Nieuwe EK-formule: droom of nachtmerrie?

Met de loting in Boekarest heeft het EK 2020 definitief een gezicht gekregen. Maar rond de formule van dit evenement blijven veel vraagtekens hangen.

Tussen de luchthaven van Boekarest en het stadscentrum liggen vijftien kilometer. Het is een indrukwekkende weg want in alle straten zorgt een feeërieke kerstverlichting voor een overweldigende, bij wijlen melancholieke sfeer. Geen stad die op dit moment zo in het kerstlicht baadt als Boekarest. Er is in dat lichtenspel, met ballen en voetballers, ook een duidelijke verwijzing naar de EK-loting, al kunnen die attributen straks worden weggegooid. Los daarvan ligt dit land niet wakker van het komende EK. Zelfs niet van de nationale verkiezingen die het weekend daarvoor plaatsvonden en niet voor politieke verschuivingen zorgden. Iedereen lijkt tevreden met de huidige situatie.

Dertig jaar na de Roemeense revolutie heeft Boekarest de littekens uit het verleden zoveel mogelijk verdrongen. Althans in de hoofden van de mensen. Veel minder in de nog altijd grauwe buitenwijken van de stad. Wie naar het Nationaal Stadion rijdt bijvoorbeeld, in het noordoosten van de stad, passeert een eindeloze reeks betonblokken uit het communistisch tijdperk. Met veel graffiti en afgebladderde gevels, met mensen die in een decor van uitzichtloosheid leven aan de rand van de maatschappij.

Ook Boekarest is, zoals de meeste grote centra, een stad met twee gezichten, een bolwerk van schrijnende contrasten. Recht tegenover het stadion bijvoorbeeld zijn de appartementsblokken opgeknapt om deze wijk met het oog op het EK een min of meer eigentijds uitzicht te geven. Het stadion zelf, met 55.634 plaatsen en een van de twaalf locaties op het komende EK, ziet er van de buitenkant mooi en modern uit, al zijn de tekenen van slijtage niet te overzien. Binnen het complex ligt het van veel glas voorzien gebouw van de Roemeense voetbalfederatie waar het niet echt gonst van de bedrijvigheid. En net daarbuiten bevindt zich zowaar een cardiologisch ziekenhuis.

PURE HORROR

Je kan Roemenen niet meer beledigen dan de naam van Nicolae Ceausescu te noemen. Of erger nog: naar zijn tijdperk te verwijzen. Pure horror is het kennelijk als er aan de dictator wordt teruggedacht. Hij leidde het land 22 jaar lang in een klimaat van onderdrukking en repressie. Zo vatte hij de constructie aan van het pompeuze parlementsgebouw, met duizend kamers, twaalf verdiepingen en 365.000 vierkante meter het derde grootste gebouw van de wereld. Wie aan dit gebouw een bezoek wil brengen, wordt streng gecontroleerd. Negen mensen zijn er aangesteld om dat proces goed te laten verlopen. Het bestellen van een ticket, het betalen in een andere ruimte, het inscannen van je paspoort, nog een elektronische controle, fouillering, de starheid uit dit regime is nog niet helemaal verdwenen. Hetgeen je vervolgens van het parlementsgebouw te zien krijgt, is imponerend maar eigenlijk ook hallucinant: immens grote zalen, veel marmer, de duurste houtsoorten, veel geschenken van bevriende staatshoofden, buitenissige rijkdom. In een van de zalen voltrok zich destijds het huwelijk van turnster Nadia Comaneci, in de tweede helft van de jaren zeventig een van de uithangborden van het land. In de hoek van deze zaal lag, opgerold, een tapijt dat liefst drie ton weegt. Zo laat de gids koud en zakelijk weten.

Nee, aan deze tijd willen de Roemenen niet terugdenken. Op 25 december zal het precies 30 jaar geleden zijn dat Ceausescu en zijn vrouw Elena na een kort proces werden terechtgesteld. Het is twijfelachtig of dat zal worden herdacht. De demonen uit het verleden moeten echt worden verdreven. En het EK moet het zelfbeeld opkrikken.

