De wereld leerde haar vorig jaar kennen tijdens de Europese supercup tussen Liverpool en Chelsea. Vanavond leidt ze Juventus-Dinamo Kiev in goede banen. Sport/Voetbalmagazine sprak exclusief met Stéphanie Frappart, de eerste vrouwelijke scheidsrechter in de Champions League.
Toen Stéphanie Frappart op 3 oktober 2014, na afloop van Dijon-Clermont Foot in de Ligue 2, de hand schudde van Corinne Diacre was ze zich niet bewust van de hele symboliek van dat gebaar. Diacre was op dat moment de enige vrouwelijke proftrainer in Frankrijk en ver daarbuiten; Frappart was op haar beurt de enige vrouwelijke scheidsrechter die op zo’n hoog niveau actief was in het mannenvoetbal.
De twee vrouwen hadden in het bijzijn van 8000 toeschouwers een hoofdrol vertolkt in een sport die gedomineerd wordt door mannen. Maar die hele context ging aan Frappart voorbij.
‘Ik heb toen helemaal niet stilgestaan bij het feit dat Corinne en ik een mijlpaal hadden bereikt’, zegt Frappart. ‘Voor mij is Corinne een trainer als een ander. Het zijn haar kwaliteiten die eruit springen, niet haar geslacht. En ik wil ook gezien worden als een gewone scheidsrechter. Niet als een vrouw die wedstrijden fluit.’
Zes jaar na die bewuste match begint de 36-jarige Parisienne uit de Val-d’Oise beetje bij beetje te beseffen dat ze de sterk verankerde stereotypen en clichés over vrouwen helemaal onderuit heeft gehaald.
Op haar dertiende begon ze als arbiter om zich te kunnen verdiepen in de voetbalregels. ‘In het begin kreeg ik twee zaterdagen per maand enkel theoretische lessen, maar het heeft niet lang geduurd voor ik de leerstof in de praktijk mocht omzetten. Ik floot wedstrijden op zaterdag en speelde zelf op zondag. Ik deed het niet onaardig als nummer tien en ik heb zelfs de selectie van de regio Île-de-France gehaald.’
Je hebt op een bepaald moment moeten kiezen: blijven voetballen of scheidsrechter worden. Je koos voor het tweede. Was dat uit volle overtuiging of door een gebrek aan perspectieven in het vrouwenvoetbal?
Stéphanie Frappart: ‘Het vrouwenvoetbal was vroeger niet zo goed ontwikkeld als nu en toen ik 19 jaar was, heb ik mij volledig gericht op de arbitrage. Die uitdaging vond ik zinvoller dan zelf te spelen. Al was ik misschien op een niveau gekomen dat ik niet meer hogerop kon gaan.’
Op je 19e werd je aangeduid voor wedstrijden in de Division d’Honneur (zesde klasse) in Parijs bij de mannen. Hoe verliep de transitie van het jeugdvoetbal naar een competitie voor mannen?
Frappart: ‘Ik heb later vernomen dat er wat terughoudenheid was bij sommige actoren binnen de Parijse liga (Ligue de Paris Île-de-France de football, nvdr) om mij wedstrijden te laten fluiten. Het was geen kwade wil – het was nieuw voor hen – en ze hadden wellicht schrik dat ik mij zou laten overdonderen door het ruwe spel in de Parijse Division d’Honneur. Anderzijds waren er veel mensen binnen de liga die wel in mij geloofden en mij naar het voorplan gepusht hebben.’
Europese supercup
In de zomer van 2011 kreeg je met Rouen-Besançon in derde klasse je eerste wedstrijd op semiprofessioneel niveau. Ben je vanaf dan gaan beseffen dat je de eerste vrouw kon zijn die op de Ligue 2 en Ligue 1 kon mikken?
Frappart: ‘Die match was een belangrijke etappe in mijn carrière, maar ik heb nooit grote toekomstplannen gemaakt. In de Ligue 1 geraken, was geen doel op zich.’
Op 28 april 2019 werd je de eerste vrouw die een wedstrijd in de Ligue 1 mocht fluiten. Daarna is het heel snel gegaan. Er was de WK-finale bij de vrouwen, de Europese supercup tussen Liverpool en Chelsea, de Europa Leaguematch Leicester-Zorja Loehansk, de interland Malta-Letland en de Franse topper Marseille-Lyon. Is er een wedstrijd die er echt bovenuit steekt?
Frappart: (aarzelt) ‘Een WK-finale fluiten is niet iedereen gegeven, maar we begonnen met dertig scheidsrechters aan het tornooi en we wisten dat een van ons die match zou krijgen. De Europese supercup is mij het meest bijgebleven omdat het iets onbereikbaars leek voor een vrouw. Mijn aanduiding viel na een UEFA-stage met andere scheidsrechters en het drong niet meteen tot mij door dat ik het gehaald had. Ik mocht zelf mijn twee assistentes kiezen en toen ik Michelle O’Neill en Manuela Nicolisi opbelde, hadden ze ook tijd nodig om te begrijpen waar ik het over had.
