Met Chelsea, Arsenal en Tottenham staan er in de Europese finales drie ploegen uit één stad: Londen. Meer dan ooit het kloppende hart van het voetbal. Al is dat hart verdeeld in verschillende kamers, zo stelde Sport/Voetbalmagazine vast tijdens een wandeling doorheen die drie Londense wijken. ‘Zeker weten dat veel Londenaars straks voor Liverpool supporteren.’
Wanneer de Champions Leaguefinale tussen Tottenham en Liverpool betwist wordt op zaterdag 1 juni belooft The Antwerp Arms een epicentrum van emoties te worden. De pub, die al van bij de oprichting eind negentiende eeuw als clublokaal dient voor de plaatselijke gemeenschap en de Spursfans, ligt in de wijk Tottenham, op een boogscheut van waar vroeger White Hart Lane prijkte en nu het gloednieuwe Tottenham Hotspur Stadium staat te blinken. Die nieuwe voetbaltempel is een architecturaal pareltje, met veel glaswerk en de allures van een patserige UFO. Een fanshop zo groot als een sporthal -de goal van Jan Vertonghen tegen Borussia Dortmund wordt er in loop getoond op groot scherm. Shirtjes van 100 euro per stuk gaan er sinds de kwalificatie voor de CL-finale als zoete broodjes over de toonbank.
Waar willen de internationale sponsors het liefst investeren? In Londen natuurlijk.
Een groot contrast is het met de verloedering rond die oase van rijkdom. Tottenham was begin vorige eeuw een aangename wijk om te wonen, waar de gegoede burgerij zich vestigde omdat het de stank en drukte van het centrum van Londen beu geraakte. Maar sinds er in de jaren tachtig en negentig enkele fabrieken dichtgingen, zoals die van Gestetner, producent van kopieermachines, ging het steil bergaf. Tottenham Hotspur FC is er nu de voornaamste werkgever, samen met de ontelbare nachtwinkels, pitabars en etnische kapperszaken. Het nieuwe stadion en straks misschien zelfs de belangrijkste Europese clubtrofee moeten als katalysator fungeren voor de opwaardering van de wijk. Zo hoopt men.
‘We krijgen NFL-wedstrijden en ik hoorde vertellen dat Beyoncé komt optreden’, zegt de olijke uitbaatster van The Antwerp Arms met een glimlach van oor tot oor. ‘Het nieuwe stadion kan hier veel veranderen. Je ziet nu al verbetering: straten werden heraangelegd, er wordt een nieuwe school gebouwd, er komen flats en kantoorgebouwen… en hopelijk dus ook nieuwe werkgevers en toeristen. Zeker sinds de rellen van 2011 ( in augustus 2011 kwam het in Tottenham tot confrontaties tussen politie en jongeren, die verscheidene handelszaken en appartementen in brand staken,nvdr) is voetbal hier nog meer dan ooit een houvast geworden. Dat White Hart Lane bij die rellen een van de weinige grote gebouwen was die onaangeroerd bleven, zegt veel over het belang van voetbal in deze wijk.’ Ondanks de slechte reputatie woont ze er graag, zegt ze nog. Er volgt plots een bedenkelijke blik. ‘Een revival van deze buurt zal voor veel mensen ook betekenen dat ze moeten verhuizen, ongetwijfeld gaan dan de vastgoedprijzen omhoog.’
Winnen in stijl
High Road, een drukke baan die door Tottenham loopt en waarop naast het nieuwe stadion ook beruchte supporterscafés zoals The Bricklayers Arms gevestigd zijn, vat mooi samen waar deze wijk om draait: levendig, multicultureel, maar ook verpauperd en een tikje dreigend. Meer dan rond Chelsea en Arsenal zie je hier daklozen, dronkaards en religieuze symboliek. Werkloosheid is een dwingend thema, dat voel je. Dodelijke steekpartijen gebeuren er net iets vaker dan elders in het centrum van Londen. Al wanneer je uit metrostation Seven Sisters komt, op een dik kwartier wandelen van het stadion, word je geconfronteerd met die realiteit. De opgedroogde bloedsporen op het trottoir bepalen toch voor een stuk de kleur waarmee je door deze straten schrijdt.