BOEIEND EN VERMOEIEND

Vreemd was het niettemin wel om de EK- loting in Boekarest te organiseren. De stad heeft op dit moment weinig met voetbal. In de hoogste afdeling spelen met Steaua en Dynamo slechts twee clubs uit de hoofdstad, ze bivakkeren in de middenmoot. Steaua, ooit dankzij Ceausescu de beste club van Oost-Europa die later terechtkwam in een poel van corruptie en omkoping, heeft veel van zijn glans verloren. En de nationale ploeg is nog niet geplaatst voor het EK, daarvoor moeten er nog barragewedstrijden worden gespeeld, in een eerste fase tegen IJsland. En dan tegen de winnaar van de confrontatie tussen Hongarije en Bulgarije.

Toch streek de UEFA-delegatie in groot ornaat in Boekarest neer. Onder meer ook voor een vergadering, de dag voor de loting, waarop alle 55 Europese naties aanwezig zijn. Ieder land vaardigde twee mensen af, hetgeen met 110 man een discussie onmogelijk maakt. Het is meer een uitwisseling van ideeën, het leggen en onderhouden van contacten. Voor België namen bondsvoorzitter Mehdi Bayat en CEO Peter Bossaert de honneurs waar. Veertien maanden is Bossaert in deze functie nu aan de slag. Grote interviews gaf hij amper, al belet het hem niet om, zoals hij zelf zegt, op termijn volop te werken aan de ontwikkeling van het voetbal. Hij noemt het een vermoeiende, maar vooral boeiende job omdat hij met zoveel facetten van het voetbal in aanraking komt, zoveel domeinen waar ook specialisten aan het werk zijn.

Voor een briefing werden de journalisten een paar uur voor de loting in het chique Radisonhotel uitgenodigd waar de procedure nog eens werd uitgelegd. Of er vragen zijn, wilde de adjunct-secretaris-generaal van de UEFA, de graag in de belangstelling toevende Giorgio Marchetti, weten. Die bleken er inderdaad te zijn. Of de UEFA niet vreesde dat het aan emotie zal ontbreken, nu het evenement in twaalf verschillende steden wordt georganiseerd en er geen echte ziel zal zijn? Wat het nut is van een speelstad als Bakoe, een lange vliegreis voor welke ploeg dan ook, in een stad die eigenlijk in Azië ligt, terwijl Azerbeidzjan niet voor dit toernooi is gekwalificeerd? Hetzelfde geldt mogelijk ook voor de gastlanden Ierland, Schotland, Hongarije en dus Roemenië, al hebben die nog barragematchen. Hoe het met de veiligheidsmaatregelen moet nu dat niet langer door één man kan worden gecoördineerd? Wat met de ticketverkoop? Of met supporters die in laatste instantie nog een visum moeten krijgen voor Azerbeidzjan? De UEFA erkende de complexiteit van sommige punten, maar had het bij herhaling over een groot Europees voetbalfeest, waar voor alles een oplossing bestaat en waar met veel enthousiasme naartoe gewerkt wordt. Zestig jaar na het eerste EK.

De legendes uit die periode zouden tijdens de loting ook op het podium komen. En niet het Roemeense icoon Gheorghe Hagi, hetgeen een plaatselijke journalist dan weer bijzonder jammer vond. Of de UEFA in de toekomst nog dacht aan een evenement dat over zoveel landen zou worden verspreid? Giorgio Marchetti antwoordde opvallend kort: dat het volgende toernooi in 2024 in Duitsland wordt gespeeld. Al de rest was niet aan de orde.

Het bizarre is dat de man die deze alternatieve formule bedacht, de voormalige UEFA-voorzitter Michel Platini, van de bühne is verdwenen. Waar zou de Fransman geweest zijn op het moment van de loting, hoe zou hij zich hebben gevoeld? Platini zei onlangs in de Franse sportkrant L’Equipe wel nog altijd te azen op rehabilitatie. En verdedigde afgelopen weekend in dezelfde krant zijn project dat even ongewoon als absurd is en blijft.