Wat dacht je toen je in de spelerstunnel naast al die wereldsterren stond?
Frappart: ‘Ik dacht: ik sta hier omdat ik geschikt ben voor de job. Ik ben heel down-to-earth en ik begon pas na de match de omvang van het gebeuren in te zien. Mensen uit mijn entourage spraken mij er ook over aan. “Besef je wel dat je tussen al die topvoetballers hebt gelopen?”‘
Achteraf gaf Jürgen Klopp een geweldig compliment door te zeggen dat Liverpool met 6-0 had gewonnen mochten zijn spelers even goed gepresteerd hebben als jullie. Had je na de match ook het gevoel dat je een perfect rapport kon afleveren?
Frappart: ‘We hadden onze missie volbracht en we hadden de verwachtingen ingelost. Met dat gevoel ben ik van het veld gestapt. De omstandigheden waren speciaal, dat besefte iedereen. Spelers en staf waren zich zeer bewust van de enorme druk die op onze schouders lag en ze hebben het ons die avond gemakkelijk gemaakt. Ze wilden dit historische moment in zekere zin ook omarmen.’
Mix man-vrouw
Wat was het moeilijkste doorheen je carrière: geaccepteerd worden door de spelers of door de mannelijke collega’s?
Frappart: (denkt na) ‘Op alle echelons waar ik gefloten heb, werd ik altijd een beetje getest door de spelers. Maar zodra ze zien dat je alles onder controle hebt, doen ze normaal tegen je. En met mijn collega’s heb ik nooit problemen gehad omdat ik erop aandrong om dezelfde fysieke testen af te leggen.’
Je moet dus dezelfde resultaten halen als een man?
Frappart: ‘Klopt. Ik word beoordeeld volgens dezelfde standaarden als mannen.’
Is het wel fair om van vrouwen te verwachten dat ze aan dezelfde criteria voldoen als mannen? De lat wordt zo hoog gelegd dat het aantal potentiële vrouwelijke kandidaten tot een minimum herleid wordt.
Frappart: ‘Die fysieke proeven kunnen inderdaad een rem zijn voor veel vrouwen. Maar er zijn meer en meer vrouwen die de test met succes afleggen. Luister: in Frankrijk zijn er 26.000 arbiters en 23 daarvan fluiten in de Ligue 1. De eisen liggen zo hoog dat je sowieso veel mensen uitsluit. Vrouwen én mannen. Zo zit topsport nu eenmaal in elkaar.’
Tijdens de Europese supercup liep je 11,9 kilometer binnen de 90 minuten en dat was een van de beste prestaties ooit van een scheidsrechter. Je hebt daarmee bewezen dat vrouwen op fysiek vlak niet moet onderdoen voor mannen.
Frappart: ‘Een paar maanden daarvoor, net voor mijn eerste match in de Ligue 1, waren er nochtans twijfels over mijn uithoudingsvermogen. De media en het publiek vroegen zich af of ik op fysiek vlak wel geschikt was voor eerste klasse. Uiteindelijk bleek dat een totaal overbodige discussie te zijn… Ja, een vrouw heeft ook de lichamelijke capaciteiten om op het hoogste niveau te fluiten. Maar niet iedereen is daartoe in staat. Op het WK U17 van vorig jaar werd er ook een vrouw opgeroepen (Claudia Umpiérrez, nvdr) die aan de fysieke normen voldeed. Ik ben dus geen buitenaards wezen!’
We zijn nu zover gekomen dat vrouwen de wedstrijdleiding hebben op hun eigen internationale kampioenschappen en het is zeker niet de bedoeling om dat terug te draaien.’
Wat kan je concreet doen om meisjes te motiveren om scheidsrechter te worden?
Frappart: ‘We moeten één ding goed beseffen: scheidsrechter worden is geen roeping. Kleine jongens en meisjes in Frankrijk willen allemaal de volgende Kylian Mbappé en Eugénie Le Sommer worden. We moeten op zoek gaan naar meisjes die voetballen en wedstrijden willen leiden. Daarnaast moet het vrouwenvoetbal meer visibiliteit krijgen om aan jonge meisjes te laten zien dat de scheidsrechter ook een vrouw kan zijn. Ze moeten zich kunnen identificeren met een rolmodel. In Frankrijk kan je gelukkig tot je 22e of 23e voor een gelijktijdige carrière als speelster en scheids kiezen.’
Er gaan stemmen op om vrouwen te integreren op het EK 2021 of WK 2022. Is het voor je uitgesloten om opnieuw mannen te laten fluiten op EK’s en WK’s bij de vrouwen?
Frappart: ‘Vroeger werden tornooien bij de vrouwen uitsluitend gefloten door mannen. We zijn nu zover gekomen dat vrouwen de wedstrijdleiding hebben op hun eigen internationale kampioenschappen en het is zeker niet de bedoeling om dat terug te draaien. Maar om gelijkheid na te streven moet je inderdaad in de twee richtingen mixen.’