Contradictorisch genoeg draagt Tottenham Hotspur FC een imago van stijlvolle club mee. Met die propere witte shirtjes en marineblauwe broekjes. Met die hang naar verzorgd voetbal en een traditie van technische spelers zoals Osvaldo Ardiles, Paul Gascoigne, David Ginola, Darren Anderton, Gary Lineker, Christian Eriksen of onze eigenste Mousa Dembélé. Met haar verstrengeling met de rijkere Joodse gemeenschap ook, iets wat Tottenham verbindt met Ajax Amsterdam.
Martin Cloake, medevoorzitter van de supportersfederatie van Tottenham Hotspur en auteur van diverse Spursgerelateerde boeken, schetst een korte geschiedenis van buurt en club: ‘De populariteit van de club groeide aanzienlijk na de FA Cupwinst in 1901, toen het als eerste non-leagueteam die beker kon winnen. Tegen Sheffield United, een gevestigde waarde aan de top van het Engelse voetbal. Zo werd aanvankelijk het imago van Spurs als vertegenwoordiger van de suburbs gevestigd. Later kwam dat stijlvolle aspect erbij, vooral te danken aan een tactische revolutie. Het Engelse voetbal werd in de begindagen gekenmerkt door zeven spelers voorin en lange ballen naar hen – het ontsproot uit rugby. De bal via stationnetjes naar voren krijgen, kwam als iets verdachts over, want dat deden ze op het Europese vasteland. ( grijnst) Maar Tottenham begon dat dus ook te doen onder de Schotse coach Peter McWilliam in de vroege jaren 1900. Zijn passing game werd nadien verder uitgedragen door Arthur Rowe en Bill Nicholson,… en nu Mauricio Pochettino. Winning in style is altijd een belangrijke slagzin gebleven van de Spurs.
‘Omdat we na de jaren tachtig geen prijzen meer pakten, groeide dat imago tegen ons’, gaat Cloake verder. ” They prefer looking good to winning good’, werd een populaire uitspraak onder de criticasters. Het Arsène Wengertijdperk bij Arsenal, de grote rivaal in Noord-Londen, was daarom een serieuze doorn in het oog. Niet alleen boekten ze veel meer succes dan wij, ze deden het ook nog eens met ‘onze’ mooie manier van voetballen. We zakten weg en Chelsea en Arsenal domineerden. Logisch dus dat zij nieuwe, jongere fans wisten aan te trekken. Misschien kan CL-winst eenzelfde dynamiek teweegbrengen voor de Spurs.’
Ondanks de globalisering van de Premier League blijft de identificatie met de buurt een belangrijk aspect van het supporterschap in Londen, denkt Cloake. ‘Heel de historie van Tottenham Hotspur, van de oprichting door enkele studenten in 1882 tot nu, situeert zich rond High Road. Toen er enkele jaren geleden sprake was dat Tottenham naar het Olympic Stadium – waar uiteindelijk West Ham introk – zou verhuizen, beschouwden velen zoiets als het einde van de club. De demografie van Londen is de voorbije twintig jaar enorm veranderd, maar zelfs al verhuisden veel families ondertussen naar het mee betaalbare zuiden van Londen, zoals ikzelf, dan nog blijft die link. Bijna iedereen heeft er ofwel gewoond of kent familieleden die in Tottenham wonen.’
Het iconische White Hart Lane mag dan verdwenen zijn, de Spursfan heeft het nieuwe Tottenham Hotspur Stadium vrijwel meteen in de armen gesloten. Cloake: ‘ We love it! In de CL-wedstrijd tegen Man City was het geluid oorverdovend, mede te danken aan het gewelfde dak, speciaal ontworpen door de sound engineers van U2. De faciliteiten zijn top, de tribunes kort tegen het veld en de horecaprijzen zijn redelijk. Wat maakt dat veel mensen al vroeg naar het stadion afzakken en lang blijven, het is een daguitstap geworden.’
