Met thuiswedstrijden tegen FC Köln en Bayern München, woensdag en zaterdag, zet Schalke 04 zijn overlevingsgevecht verder. De traditieclub uit Gelsenkirchen is het gewoon om met crisissen om te gaan.
Voor het stadion van Schalke 04 bevindt zich de Rudi-Assauer-Platz, genoemd naar de vroegere en in februari 2019 overleden manager van de club. Dit plein ligt er voor de thuiswedstrijd tegen Hoffenheim, anderhalve week geleden, zo goed als verlaten bij. De coronapandemie laat een bezoek aan het stadion niet toe. Nu zie je alleen een paar vrouwen die hun kinderwagen op het rode beton voor de arena voor zich uitduwen.
Schalke zal een paar uur later met 4-0 winnen van Hoffenheim, de eerste zege na 29 competitiewedstrijden. Er komt zowaar weer een straaltje licht in de duisternis. De naakte cijfers hadden velen wanhopig gemaakt: het was van 17 januari 2020 geleden dat Schalke in de competitie nog eens had gewonnen. In het kalenderjaar 2020 pakte de club 13 punten op 90.
Het Ruhrgebied biedt in coronatijden een nog meer desolate aanblik dan anders. De werkloosheid steeg, ook hier dienden verschillende bedrijven hun deuren te sluiten. Schalke 04 moet eigenlijk troost brengen in deze donkere dagen. De resultaten zijn altijd bepalend geweest voor het gemoed van de mensen. Bij winst is er vrolijkheid, bij verlies somberheid.
Voor de supporters van Schalke 04 is hun club in normale tijden een religie. De liefde voor de club gaat ver. Veel te ver. Toen Schalke in 2018 al eens in het degradatiemoeras verzeilde, pleegde iemand uit de fanatieke aanhang zelfmoord. Nu kijken de supporters toch enigszins anders tegen hun club aan. Ze hebben andere zorgen. De angst dat hun ouders corona krijgen of dat ze hun job verliezen. Het duwt de sportieve sinistere werkelijkheid heel even naar de achtergrond.
De laatste reserves
Schalke 04 is nu met Christian Gross aan zijn vierde trainer van dit seizoen toe. Hij verving de Nederlander Huub Stevens die net voor de jaarwisseling als interim-coach was binnengehaald. Het werd een kort intermezzo waarin hij de ploeg op het veld van vierdeklasser Ulm 46 plaatste voor de volgende ronde in de beker, maar vervolgens het degradatieduel tegen Arminia Bielefeld verloor. ‘Je kan alleen goed spelen als je plezier hebt in je job’, riep Stevens voor zijn eerste training. Maar zijn woorden waaiden weg met de wind.
Schalke is en blijft een toneel van knetterende bestuurlijke ruzies en afrekeningen. Toen de vorige zomer afgetreden sterke man Clemens Tönnies een paar weken geleden de club financieel wilde ondersteunen, werd dat voorstel afgewezen. Schalke kijkt nochtans aan tegen een schuldenberg van 240 miljoen euro, waarvan alleen al 85 miljoen tijdens deze voetbaljaargang. Tönnies wilde alleen bijspringen als de voltallige raad van bestuur zich daarmee akkoord verklaarde.
Schalke 04 is en blijft een toneel van knetterende ruzies en afrekeningen.
Twee leden zagen dat niet zitten, dus ging het niet door. Daardoor kan Schalke tijdens de mercato niet alle gewenste versterkingen binnenhalen. Tönnies, een steenrijke vleesfabrikant wiens vermogen op 1,4 miljard euro wordt geschat, zei met de nodige pathetiek dat hij niet wilde dat de club van zijn hart zou vergaan. Hij stapte op onder meer omdat er in zijn fabriek verschillende covid 19-besmettingen te registreren vielen. Het werd toegeschreven aan de gebrekkige arbeidsvoorwaarden. Los daarvan had Tönnies ook geen gelukkige hand in tal van beslissingen die in de club werden genomen. Nog voor de uitbraak van corona ontrolden de supporters spandoeken waarin er om zijn vertrek werd gevraagd.