Grensverleggende voorgangers
In juli floot je de oefenmatch PSG – Waasland-Beveren. Een speler stelde vast dat de meeste spelers zich inhielden. Denk je dat een vrouwelijke referee een positief effect heeft op het gedrag van spelers?
Frappart: ‘Ja, het taalgebruik is minder grof. Spelers houden zich meer in en zijn verbaal minder agressief dan bij een man.’
Er wordt van je gezegd dat je veel charisma hebt, maar dat je te weinig lacht. Is dat een soort verdedigingsmechanisme?
Frappart: (lacht) ‘Het is misschien een manier om een muur op te trekken. Ik wil vooral vermijden dat mensen denken dat ik mijn charmes gebruik om iets gedaan te krijgen van de spelers. Er zijn dus momenten dat ik lach en er zijn momenten dat ik streng optreed. Ik blaas koud en warm. En ik zal bijvoorbeeld ook niet al mijn beslissingen toelichten. Die aanpak lijkt aan te slaan bij de spelers.’
Hoe is je benadering ten opzichte van de spelers? Noem je hen bij hun voornaam?
Frappart: ‘Nee, ik spreek hen aan met u. En ik verwacht van hen dat ze ‘mevrouw de scheidsrechter’ zeggen en niet Stéphanie. Dat is een wederzijdse vorm van respect. We kennen elkaar niet persoonlijk en de basis van onze relatie is louter professioneel.’
Het taalgebruik is minder grof. Spelers houden zich meer in en zijn verbaal minder agressief dan bij een man.’
Ben je je er soms van bewust dat je iets groots hebt verwezenlijkt voor de vrouwelijke arbitrage?
Frappart: ‘Ik veronderstel dat ik bepaalde deuren heb geopend voor vrouwen…’
Mogen we je een pionier noemen van de vrouwelijke arbitrage?
Frappart: ‘Voor mij waren er tal van vrouwen die baanbrekend zijn geweest. Nelly Viennot (eerste vrouwelijke lijnrechter op de Olympische Spelen en in de Champions League eind jaren 90 en begin jaren 2000, nvdr) is er daar een van. In haar periode waren de zeden anders: zij heeft toen de grenzen opgezocht van wat mogelijk was voor een vrouw in het profvoetbal. Wat ik nu doe, heeft Viennot gedaan. En binnen tien jaar zal een andere vrouw de bakens verzetten. Maar ik heb er moeite mee om zelf te zeggen: oké, ik heb iets in beweging gezet dat verder reikt dan voetbal. Misschien zal ik mij dat realiseren na mijn carrière.’
‘Waarom quota’s opleggen? Dat is enkel goed om gaten te vullen’
Het aantal vrouwen met een topfunctie binnen voetbalclubs kunnen we op één hand tellen. Vrouwen worden vooral in dienst genomen voor zogenaamde zachte functies zoals verzorgster, kinesist, enzovoort. Hoe zie je de plaats van de vrouw in het mannenvoetbal en in het voetbal in het algemeen?
Stéphanie Frappart: ‘In het dagelijkse leven kom je weinig vrouwen tegen die hoge machtsposities bekleden en dat weerspiegelt zich ook in het voetbal. Maar de voetbalwereld is zich aan het openstellen en dat kunnen we enkel toejuichen. Hebben we in het voetbal een voorsprong genomen op de rest van de samenleving? Ik weet het niet. Anderen zullen zeggen dat het niet snel genoeg vooruitgaat. Maar ik geloof dat er de laatste tien jaar exponentieel veel veranderd is voor de vrouwen.’
Moeten we toch geen genderquota opleggen om een evenwicht te bereiken?
Frappart: ‘Bij quota ga je voorbij aan de competenties van mensen en beperk je je tot het vullen van gaten. En dat stoort mij.’
Je kan het ook omdraaien: met quota kan je bekwame mensen ontdekken die in normale omstandigheden onder de radar gebleven zouden zijn. Het kan dus een middel zijn om meer vrouwelijke scheidsrechters naar het profniveau te laten doorgroeien?
Frappart: ‘De omkadering van de arbitrage in Frankrijk heeft zich dusdanig ontwikkeld dat vrouwen ook tot in de Ligue 1 kunnen doorstoten. Dat is toch een teken dat de methodiek de juiste is? Laten we dus gewoon vertrouwen hebben in het systeem. Ik vind dat een betere optie dan mensen op te zadelen met quota’s.’
Frankrijk is op het vlak van vrouwenemancipatie in het voetbal een buitenbeentje in Europa. Helaas zijn er ook veel tegenvoorbeelden die aantonen dat niet iedereen klaar is om vrouwen een plek te geven in de voetbalwereld. In februari van vorig jaar werd in Iran de uitzending van een Bundesligawedstrijd door de staatsomroep geannuleerd toen ze vernamen dat je collega Bibiana Steinhaus aangeduid was als scheidsrechter.
Frappart: ‘Dat is een politieke beslissing… Daar hebben wij geen invloed op, want het zijn zaken die de sport overstijgen.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
