Na Eriksen, Aguero en co: zijn er nu meer hartklachten bij voetballers dan voordien?

© GETTY

De 29-jarige Christian Eriksen hoopt deze transferperiode een nieuwe club te vinden na zijn bijna-doodervaring op het EK. Hij was bepaald niet de enige profvoetballer die de laatste tijd werd geconfronteerd met hartproblemen.

Door Tom Knipping (Voetbal International)

Sergio Agüero die plotseling zijn carrière beëindigde, Christian Eriksen die ineenzakte tijdens het EK, Daley Blind die een inwendige defibrillator liet installeren. En dan hebben we het nog niet eens over Victor Lindelöf van Manchester United, die laatst met pijn op de borst het veld verliet, over Napoli-middenvelder Piotr Zielinski, die zich met ademhalingsproblemen liet wisselen, over Martin Terrier van Stade Rennais, die naar de kant moest met vergelijkbare problemen, en over Ricardo Gomes, die instortte tijdens een training van Partizan Belgrado.

Een Kroatische derdedivisie-voetballer overleed zelfs in het ziekenhuis nadat hij op de training was getroffen door een hartaanval. Adama Traoré van Sheriff Tiraspol hield zijn borst vast toen hij opeens omviel in de Champions League en in een Noorse tweededivisie-wedstrijd was Emil Pálsson een paar minuten van de wereld. In november redde de trainer van Wigan Athletic, Leam Richardson, het leven van zijn aanvaller Charlie Wyke door hem op de training te reanimeren en bij Sheffield United werd de plotseling neergezegen John Fleck van het veld gedragen.

Bij Bayern München is Alphonso Davies voorlopig uit de roulatie met een ontstoken hartspier. Buiten Europa stierf vorige maand een Omaanse international tijdens de warming-up en een Algerijnse speler sneuvelde op Tweede Kerstdag tijdens een competitiewedstrijd.

Sinds het overlijden van de Kameroense international Marc-Vivien Foé, tijdens de Confederations Cup van 2003, komt hartfalen op de velden regelmatig in het nieuws, maar de laatste maanden lijkt het aantal incidenten wel heel erg hoog.

Meer media-aandacht

‘Maar wetenschappelijke data dat er sprake is van een toename, zijn er niet’, zegt hoogleraar prof. dr. Vincent Gouttebarge van de mondiale spelersvakbond FIFPro en het Amsterdamse UMC. De voormalige voetballer van FC Volendam stipt aan dat er in het verleden vaker mediahypes zijn geweest rond dit onderwerp. Denk aan de hartstilstand van Abdelhak Nouri in 2017 of de hartaanval van Iker Casillas in 2019. Bij de Belgen was de consternatie groot toen in 2015 in korte tijd twee voetballers het loodje legden op het veld.

Het zou kunnen zijn dat iedereen zich nu door het voorval met Eriksen meer bewust is van hartfalen en dat dit ook leidt tot meer aandacht in de media.’

Prof. dr. Vincent Gouttebarge

‘Het zou zo kunnen zijn dat iedereen zich nu door het voorval met Christian Eriksen er meer bewust van is en dat dit ook leidt tot meer aandacht in de media, net zoals dat tegenwoordig geldt voor hersenschuddingen. Daar was tot een paar jaar geleden ook relatief weinig aandacht voor. De laatste seizoenen is dat veranderd, na een serie gebeurtenissen in de Premier League en de Champions League. Denk aan Jan Vertonghen, die groggy van het veld werd gedragen tijdens Tottenham Hotspur tegen Ajax, in de halve finale van 2019. Er is discussie over het aanpassen van de protocollen, de FIFA is er alerter op en de media besteden er meer aandacht aan. Maar dit betekent natuurlijk nog niet dat hersenschuddingen nu vaker voorkomen dan vroeger.’

