Van Ajax naar het EK: het hobbelige parcours van Nederlands bondscoach Frank de Boer

© GETTY

De EK-voorbereiding van Oranje verloopt verre van soepel. Voor bondscoach Frank de Boer (51) is het niet de eerste keer dat hij voor hete vuren staat. ‘Ook nu zal hij zijn sterke en onverstoorbare karakter hard nodig hebben.’

In de trainerskamer van Ajax was het een terugkerend gespreksonderwerp, een jaar of tien geleden. Dan zaten Dennis Bergkamp, Hennie Spijkerman en Carlo l’Ami te praten over hoofdtrainer Frank de Boer en dan ging het al snel over zijn onverstoorbare karakter.

Want ga maar na: de Amsterdamse club stond langdurig in de fik tijdens de Cruijff-revolutie en het ontaardde in een machtsstrijd tussen twee idolen van De Boer. Zelf heeft hij nooit willen kiezen tussen Johan Cruijff en Louis van Gaal. De Boer concentreerde zich op de ontwikkeling van zijn ploeg, slaagde erin de bestuurlijke chaos buiten de kleedkamer te houden en won stoïcijns vier landstitels op rij. ‘Ik vind het nog steeds onvoorstelbaar hoe Frank door de Cruijff-revolutie is gefietst’, zegt Spijkerman, die van 2011 tot 2016 bij Ajax de rechterhand was van de huidige bondscoach. ‘Niks of niemand kreeg hem uit zijn evenwicht. Terwijl het zijn eerste klus als hoofdtrainer was.’

Bij zijn presentatie als bondscoach refereerde De Boer nog aan zijn samenwerking in Amsterdam met Spijkerman. Dit vanwege de aanwezigheid in de Oranje-staf van Dwight Lodeweges, een vergelijkbaar type: ervaren, loyaal, gestructureerd, geliefd door spelers. Eigenschappen waarnaar De Boer ook bij de start van zijn trainersloopbaan op zoek was. Hij had het altijd in zijn hoofd gehouden, na zijn trainersstage in 2006 bij de technische staf van Henk ten Cate en Spijkerman. Wanneer De Boer als trainer op eigen benen kwam te staan, dan zou hij de Zwollenaar in zijn staf opnemen.

Wisselwerking

En precies zo ging het, begin december 2010. Spijkerman herinnert het zich als de dag van gisteren. Een half jaar eerder was hij vertrokken naar Zuid-Afrika, om bij de toenmalige zusterclub Ajax Cape Town aan de slag te gaan, samen met Foppe de Haan. ‘Ik stond bij Foppe in zijn kantoortje en ineens zie ik de naam van Frank oplichten in mijn telefoon’, gaat Spijkerman terug in de tijd. ‘Ik ben even weggelopen naar een rustige plek en Frank draaide er niet omheen. Hij belde vanaf Schiphol, op weg naar zijn eerste wedstrijd als hoofdcoach, tegen AC Milan. Zijn telefoontje kwam als een complete verrassing. Hoezeer ik het ook naar mijn zin had in Kaapstad, ik heb de kans van Frank met beide handen aangegrepen.’

Frank de Boer en bondscoach Bert van Marwijk op het WK in 2010
Frank de Boer en bondscoach Bert van Marwijk op het WK in 2010© GETTY

Spijkerman gidste De Boer door zijn wittebroodsweken als hoofdtrainer. Bereidde trainingen voor, bracht structuur aan in de weekschema’s en deelde zijn ervaringen in het vak. ‘Onze wisselwerking verliep op een heel natuurlijke manier’, vertelt Spijkerman. ‘We vulden elkaar aan. Maar het werd hem niet makkelijk gemaakt, met alle onrust binnen en rond de club. Frank kwam tussen twee vuren te zitten. Op persconferenties werd hij vaak uitgedaagd om zich uit te spreken over de Cruijff-revolutie. Dat had een juk op zijn schouders kunnen worden, maar dat is niet gebeurd. Hij omzeilde de klippen en concentreerde zich op zaken waarop hij invloed kon uitoefenen. Het voetbal, de spelers. Heel knap vond ik dat, de manier waarop Frank zijn oog op de bal hield. En daardoor resultaten boekte. Ook nu, als bondscoach, zal hij zijn sterke en onverstoorbare karakter hard nodig hebben.’