Voor de lokale horecazaken heeft dat weinig negatieve gevolgen. Integendeel. Doordat de capaciteit bijna verdubbelde van 35.000 naar zowat 60.000 plaatsen, zakken sowieso meer mensen af naar Tottenham. ‘De oude klanten blijven allemaal komen, zij willen niet raken aan hun vaste ritueel en willen langer blijven zitten dan twee uur na de match, wanneer de bar in het stadion sluit’, glimlacht de bazin van The Bricklayers Arms.
Het keurige Arsenal
‘Bij Arsenal hebben ze die stadionverhuis verkeerd aangepakt’, zegt John, die met zijn gezin al twintig jaar in Highbury woont, op amper honderd meter van het vroegere stadion van de Gunners en dus evenmin ver van het indrukwekkende en poepchique Emirates Stadium, dat in 2006 om de hoek van Highbury Hill werd neergepoot. ‘Ze hebben in het nieuwe stadion te weinig rekening gehouden met de gewoonten van de trouwe abonnees – die plots een willekeurige plek aangewezen kregen naast een Japanse toerist – en te veel gefocust op vips, occasionele bezoekers en zakenlui. Daardoor krijg je een andere sfeer: mensen willen vooral geëntertaind worden.’
Het voordeel van die upgrade was wel dat ook de buurt een facelift kreeg. Terwijl Arsenal een eerder rumoerige arbeidersbuurt was voor de eeuwwisseling, is het nu een zeer rustige middleclass wijk. Jonge gezinnen, tweeverdieners en gepensioneerden wonen er in keurige witte rijhuisjes. Holloway Road, waarop ook de Metropolitan University of Londen ligt, loopt als een slagader door de wijken Highbury en Islington. Naast nette parkjes vol spelende kinderen en joggende sportievelingen, valt de hoeveelheid nieuwbouw op in de zijstraten. Zoals de plek waar het vroegere Highburystadion lag. Nu een complex van luxueuze flats en kantoren. De East en West Stand bleven behouden, want dat zijn beschermde monumenten. Binnenin ontwaar je nog duidelijk de structuur van een voetbalstadion met de twee korte en twee lange zijden, maar in plaats van een voetbalveld ligt er nu een fijn verzorgd parkje.
John tipt ons hoe we er ongemerkt binnen kunnen sluipen. Sinds Arsenal FC in het Emirates Stadium speelt, zag ook hij zijn buurt evolueren. ‘Op matchdagen leeft de wijk op, maar zelfs dan kan je met een gerust gemoed je auto in de straat laten staan of je rolluiken open laten. Ik kan me inbeelden dat dat in Tottenham hier verderop toch anders is.’ Over Tottenham zal je hem en zijn buurtgenoten sowieso weinig goeds horen vertellen. ‘Dat zij de Champions Leaguefinale verliezen, is belangrijker dan dat wij de Europa League winnen’, stelt de Arsenalsupporter onomwonden.
Spursfan en rasechte Londenaar Martin Cloake herkent die jaloezie. ‘Arsenal- en Chelseafans zullen zonder enige twijfel supporteren voor Liverpool in de finale. Chelsea omdat zij de enige Londense club willen blijven die de CL won, Arsenal omdat ze niet willen dat wij hen voor zijn.’
Mick Jagger en George Best
We komen bij de laatste etappe van onze wandeling. Afstappen doen we in South Kensington, een van de duurste wijken in Londen, om van daaruit richting Kings Road in Chelsea te benen. ‘In de jaren zestig en zeventig was Kings Road de plek waar de hippies paradeerden en rebelse iconen zoals Mick Jagger en George Best op café gingen. Eigenlijk was Chelsea het hoofdkwartier van de tegencultuur. Dat is nu toch veranderd, het werd er een pak welvarender’, gaf Martin Cloake ons vooraf nog mee.