FIFA wil meer weten

Vergelijkingen met het verre verleden zijn onmogelijk, omdat er slechts beperkt gegevens voorhanden zijn over de omvang van hartproblemen bij voetballers. Pas in 2014 begon de FIFA met het verzamelen van informatie over sterfgevallen op de velden. Aanleiding was de toenemende berichtgeving over slachtoffers die plots waren omgevallen tijdens trainingen en wedstrijden. Onder de noemer Sudden Death wilde de wereldvoetbalbond de mortaliteit in kaart brengen. Hoe vaak komen tragische gebeurtenissen voor? En wat zijn de oorzaken?

Agüero moest zijn carrière vroegtijdig stoppen door hartklachten.
Agüero moest zijn carrière vroegtijdig stoppen door hartklachten.© GETTY

In 2020 werden de eerste resultaten bekendgemaakt. In vijf jaar tijd vielen er wereldwijd 617 plotselinge (amateur)voetbaldoden te betreuren, maar daar zaten ook slachtoffers bij van bijvoorbeeld bliksem-inslagen en horrortackles. Ook kwam er een spits om het leven die na een intikker zijn nek brak bij een radslag. Een ander had de pech om na een schouderduw met zijn hoofd tegen een betonnen boarding te botsen. Slechts in een derde van de gevallen werd de doodsoorzaak officieel vastgesteld. Hartfalen vormde de hoofdmoot, maar het ging vooral om spelers boven de 35 jaar in het amateurvoetbal. Er stierven 33 profs in het harnas, wat wereldwijd dus neerkomt op zes tot zeven gevallen per jaar. Niet in alle gevallen ging het om een haperende rikketik.

Het enige andere meerjarige onderzoek komt uit het Verenigd Koninkrijk en stond onder leiding van een cardioloog die is verbonden aan de Universiteit van Londen. Bij de presentatie van zijn onderzoek in 2018 was de conclusie dat fatale hartaanvallen onder voetballers vaker voorkwamen dan eerder werd aangenomen. Maar diezelfde cardioloog gaf recent in de Britse media aan dat de hartproblemen bij Eriksen, Agüero, Blind en al die andere spelers nog geen bewijs zijn voor een toename. Hij dacht eerder aan een vertekend beeld door een meer nauwkeurige, wereldwijde verslaggeving via het internet en omdat mensen de neiging hebben om een aantal incidenten in korte tijd al snel aan te merken als tendens.

Verband met coronavaccin?

Ook Gouttebarge heeft geen aanwijzingen dat het beeld recent is veranderd: ‘Uit het FIFA-register blijkt dat er tijdens de corona-periode geen toename is geweest ten opzichte van het tijdperk vóór corona.’

Dat is een relevante conclusie, want op het FIFPro-hoofdkantoor in Hoofddorp komen veel vragen binnen van spelers over de relatie tussen hartfalen en de corona-vaccinatie. Deze discussie wordt in het voetbal aangezwengeld door de Engelse oud-international Matt Le Tissier en andere anti-vaxxers, die een verband leggen tussen het nemen van een prik en de neervallende spelers in het nieuws. Le Tissier riep op tot een onderzoek. ‘Het aantal topsporters met hartproblemen gaat door het dak’, concludeerde de voormalige sterspeler van Southampton.

Hier is geen enkel bewijs voor, simpelweg omdat er (ook door privacybelemmeringen) geen cijfers bestaan over het aantal voetballers met een hartprobleem door de jaren heen. Op basis van de FIFA-data over sterfte lijkt het een onterechte conclusie, maar het beeld is hardnekkig. Zo kreeg Le Tissier bijval van oud-international Trevor Sinclair, die op Twitter stelde dat hartfalen nu vaker voorkomt. Hij vroeg zich af of dat te maken kon hebben met het coronavaccin.

Er is geen bewijs dat hartfalen meer voorkomt bij gevaccineerde voetballers, omdat er geen cijfers bestaan door de jaren heen.