Dat laatste lijdt geen twijfel. Want onrustig is het opnieuw. Zelf constateerde De Boer na zijn benoeming tot bondscoach al dat de gunfactor ditmaal ontbreekt, in tegenstelling tot zijn aanstelling als hoofdtrainer bij Ajax destijds. Toen was hij een jonge debutant op het hoogste trainerspodium. Een onbevangen voetbaldier met het hart op de tong, wiens glansrijke spelerscarrière iedereen nog helder op het netvlies had. De man die Ajax uit het sportieve en daardoor ook financiële slop trok. Drie buitenlandse avonturen later was zijn status flink veranderd. Bij Atlanta United hield hij het nog anderhalf jaar vol, maar de kortstondige dienstverbanden bij Internazionale en Crystal Palace waren een regelrechte sof. Mede daarom was de scepsis in het land groot, toen de KNVB bij De Boer uitkwam als opvolger van Ronald Koeman.

Onrust

Tijdens de rommelige start van de EK-voorbereiding bleek hoe wankel het koord is waarop hij balanceert. Iedere verspreking of uitglijder leidde meteen tot grote ophef. En het waren er nogal wat. Van de gebrekkige communicatie met de afvallers uit de voorselectie tot het verkeerde lijstje met speelminuten van Donny van de Beek. Queensy Menig benoemen waar hij Quincy Promes bedoelde, de onduidelijkheid over het aantal gevaccineerde spelers, de manier waarop Jasper Cillessen werd afgeserveerd: het zorgde allemaal voor veel ruis in de toch al korte voorbereidingsperiode. Terwijl het stokpaardje van De Boer deze weken juist de focus op presteren is. Geen woord gebruikt hij vaker, intern en naar buiten toe.

In zijn keuzes is De Boer nog steeds onverstoorbaar. Media en supporters kunnen moord en brand schreeuwen over het spelsysteem, de bondscoach zal er zijn visie niet door laten aantasten. De Boer filtert de informatie van mensen wiens voetbalkennis hij hoog acht, daarna hakt hij zelf de knoop door. Zo ging het bij Ajax ook al. ‘In de trainerskamer had Frank niet vaak het hoogste woord’, herinnert Spijkerman zich. ‘Vaak zat hij aandachtig te luisteren als anderen aan het woord waren. En dan pikte hij de informatie eruit die hij nuttig vond. Intern stond hij open voor kritiek, daar kon hij goed mee omgaan. Kritiek van buitenaf boeide hem niet.’

Frank de Boer bij Ajax
Frank de Boer bij Ajax© GETTY

Wat dat betreft is er weinig veranderd. Als speler verbaasde De Boer zich erover hoezeer Dick Advocaat bezig was met de mening van journalisten. ‘Dick begon soms een bespreking met wat de pers ervan zou gaan denken’, vertelde De Boer ooit over de toenmalige bondcoach. ‘Dan dacht ik: Jezus, man, wat kan ons het nou schelen wat de pers zegt? Hij liet zich helemaal gek maken.’ De huidige bondscoach gelooft op zijn beurt in het uitstralen van rust en onafhankelijkheid naar zijn spelers. Zeker als in de buitenwereld de ophef rond raast.

Toch lijkt de huidige sfeer rond Oranje hem niet onberoerd te laten. Vorige week bood De Boer zelfs zijn verontschuldigingen aan, nadat een persconferentie van hem opnieuw voor verwarring had gezorgd. ‘Ik zie een andere Frank dan degene die ik ken’, constateert Theo Janssen, de tv-analyticus die in het seizoen 2011/12 onder De Boer speelde bij Ajax. ‘Ik proef twijfel en onzekerheid als ik hem op tv zie. Hij staat duidelijk onder hoge druk. Terwijl hij toch wel wat gewend is op dat vlak, als speler en als trainer. Maar er gebeurt bijna elke dag wel iets raars bij Oranje en de communicatie verloopt rommelig. Soms lijkt hij verrast door de vragen die hij krijgt. Dan denk ik: Kom op, Frank, je bent een voormalige topvoetballer, als trainer heb je in Nederland hartstikke goed gepresteerd. Op iedere bondscoach valt wel wat aan te merken, maar ik vind dat we niet te streng moeten zijn en Frank het voordeel van de twijfel moeten geven.’

Ook diverse ex-bondscoaches pleiten voor kalmte in de beoordeling van De Boer. ‘Ik denk dat we Frank even met rust moeten laten’, reageert Bert van Marwijk, die De Boer richting het WK 2010 als assistent opnam in zijn technische staf. ‘Het EK is nog niet eens begonnen. Geef hem de tijd.’ Leo Beenhakker en Dick Advocaat laten zich in soortgelijke bewoordingen uit, gevraagd naar hun indruk van De Boer als bondscoach. ‘Laat Frank nou maar gewoon lekker zijn gang gaan’, laat Beenhakker weten. ‘Het leidt alleen maar af, als andere trainers zich met de bondscoach gaan bemoeien’, stelt Advocaat. ‘Ik ga me even niet in de discussies mengen.’