PUZZELEN

Alle mogelijke scenario’s voor de loting, je kreeg er een punthoofd van. Niemand die er nog wijs uitgeraakte. De prelude van het EK werd net niet vertrappeld door een voorgekauwd kluwen aan regels. De formule is echt een levensgroot probleem, een gevaarlijk spel met vuur, een circus waarin er gereisd wordt van het oosten naar het westen en van het noorden naar het zuiden. Met bijvoorbeeld een afstand van ruim 5000 kilometer tussen Bakoe en Dublin. Platini verkocht dat destijds als een ongelooflijk mooie droom. Maar het zou net zo goed een nachtmerrie kunnen worden. Twaalf steden, tien verschillende talen en vier verschillende tijdzones, dat is het EK 2020. Groter kan de verwarring niet zijn. Bovendien strijden zestien landen nog op tien weken van de openingswedstrijd voor de vier resterende plaatsen. Of landen als Kosovo en Noord-Macedonië hun plaats hebben op het Europees voetbaltoneel is, met alle respect, nog maar de vraag. Ook met politieke redenen moest er rekening gehouden worden: Oekraïne kon bijvoorbeeld onmogelijk in Rusland spelen.

De Belgische delegatie onderging het allemaal gelaten. Vaststond bij voorbaat dat de Rode Duivels twee keer in Sint-Petersburg en eenmaal in Kopenhagen zouden aantreden. En dat Rusland en Denemarken de tegenstanders waren. Dat maakt het wellicht onmogelijk om het basiskamp in Tubeke te betrekken, ook al omdat de UEFA alleen verblijfkosten in organiserende steden betaalt. Dubben was het vooraf eigenlijk alleen over de volgorde van de wedstrijden. En zo ontrolde zich volgens een zorgvuldig uitgewerkt draaiboek uiteindelijk een show met veel opgeklopt enthousiasme. Met inderdaad negen sterren die aan de loting participeerden en waarvan er een paar clichévragen kregen voorgeschoteld. Zo gaat dat altijd bij dat soort gelegenheden.

Nu kan er overal met het puzzelen worden begonnen. De Rode Duivels krijgen naast Rusland en Denemarken het op het EK debuterende Finland als opponent. Twee wedstrijden in Sint-Petersburg, tussenin een match in Kopenhagen, in een eerste fase zullen de Rode Duivels in Sint-Petersburg hun basiskamp betrekken. Er zijn daar vier trainingscentra, waaronder dat van Zenit Sint-Petersburg, maar dat ligt in de stad. Roberto Martínez, die als allerlaatste in de mixed zone verscheen en alle interviews professioneel afwerkte, verkiest een complex buiten de stad. Kennelijk is er een trainingscentrum aan een meer buiten de stad. Of is dat al ingenomen?

Roberto Martínez bewoog zich heel erg ontspannen door het Romexpogebouw van Boekarest, praatte met respect over de tegenstanders en zei op de vraag of België niet beter tweede kon eindigen omdat de volgende wedstrijden dan minder zwaar zouden zijn, dat dit hem niet bezighoudt. Het gaat, zei hij, niet om de tegenstander, maar wel om de kracht van de eigen ploeg.

LACHEN EN DOLLEN

En zo liepen ze allemaal door de mixed zone van de Expo, bondscoaches die mekaar in de armen vielen, lachend en dollend, het begint allemaal pas binnen zeven maanden. Zo was er de Franse delegatie en bondscoach Didier Deschamps, die met zijn ploeg nog altijd efficiënt, sluw en onspectaculair speelt. Of de Spaanse bondsvoorzitter Luis Rubiales die in zijn ambtsperiode van achttien maanden precies vijf keer van trainer wisselde, evenveel als zijn voorganger Angel María Villar in achttien jaar.

