie en een trip naar Saoedi-Arabië voor de strijd om de Super Cup. In de laatste week van januari kon hij voor het eerst gericht werken aan de verbetering van het positiespel, het collectief druk zetten en een aantal andere aspecten die hij graag wilde implementeren.
Het hielp ook dat in de tweede week van die ingelaste mini-voorbereiding alle nieuw aangetrokken spelers beschikbaar waren. Met een bijna complete groep kon Xavi conditioneel en tactisch een kleine inhaalslag maken. Werken aan simpele automatismen waardoor spelers beter van elkaar weten wat er op het veld gebeurt. Als buitenstaander is nu makkelijker te voorspellen wie welke bal gaat geven en waarheen een speler zal gaan lopen. Loopacties zijn afgesproken en afgestemd, net als het gedrag en de bewegingen van de buitenspelers en de backs en de manier waarop de aanvallers de pressing initiëren. Met andere woorden: Barça heeft een plan, een houvast.
Niet alles kan op het trainingsveld worden uitgelegd of besproken. Met video-analyses probeert Xavi zijn ploeg voor te bereiden. Op wedstrijddagen krijgt de selectie een korte presentatie met een aantal suggesties om de tegenstander pijn te doen. Simpele aanwijzingen en concrete voorbeelden van hoe bepaalde verdedigers reageren of welke manier van opbouwen de voorkeur heeft.
Naast de reguliere trainingen en gezamenlijke video-sessies hecht hij ook belang aan meer individuele aanpak. Bijna elke week krijgt een aantal spelers een dag en tijdstip waarop ze in het kantoor van de trainer worden verwacht. Daar zit Xavi dan met zijn broer Òscar en een andere assistent om via videofragmenten kenbaar te maken wat beter kan of hoe een bepaalde fout de volgende keer voorkomen kan worden. Niet elke speler hoeft even vaak te komen, maar ook routiniers als Busquets, Dani Alves en Piqué ontkomen niet aan de individuele videopraatjes.
Frenkie de Jong vertelde in februari in een interview met The Observer hoe dat ongeveer gaat. ‘Soms spreken we af in zijn kantoor en laat hij mij video’s zien van mijn wedstrijden. Dan legt hij uit hoe hij het ziet en wat ik kan doen om te verbeteren. We zien clips van hoe je jezelf positioneert en wat je in bepaalde situaties kan doen.’
De Jong, Gavi, Pedri, Ferrán Torres, Memphis en alle anderen krijgen tijdens de individuele gesprekken te horen hoe ze ruimtes beter kunnen bespelen, welke passes ze wel en niet kunnen geven. Eigenlijk leren ze het spel zien en begrijpen zoals Xavi een voetbalwedstrijd tot zich neemt. Hij ziet passes als de grammatica van het spel en deelt het veld op in ruimtes die continu van betekenis veranderen. Bij hem thuis mag niet worden gesproken als hij voetbal kijkt omdat hij zich opsluit in wat er op het veld gebeurt. Op het veld is de toegenomen spelintelligentie zichtbaar. Ook dat kun onder het Xavi-effect rekenen. Het is een van de verbeterde aspecten.
Intensiteit
Thomas Müller draaide er vier maanden geleden niet omheen. Barcelona had op bezoek bij Bayern München een overwinning nodig om te overwinteren in de Champions League. Het duel eindigde in 3-0 zonder dat de Duitsers zich echt hoefden in te spannen. ‘Barcelona kan zich niet meten met onze intensiteit’, constateerde Müller. ‘Op zich hebben ze alles, fantastische spelers qua techniek en tactiek. Maar ze kunnen niet mee op de maximale intensiteit in het topvoetbal.’
Xavi wist dat zijn ploeg fysiek niet in staat was om negentig minuten lang te kunnen spelen zoals hij dat graag ziet. Dat het tijd zou kosten om het aantal sprintmeters omhoog te brengen en de inhoud te kweken om langere periodes als ploeg agressief druk naar voren te zetten.
Dat Xavi maniakaal bezig is het positiespel preciezer en zuiverder te krijgen bleek wel in de slotfase van de Clásico. Bij een 4-0 voorsprong had hij rustig in de dug-out kunnen gaan zitten, maar in plaats daarvan bleef hij druk gebaren en schreeuwen. Het is onderdeel van de Xavi-methode en komt zo uit het lesboek van Pep Guardiola, die bij een 7-0 voorsprong ook kan ontploffen wanneer een speler uit gemakzucht een verkeerde pass geeft. ‘Om goed te spelen, moet je negentig minuten goed spelen’, legde Xavi uit na de Clásico. ‘De bal verliezen moet je een klotegevoel geven. Het geef mij een klotegevoel. Je mag de bal verliezen, maar alleen in het laatste derde van het veld.’
De trainer had zelf in december het gevoel dat zijn werkwijze langzaam begon aan te slaan. In de uitwedstrijd bij Sevilla op 21 december zag hij aanvallen terug die zo van het trainingsveld kwamen. Hij zag gedrag bij spelers dat aantoonde dat ze naar hem luisterden als hij wees op kleine details. Barcelona speelde nog zonder de geblesseerde Pedri en begon de wedstrijd met Ferrán Jutglá in de spits en Abde Eze als linksbuiten. Maar ook Xavi zal op dat moment niet hebben kunnen bedenken dat zijn ploeg drie maanden later voorzichtig weer als titel-kandidaat wordt beschouwd.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