De persoon die hem het best kent, zijn tweelingbroer Ronald, ziet in hoofdlijnen geen verschil in gedrag bij De Boer. ‘Frank is altijd zichzelf, hij zal zich nooit anders voordoen dan hij in werkelijkheid is’, zegt hij. ‘Maar ik vind wel dat hij beter met de randzaken moet dealen. Dat heb ik hem ook verteld. Daarin moet hij scherper zijn. Als je bij de naam Quincy verschillende associaties hebt, moet je Promes in persconferenties gewoon bij zijn achternaam noemen. Kleine dingetjes. Aan de andere kant wordt het steeds gekker in de wereld van het voetbal en de media. Elk detail wordt enorm opgeblazen, vooral op social media. Maar daar heeft hij nou eenmaal mee te maken en dan moet je daar scherp mee omgaan.’

Frank de Boer en zijn grote voorbeeld Louis van Gaal
Frank de Boer en zijn grote voorbeeld Louis van Gaal© GETTY

Van Gaal

Het grote trainersvoorbeeld van De Boer, Louis van Gaal, was een meester in het verdrijven van ruis. Kwaliteit is het uitsluiten van toeval, is altijd diens motto geweest. Het was terug te zien in zijn hang naar perfectionisme en oog voor detail. Alles was gericht op het creëren van wat Van Gaal een veilige wereld voor zijn spelers noemde. Een habitat zonder rumoer en afleiding. Een wereld waarin spelers het maximale uit zichzelf en uit elkaar persen. De Boer heeft altijd goed gekeken naar de manier waarop Van Gaal dat deed. Zoals hij zich ook liet inspireren door het voetbalinzicht van Cruijff, de kalmte van Frank Rijkaard, het people management van Guus Hiddink en de vastberaden aanpak van Bert van Marwijk. De Boer is een product van vele coaches, gemengd met zijn eigenzinnige karakter. Of hem dat ook een geschikte bondscoach maakt, dat moet nog blijken.

‘Ik vond de keuze voor Frank als bondscoach logisch’, zegt Hennie Spijkerman, die zelf na zijn recente vertrek bij SC Heerenveen zijn trainerscarrière bij een nieuwe club hoopt te vervolgen. ‘Hij heeft in Nederland zijn sporen verdiend en heeft als assistent van Van Marwijk ervaring opgedaan bij Oranje. Bovendien was hij beschikbaar en de KNVB moest snel schakelen, toen Koeman opeens naar Barcelona vertrok. Natuurlijk is dit niet hethele verhaal van zijn trainerscarrière. Ook ik heb me verbaasd over hoe het in het buitenland is gegaan met Frank. Een verklaring daarvoor vind ik moeilijk te geven. Ieder geval staat volgens mij op zich. Maar het verbaasde me niet dat Frank het bij Inter moeilijk had. Hij stapte daar vlak voor de seizoenstart in, met een heel grote selectie en veel krachtenvelden. Terwijl hij liever werkt met een compacte groep, zodat hij overal bovenop kan zitten. En de inhoud van het vak is elders vaak anders. In het

buitenland ben je meer coach dan trainer, in Nederland ben je meer trainer dan coach. Dat laatste past Frank volgens mij het best.’

Daley Blind is een van de internationals met wie De Boer eerder al in clubverband samenwerkte. ‘Het is ontzettend leuk om weer met hem te werken’, zegt de 31-jarige routinier. ‘We hebben een mooie geschiedenis bij Ajax en door de jaren heen hebben we weleens contact gehad. Het is leuk elkaar nu op deze manier weer te treffen. Hij is nog steeds dezelfde Frank zoals ik hem ken: altijd gedreven, altijd willen winnen.