Wie online informatie zoekt over hartproblemen bij voetballers, komt al snel terecht in een bubbel met nieuwsverhalen en fraai vormgegeven grafieken, waaruit blijkt dat het aantal hartaanvallen onder voetballers het laatste jaar zou zijn vervijfvoudigd. Bekende activisten wakkeren de twijfels verder aan door voetballers te gebruiken voor hun coronasceptische theorieën. In Nederland vroeg politicus Thierry Baudet zich openlijk af of een door een hartaanval getroffen IJslandse voetballer soms griep had en coronascepticus annex dansleraar Willem Engel werd door Twitter geschorst, nadat hij had gesuggereerd dat de hartstilstand van Eriksen het gevolg was van een coronavaccin, dat Eriksen op dat moment niet eens had genomen.

In Engeland vermoedt een aantal clubmedici dat vooral de wijze waarop bekende oud-spelers met ongefundeerde meningen de publieke opinie beïnvloeden, heeft geleid tot de relatief lagere vaccinatiegraad in de Premier League. Deze blijft achter bij de prikbereidheid in de andere topcompetities. Uit een enquête van de spelersvakbond VVCS, uitgevoerd door Gouttebarge, bleek overigens ook dat de vaccinatiegraad onder Nederlandse profs aan de lage kant is. ‘Op de sociale media gaan deze verhalen voortdurend rond en dus zitten veel voetballers met vragen. Te pas en te onpas worden incidenten op het veld en het corona-vaccin aan elkaar verbonden. Dat is echt een probleem.’

In Frankrijk en Engeland werden recent gegevens vrijgegeven over hartproblemen onder jonge sporters en voetballers tijdens de coronacrisis. Hierbij gaat het dus niet om sterfte, maar om de resultaten van onder meer hartfilmpjes en echocardiogrammen. In Frankrijk werden 348 profspelers onderzocht en in Engeland ging het om 571 jonge atleten. In beide studies bleken hartafwijkingen hoogst uitzonderlijk, net als vóór corona.

Gouttebarge bezocht afgelopen november een sportmedisch congres in Monaco. ‘Daar heb ik nog gesproken met de twee grootste experts op dit gebied. Zij zeggen dat er nog niet eens het begin van een bewijs is voor een nieuwe trend.’

Na Eriksen, Aguero en co: zijn er nu meer hartklachten bij voetballers dan voordien?
© GETTY

Meer risico voor voetballers?

Wanneer een rolmodel als Eriksen instort, heeft dat nu eenmaal meer impact dan een anonieme, jonge accountant die neervalt achter zijn bureau. Dat wil echter nog niet zeggen dat voetballers meer risico lopen. Wel moet gezegd dat de FIFA en de FIFPro de laatste jaren zelf de indruk hebben gewekt dat er sprake is van een verhoogde dreiging in het topvoetbal, omdat zij heel veel aandacht hebben gevraagd voor hartfalen onder professionele spelers. ‘Maar dat is onder het mom: elke dode is er één te veel. In een professionele sport zou de begeleiding ook professioneel geregeld moeten zijn. Vaak zijn fatale gevallen te voorkomen door snel en adequaat ingrijpen.’

Een keerpunt was zes jaar geleden de tragische dood van Dinamo Boekarest-speler Patrick Ekeng, die vermoedelijk gered had kunnen worden als de batterijen van de drie aanwezige defibrillators in het stadion niet leeg waren geweest. In diezelfde periode overleed in de Maleisische Premier League een ingevallen Nigeriaan. Helaas bleek de dienstdoende ambulancechauffeur niet achter het stuur, maar op de tribune te zitten.

‘Wat dat betreft heeft alle aandacht in de loop der jaren natuurlijk wel enorm geholpen. Er zijn langs het veld nu defibrillators aanwezig en artsen worden er specifiek op getraind hoe ze snel moeten ingrijpen.’ Eén voordeel: door alle aandacht zal de tragische wijze van overlijden door de Kroaat Goran Tunjic – in 2010 – niet snel meer worden herhaald. Terwijl hij lag te sterven aan een hartaanval toonde de scheidsrechter hem geel voor een schwalbe…

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content