Begoochelingen op de titel maken ze zich allemaal. Engeland met een duidelijk bredere kern en nieuwe talenten, producten van een verfijnd opleidingssysteem. Italië dat ook verjongt en met de 19-jarige en voor Brescia uitkomende Sandro Tonali over een technische speler beschikt die nu al de nieuwe Andrea Pirlo wordt genoemd en over wie de Italiaanse media lyrisch doen, Nederland natuurlijk met een rustige en zeer zelfverzekerde bondscoach Ronald Koeman die België wel de grote favoriet van het toernooi noemt. Met een verkrampt gezicht beende wel Joachim Löw door de mixed zone. Frankrijk en Portugal als tegenstanders voor een ploeg in opbouw, dat is even slikken. Anderzijds zei Löw een paar weken geleden nog maar dat Duitsland niet meer is dan een outsider omdat er in Europa echt betere ploegen zijn. Het thuisvoordeel, drie matchen in München, ten spijt. Competitievervalsing, noemde Kevin De Bruyne dat. Hij ergerde zich aan de opzet van de EK-loting. Zijn uitspraak dat de charme het verliest van de business haalde de voorbije dagen alle internationale media.

EMOTIONELE INTELLIGENTIE

Opvallend was ook in Boekarest de steeds hogere status van de Belgische nationale ploeg. Het bleek ook op het UEFA-congres. België is op economisch vlak het tiende land van Europa, zo stelde Peter Bossaert vast. Van een klein land is geen sprake meer. Behalve dan wat de infrastructuur betreft. Een gemiste kans blijft het dat er geen nieuw stadion is gekomen.

Eén dag na de loting schikt Boekarest zich weer in het leven van elke dag. Het is 1 december en nationale feestdag, vele straten zijn afgesloten vanwege een militaire parade. In de luchthaven buigt Roberto Martínez zich over het wedstrijdschema. Hij neemt alle tijd voor mensen die hem tussendoor aanspreken. Het is een man zonder kapsones, hij geeft iedereen een goed gevoel. Die emotionele intelligentie is en blijft zijn grootste wapen. Altijd rustig, altijd voorkomend, nooit humeurige trekjes. Ontspannen stapt hij het vliegtuig in. Nu kan er nagedacht worden over oefenwedstrijden en stages.

Dat heeft Boekarest dan toch opgeleverd: de mogelijkheid voor een duidelijk raamwerk. Na een ongewone loting van een ongebruikelijk toernooi. De Roemenen zijn blij dat het achter de rug is. Ze kunnen zich nu voorbereiden op Kerstmis.

Prijzengeld

Tot een nieuwe recordsom aan prijzengeld komt het tijdens het EK 2020. In totaal wordt er 371 miljoen euro onder de deelnemende landen verdeeld. In 2016 was dat nog 301 miljoen euro, in 2008 zelfs 184 miljoen.

De winnaar krijgt, afhankelijk van de uitslagen, maximaal 34 miljoen euro. Een overwinning levert anderhalf miljoen op, een gelijkspel 750.000 euro. Ieder land weet zich bij voorbaat al verzekerd van negen miljoen euro. Maar een niet onaanzienlijk deel van de inkomsten gaat natuurlijk naar spelerspremies.

Een nieuw voetbalsprookje

Het EK 2024 wordt dus in Duitsland georganiseerd en dat moet, zoals tijdens het WK van 2006, leiden tot een nieuw voetbalsprookje. Toen werd Duitsland overal neergezet als een definitief samengesmolten land waar er geen sprake meer was van verschillen met de voormalige DDR.

De voormalige voorzitter van de Duitse voetbalbond, Reinhard Grindel, refereerde ook nu naar dit toernooi dat op de basis van het voetbal zal afstralen, zoals hij het formuleerde. Vanuit Duits oogpunt is het EK 2020 maar de voorbode van wat er in 2024 te gebeuren staat. Een organisatorisch meesterwerk zal het zeker weer worden. Want, zei ook de secretaris-generaal van de UEFA, de Griek Theodore Theodoridis, de Duitsers zijn de wereldkampioenen in het organiseren.

Heel anders zal die zijn dan voor de EK-loting in Boekarest. Daar kregen journalisten de dag voor de loting geen toegang tot de… perszaal. Dat moet nog nooit zijn vertoond. Het land zit verstikt en verstrikt in allerhande stupide voorschriften. Maar er is ook een wildgroei. Voor een rit van het centrum naar de Romexpohall, waar de loting plaatsvond, vroeg de taxichauffeur omgerekend 32 euro, een naar Roemeense normen gigantisch bedrag. Voor de terugrit toonde een andere chauffeur zich milder: 8 euro.