Kings Road heeft nog weinig van de rock-‘n-rollvibe die er in de jaren zestig en zeventig hing, maar hip and happening is het nog wel. Zij het dan tegenwoordig eerder bezocht door yuppies dan door bohémiens. Statige herenhuizen, galerijen, koffiebars en musea verdringen elkaar. Al schertsend wordt door de rest van Londen wel eens beweerd dat er hier meer wijn dan bier gedronken wordt. In Chelsea Potter, in volle hippietijd dé place to be in Chelsea, vallen enkele in kostuum uitgedoste studenten binnen. Eentje van hen is Chelseasupporter. Op de vraag waarom, antwoordt hij doodeerlijk: ‘Chelsea draait om rijkdom en status, daar hou ik van. Net daarom worden ze zo gehaat door de anderen. Het lijkt alsof iedereen tegen ons is, dat verbindt de Chelseafans, denk ik.’
Na een veel te grote Engelse pint zonder kraag en een hamburger die vettiger is dan gezond kan zijn, gaat het richting Fulham Broadway, waar Stamford Bridge ligt. Er komen kerels in voetbaltenue uit het stadion gedruppeld, ze verzamelen in een café dat in een vleugel van het stadion ligt en waar ook een hotel geïntegreerd is – voor ongeveer 150 euro per nacht boek je een kamer in het Millenium Hotel Chelsea FC. De jongelui blijken clubmedewerkers te zijn die net genoten van een dagje verwennerij door hun werkgever. ‘Een voetbaltoernooitje, barbecue, muziek en nu iets drinken, allemaal georganiseerd door de club’, legt een van hen uit. Hij countert zo het beeld van Chelsea FC als kille succesfabriek.
Zoals de straatnaam al weggeeft, situeert Chelsea Football Club zich eigenlijk op het grondgebied van de wijk Fulham, dat met Fulham FC de oudste club in Londen bezit. Lange tijd kleefde aan de Blues het stigma van de lagere sociale klasse en hooliganisme. ‘Historisch gezien was Chelsea de club van de protestanten, Arsenal van de katholieken en Tottenham van de Joden. Daarvan schuilen nog marginale percentages in de clubs. Chelsea herbergt ook nog steeds een klein stukje van de hooligancultuur uit de jaren tachtig. Het is een wijk van veel tegenstellingen. Ik heb er zelf nog gewoond: het glamoureuze, swingende gaat er hand in hand met een meer agressieve, lagere klasse atmosfeer. Er werd constant ingebroken in mijn auto. Er werd zelfs eens een vuurpijl in mijn appartement gegooid. Die frustratie komt voort uit de confrontatie van arm en rijk. Rijke en arme wijken liggen kriskras door elkaar.’
Aan het woord is Jonathan Wilson, een van de meest gereputeerde journalisten ( The Guardian, World Soccer, The Blizzard) in Engeland en auteur van enkele succesvolle sportboeken, waaronder het bekroonde Inverting the pyramid. Al meer dan twintig jaar woont en werkt hij in Londen, maar een grote liefde voor de stad heeft hij nooit ontwikkeld. En dat geldt voor velen, beweert hij. ‘Londen is een vreemde stad. Niet veel mensen zullen er gepassioneerd over vertellen. Ik ben hier komen wonen omdat hier het geld valt te rapen, maar mijn hart ligt nog in Sunderland. In het noorden van Engeland zie je misschien iets meer passie. Maar alles stroomt voort uit succes. Als morgen Tottenham veel prijzen wint, zullen jonge gastjes voor die club gaan supporteren en met Spurstruitjes rondlopen.
‘Toen het Engelse voetbal vanaf 1888 professioneel werd, lag de macht bij de rurale provincieclubs in het noorden’, geeft Wilson wat historische achtergrond mee. ‘Pas in 1931 haalde met Arsenal voor het eerst een club uit Londen een landstitel. Samen met de shift van het kapitaal van de landelijke gebieden naar de grootsteden zag je dezelfde evolutie binnen de voetbalwereld. De macht kwam steeds meer in Londen te liggen. De voorbije twintig jaar werd de Premier League een mondiale competitie, met een afzetgebied over verschillende continenten. En waar willen die internationale sponsors het liefst investeren? In Londen natuurlijk. Tel daarbij Manchester en Liverpool, omdat het traditioneel grote namen zijn.’