Dat zal niet snel veranderen bij hem.’Blind behoort ook tot het groepje spelers dat door De Boer wordt betrokken in gesprekken over de speelwijze. Samen met Memphis, Georginio Wijnaldum, Matthijs de Ligt en Marten de Roon. Voordat de bondscoach in het Nations League-duel met Italië besloot in een 5-3-2-formatie aan te treden, oktober vorig jaar, raadpleegde hij ook al zijn spelersgroep. ‘Want zij moeten het zien zitten, zij moeten het uitvoeren’, zei De Boer daar destijds over. Vorige week voegde de trainer daaraan toe dat hij zijn spelers op meerdere manieren probeert te beïnvloeden. De Boer wil ze doordringen van het besef dat een eindtoernooi een uniek moment in een carrière kan zijn, waarin focus, teamgevoel en zelfcorrigerend vermogen cruciaal zijn. Hij liet ze onder meer beelden zien van de Netflix-serie The Playbook, de aflevering over de succesperiode van basketbalcoach Doc Rivers bij NBA-ploeg Boston Celtics. De rode draad daarin is teamspirit. ‘Spelers overtuigen is een mindgame’, verklaarde De Boer zich nader. ‘Want voetballen kunnen ze allemaal wel.’

null
null© GETTY

Vergrootglas

Na een onduidelijke periode waarin De Boer nog enkele stevige knopen moest doorhakken, begint zijn strijdplan eindelijk contouren te krijgen. Nadat hij in eerdere interlands het koppel met het hoogste rendement uit elkaar had getrokken, Memphis en Wijnaldum, lijkt de bondscoach daar nu op terug te komen. Luuk de Jong is van basisspeler ineens teruggezakt in de pik-orde, ten faveure van de langdurig genegeerde Wout Weghorst. En in de laatste week van de voorbereiding zal duidelijk worden wie het doel gaat verdedigen, Tim Krul of Maarten Stekelenburg.

De keuzes van De Boer zullen hoe dan ook onder een vergrootglas blijven liggen. De rust die Koeman rond de nationale ploeg wist te creëren, is voor zijn opvolger vooralsnog een utopie. ‘Het glazen huis van een bondscoach lijkt me een lastig aspect’, merkt Spijkerman op. ‘Als hoofdcoach van Ajax let iedereen op je, dus Frank is wel wat gewend, maar bij de nationale ploeg is dat nog sterker het geval. Terwijl je moeilijker invloed kunt uitoefenen dan bij een club. Bij Oranje moet alles meteen passen, soms duurt het lang voordat je een slecht resultaat kunt rechtzetten. Tegelijkertijd vertegenwoordig je niet alleen een voetbalploeg, maar een heel land met zeventien miljoen meningen. Waarbij Frank in persconferenties ook nog eens letterlijk zegt wat hij denkt. Dan kun je op glad ijs terechtkomen.’

In de periode tussen de oefenduels met Schotland en Georgië, kwam Oranje in iets rustiger vaarwater terecht. De bondscoach en de organisatie rond de selectie lieten minder steken vallen, steeds vaker gingen de discussies in het land over voetbal. Al is ook in het nationale debat over het spelsysteem de toon verhit. Terwijl het volgens Theo Janssen vrij simpel is. ‘Met deze

spelersgroep kun je het best 5-3-2 spelen’, zit de vijfvoudig intenational tactisch op dezelfde lijn als De Boer. ‘De rol van Daley Blind is cruciaal als dit Oranje het op een goede manier wil invullen. Hij heeft het spelinzicht en de diepte in zijn passing om vanuit het centrum van de verdediging voor voetballend vermogen te zorgen. Je moet ook kijken naar de beschikbare vleugelspelers, als je 4-3-3 zou willen spelen. Eigenlijk is Steven Berghuis de enige vleugelaanvaller die top is. Gakpo is nog onervaren op dit niveau en Promes heeft een matig seizoen achter de rug. Memphis moet je niet op links neerzetten. Een aanvaller van zijn kaliber moet je altijd neerzetten op de plek waar hij zelf het liefst speelt. Alles bij elkaar opgeteld kom ik dus ook uit op 5-3-2.’

Zodra De Boer dezer dagen het trainingsveld betreedt, is al het gekrakeel ineens ver weg. Hij laat zich zelfs weer gelden met de bal aan zijn linkervoet. Bij Atlanta United deed de trainer dat niet meer, nadat bij zijn voorgaande club Crystal Palace spelers daarover hadden geklaagd. Maar tijdens het trainingskamp in Portugal lepelde De Boer met gemak een bal vanaf veertig meter op de lat en deed hij mee aan rondootjes. ‘Het contrast tussen de kritische meningen over Oranje en de daadwerkelijke sfeer binnen de groep is groot’, zegt zijn broer Ronald. ‘Als ik Frank aan de lijn heb, is hij hartstikke blij en positief. Wat iedereen ook roept in de buitenwereld, hij richt zich op het voetbal en zijn spelers. Frank is onverstoorbaar. Zeker op dit moment is dat een nuttige karaktereigenschap.’

Door Simon Zwartkruis (Voetbal International)

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content