Eén van de tegenstanders van de financiële hulp van Tönnies was Jochen Schneider. Hij heeft als sportief directeur veel gewicht binnen de club, maar hij weet dat zijn dagen geteld zijn als Schalke 04 daadwerkelijk zou degraderen. Want nu worden de laatste financiële reserves gemobiliseerd om de club te redden. Daarin past de terugkeer van linksachter Sead Kolasinac, een eigen product dat voor een half jaar van Arsenal wordt geleend. Hij moet snelheid en robuustheid in de ploeg brengen. Deugden die tot dusver worden gemist. Kolasinac kreeg meteen de aanvoerdersband. Supporters noemden zijn net voor de feestdagen aangekondigde terugkeer het beste nieuws van het jaar. Al drijft de 2,2 miljoen euro die er voor de Bosniër als huur moeten worden betaald de schulden verder op.
Discipline en hardheid
Schalke 04 heeft over heel Duitsland 850 fanclubs en 56.000 leden. Er zijn ook supportersclubs in de Verenigde Staten, Engeland en zelfs in Benin. De club mist zijn aanhangers, de zinderende sfeer in het stadion die spelers nodig hebben om boven zichzelf uit te stijgen, de chemie die er is tussen voetballers en supporters. Nu lopen ze ongeïnspireerd en zelfs apathisch over het veld.
Na het ontslag van eerst David Wagner en dan Manuel Baum struikelde dus ook Stevens. Vervolgens werd Christian Gross als trainer aangetrokken. Ook dat was de verantwoordelijkheid van Schneider die als sportief verantwoordelijke van VfB Stuttgart in 2010 Gross had aangeworven. De charismatische Zwitser hamert op discipline en hardheid. Hij had in mei vorig jaar eigenlijk afscheid genomen van de voetbalscène, maar liet zich overtuigen om aan een kennelijk hopeloze missie te beginnen. ‘Ik wil de ambitie van de spelers elke seconde voelen’, sprak hij na zijn aanstelling.
Juist dat laatste was een van de problemen van Schalke 04: spelers gedroegen zich als passanten en straalden geen passie uit. Alsof het hen allemaal weinig interesseerde. Hoogst merkwaardig was het daarom om van de Amerikaanse aanvaller Matthew Hoppe op Kerstmis een tweet te lezen. ‘Ik ben bereid om voor de club mijn achterwerk te laten exploderen’, liet Hoppe horen. Zijn woordkeuze irriteerde, maar Hoppe wilde zijn engagement in de verf zetten. Hij voegde eraan toe dat Schalke 04 bij de beste clubs van de wereld hoort. Daar werd door cynische aanhangers eens luid mee gelachen. Volgens hen hoort Schalke zelfs niet meer bij de beste clubs uit het Ruhrgebied. Toch was het juist Hoppe die in de wedstrijd tegen Hoffenheim drie keer scoorde. Nadat hij voordien in de tweede ploeg slechts één doelpunt maakte in zestien matchen. Er was in die wedstrijd zomaar sprake van een teamgeest.
Verkeerde calculaties
Schalke 04 is een traditieclub die de Bundesliga verrijkt. De club beroert en ontroert. Ook al behoren de successen al een tijdje tot het verleden. Schalke 04 werd in 1958 voor de laatste keer kampioen en pakte in 2011 met de Duitse beker zijn laatste trofee. Maar het is de winst in de UEFA Cup, in 1997, die als het grootse succes uit de historie wordt aanzien. Marc Wilmots was toen een van de boegbeelden.
Op vijf jaar na speelde de club uit Gelsenkirchen altijd in de in 1963 opgerichte Bundesliga. In die periode werden 48 trainers versleten, 32 keer kwam het tot een voortijdig ontslag. Alleen al de laatste tien jaar werden er elf trainerswissels doorgevoerd (zie kader). Dat leidde telkens weer tot nieuwe tactische processen. Schalke is een haard van onrust, zware beleidsfouten lopen als een rode draad door de geschiedenis van de club. De miskopen stapelden zich op, ook al omdat sommige spelers er niet in slaagden zich te integreren. En het scoutingsysteem was al helemaal een catastrofe.
Het ligt aan de basis van het horrorseizoen dat Schalke 04 nu doormaakt. Bestuurders komen en gaan, spelers worden ontslagen, de temperatuur in de burelen van de club is net zoals buiten tot onder het vriespunt gedaald. Er moeten dit seizoen vier trainers worden betaald en er dienden nieuwe kredieten te worden aangegaan. Voor het begin van het seizoen was Schalke ervan overtuigd voldoende kwaliteit te hebben om een zorgeloze campagne te kennen. Toen er een paar keer na elkaar werd verloren, onder meer met 8-0 op de eerste speeldag op Bayern München, schreef men dat toe aan pech.