Ziet hij andere Londense clubs die zich nog aan de top kunnen mengen? Wilson: ‘Bij West Ham gebeuren interessante dingen sinds ze hun nieuwe stadion bezitten. Zij proberen die hoofdstedelijke identiteit zwaar uit te spelen, ze profileren zich als de club van heel Londen. En als Tottenham de Champions League wint, zullen ze serieuzer genomen worden door de rest van Europa. Tot nog toe was het altijd net niet. Grote talenten zullen meer en meer kiezen voor de Spurs in plaats van Chelsea bijvoorbeeld. Maar ik zie op korte termijn toch niemand boven Man City uitkomen. Voor mij is dat de top drie van het huidige Engelse voetbal: City, Liverpool, Tottenham. In die volgorde.’
Het succes van de Engelse clubs verklaard
Voor het eerst worden de finales van de Europa League en Champions League betwist door vier teams uit eenzelfde land: Engeland. ‘Eigenlijk hadden we dit soort dominantie na 2008 al verwacht’, stelt Jonathan Wilson (42), bekroond auteur en sportjournalist bij onder meer The Guardian. ‘Toen stonden Manchester United en Chelsea tegenover elkaar in de CL-finale en dachten we met z’n allen dat er een Engels tijdperk zat aan te komen. Dat viel tegen. Chelsea won in 2012 nog wel de Champions League, maar erg verdiend of met wervelend voetbal was dat niet.’
Dat er nu plots toch vier Engelse ploegen in de finales staan, heeft volgens Wilson zowel economische als tactische verklaringen. ‘Bij de tien rijkste clubs ter wereld zitten er zes uit Engeland. Het heeft dus niet zozeer met filosofie te maken, zoals Italië met het catenaccio in de jaren zestig, of Nederland met het totaalvoetbal in de jaren zeventig.’
Die rijkdom van de Engelse clubs is echter niet van gisteren, waarom dan nu pas dat Europese succes? Dan komen we volgens Wilson toch bij het tactische uit, en bij de figuur van Pep Guardiola, waar Wilson vorig jaar nog een boek over uitbracht. ‘De Premier League is sinds zijn komst minder fysiek en minder slopend geworden’, bedenkt de auteur, die zijn betoog staaft met statistieken. ‘Vergeleken met vorig jaar werden er tot 25 procent minder tackles uitgevoerd – al blijft de Engelse competitie op dat vlak koploper in Europa. Bovendien wordt er door de topploegen nu veel meer op balbezit gespeeld. Tussen 2003 en 2006 gebeurde het zelden dat een ploeg meer dan zeventig procent balbezit had, terwijl dit seizoen elke zes wedstrijden telkens minstens één team meer dan 67 procent balbezit behaalde. Er wordt dus minder aan een constant hoog tempo gevoetbald. Dat heeft te maken met de kapitaalkracht van de topclubs – de top zes is zich gaan afscheiden van de rest – alsook met de impact van Guardiola en zijn Manchester City. De kleinere teams zijn zich in een afwachtende rol gaan schikken: de tegenstander laag opvangen en af en toe mikken op een counter.’
Een laatste reden voor de hoogconjunctuur is de stabiliteit bij de topclubs. Wilson: ‘ Klopp, Pochettino en Guardiola konden iets opbouwen. En Unai Emery heeft de rare specialiteit om uit te blinken in de Europa League. Kijk naar de periode rond 2015, toen de Engelse ploegen het niet goed deden in Europa: er was simpelweg te veel verandering onder de trainers.’
De Britse journalist maakt echter ook een kanttekening bij de huidige weelde: ‘Ik vind het moeilijk om te stellen dat de Engelse clubs nu Europa domineren, want eigenlijk zijn dat geen Engelse teams meer, maar global brands. Net zoals Real Madrid en Barcelona geen louter Spaanse clubs meer zijn. Ik begrijp de economische principes achter de Premier League wel, maar daardoor gaat er toch ook iets verloren. Het niveau is erop vooruit gegaan, maar geniet ik er nu meer van dan vroeger? Moeilijk te zeggen.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