Dat soort verkeerde calculaties zijn eigen aan de club. Het vermogen om met diepgang te analyseren ontbreekt. Elk seizoen opnieuw begint Schalke 04 met grote doelen aan de competitie. Zoals bijvoorbeeld in 2018 toen de Königsblauen, na de tweede plaats van het jaar voordien, barstten van de ambitie. Maar de ploeg geraakte niet weg uit de kelder van het klassement en na een pijnlijke thuisnederlaag tegen Fortuna Düsseldorf, in maart 2019, was de haat die vanaf de tribunes kwam schokkend. Nadat er in de Champions League nog eens met 7-0 werd verloren op Manchester City, besloot het bestuur om Huub Stevens terug te halen. Hij redde de club en kreeg daarmee een status van heiligheid. Al was er voor hem, na de winst in de UEFA Cup in 1997, eigenlijk al een standbeeld opgericht. Vandaar dat er in hoge nood telkens weer aan de Nederlander wordt gedacht.
Morele integriteit
Het is nog maar de vraag of Schalke 04, gezien de precaire financiële situatie, in de huidige omstandigheden een licentie zal krijgen voor de Tweede Bundesliga. Indien wel, dan dreigt het hoe dan ook in een poel van uitzichtloosheid terecht te komen. Het zou de vierde keer zijn dat de ploeg moet zakken en niemand zal dan de verantwoordelijkheid willen opnemen voor deze radicale val. Maar van een degradatie gaat niemand uit. Schalke mag dan veel hebben verloren, de traditie blijft. Dan wordt er veel door de vingers gezien. Bijvoorbeeld ook toen de club zijn morele integriteit verloor, nadat er met het Russische concern Gazprom in zee werd gegaan.
Schalke heeft door de jaren heen geleerd om met crisissen om te gaan. En ook al leeft er veel ergernis over de huidige gang van zaken, toch wordt de club door de supporters aanbeden. In wezen vormen de aanhangers een secte. Die zitten nu gefrustreerd thuis omdat ze hun club niet kunnen aanmoedigen. Nergens is de verbinding tussen voetbal en de arbeidscultuur van de stad zo groot als bij Schalke 04.
Christian Gross moet nu een club die voor de verdrinkingsdood staat reanimeren. Hij roept dagelijks dat niets in het voetbal erger is dan werken in een grauwe zone. Woensdag komt het ook al door degradatiezorgen geplaagde FC Köln op bezoek. Zaterdag is er de match tegen Bayern München. Gross heeft de ploeg alvast in een ander tactisch concept gegoten. Hij treedt aan met vier verdedigers, twee defensieve middenvelders en daarvoor vier aanvallend georiënteerde spelers. Binnen die veldbezetting moet ook Benito Raman zijn draai vinden. Tot dusver ging de voormalige Buffalo mee onder met zijn ploeg. Raman tekende medio 2019 een contract voor vijf jaar. Ook dat soort langjarige en vaak lukraak afgesloten overeenkomsten passen bij de club uit Gelsenkirchen.
Folklore
Een doordeweekse avond op Schalke 04: in het stadion branden een paar lichten, er wordt in de burelen gewerkt. Rond de Veltins-Arena ligt een net van straten. Er rijden nauwelijks auto’s. De straatverlichting schemert in het blauw-witte licht. Het clubembleem is goed te zien. De club snakt naar het moment dat er weer supporters worden toegelaten. 62.217 mensen zitten dan in deze tempel. Zij vormen meer dan de twaalfde man. Nu zijn de thuismatchen voor de club een gruwel.
Schalke 04 is folklore, maar ook een mythe. Een club die de regio overheerst. Voor de aanhangers de enige reden van bestaan. Schalke is der Himmel im Revier, zoals de stadionomroeper voor iedere thuiswedstrijd een paar keer pleegt te herhalen. Maar een club die er maar niet in slaagt om een duidelijke lijn te krijgen in het beleid, om alle ego’s die ook in het bestuur zetelen te bundelen. Schalke 04, zei ooit iemand, is een geval voor de psychiater.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
