De Super League was al na 48 uur dood en begraven. De twaalf topclubs dachten dat ze zomaar weg konden komen met het nieuwe concept, maar volgens dr. Joannes Van Gestel zagen ze daarbij één belangrijk aspect van voetbal over het hoofd: emotie.
Europa staat nog niet te springen voor verkorte wedstrijden of een avondje Madrid Royals tegen de Manchester Devils. JP Morgan zou de opstart van de nieuwe European Super League voetbal naar Amerikaans model ondersteunen met maar liefst 4 miljard euro. Niet dus ! Een overwinning van de fans op corporate football, zou je kunnen stellen. Chelsea was al geen grote fan maar het is het verhaal van de Europese natiestaten na de val van het West-Romeinse rijk: als je niet verovert, ga je ten onder.
De ticketprijzen van Arsenal swingen de pan uit na de inauguratie van het Emirates-stadium. Een ticket voor een wedstrijd kostte in 2020 niet minder dan 97 Britse pond. De oprichting van de European Super League was niet zomaar een slag te veel in het gezicht van de trouwe clubfans. Het was er ver over. Het mag ook niet verrassen indien een aantal clubvertegenwoordigers binnen afzienbare tijd met de noorderzon vertrekken. Na de terugtrekking van de zes Engelse Premier League-clubs gisterenavond, heeft ook bezieler Andrea Agnelli toegegeven dat er nog weinig hoop is voor dit project.
Op zakelijk vlak heeft het Amerikaanse model zeker haar verdiensten. De competitie voor zendtijd hebben de verschillende national leagues en assocations over de plas al lang gewonnen, en een advertentie van 30 seconden tijdens de Super Bowl bracht de NFL in 2019 gemiddeld 5,25 miljoen dollar in het laadje. Nu zou de kritiek minder fel geweest zijn als de European Super League geen closed shop zou geweest zijn: je hoort bij het clubje topploegen, of je hoort er niet bij.
Maar voetbal overstijgt louter zakelijke interesses. Bij onderzoek over vrijetijdssferen staan doorgaans drie items voorop: de fysieke component, het sociale luik en het mimetische of het ‘emotienabootsende’ karakter van de activiteit. De geschiedenis en ongeëvenaarde populariteit van het voetbal getuigen van een bijna optimale mengeling van deze aspecten, tot spijt van wie het benijdt. De polariteiten zoals ze worden uitgespeeld in het voetbal zijn legio: techniek versus werkkracht, boeren versus glitter, aanval versus verdediging, ervaring versus snelheid, enzovoort.
In een wereld die door de eeuwen heen getuigt van een grotere routinisering in veel sferen van het dagelijkse leven, waarbij de vrijlating van emoties steeds meer moet beteugeld worden door een groeiende sociale controle, is er grotere nood aan gepaste vormen van deroutinisering. In een gezonde maatschappij wordt hier ook adequaat in voorzien. Maar deroutinisering staat niet gelijk aan ‘ontspanning’, wel aan het opwekken van fysieke en gevoelsmatige opwinding en de vrijlating hiervan per climax. Dit kan door zich fysiek of als betrokken toeschouwer te engageren waardoor de opwinding zich reeds lang voor de wedstrijd opbouwt. Het succes van een sporttak is immers nauw verbonden met de grenzen van spanning en catharsis. Maar een concept staat hierin centraal: emoties !
Door haar belangen, polariteiten en risico’s is voetbal bijna de facto drama. Voor veel fans maakt de voetbalclub deel uit van hun geschiedkundig maatschappelijk weefsel, van hun identiteit: Nee, wij zijn al generaties Cercle-supporters ! Afkeer van de ploeg leidt zelfs in huishoudelijke kring al tot halve drama’s. En natuurlijk ontwikkelt het voetbal zich om te blijven voldoen aan de veranderende maatschappelijke vraag, juist zoals de dominantie van het identiteitsgevoel door de jaren heen is verplaatst van dit met lokale gemeenschappen naar eenheden van grotere geografische omvang. Maar net zoals veranderingen van identiteitskwesties, gingen deze in het voetbal ook niet vanzelf en zonder weerstand, en stapsgewijs. Zonder voldoende draagkracht op zowel economisch, politiek én affectief vlak stoten grotere veranderingen op te veel weerstand.
Voetbal gaat voor de fans over de wedstrijden en kampioenschappen die er toe doen: de derby’s, de spanning van titelwedstrijden maar evenzeer van die van degradatiewedstrijden, van David tegen Goliath, van een topclub die eens in een blauwe maan op bezoek komt, van Leicester die kampioen wordt, van Ajax en Porto die een kleine buitenkans hebben op Europees goud, van alles geven en toch falen, van buitenspel of net niet, van dertig kansen en een tegendoelpunt, van Messi die het bij -8 graden ook moet kunnen op een Russisch patattenveld…
Toen Lierse nog KSK was, waren de laatste wedstrijden van het seizoen 2005-2006 voor de supporters grotere nagelbijters dan voor deze van Anderlecht. De fans van de Orlando Magic (NBA) daarentegen hebben weken voor het seizoenseinde niet veel meer om naar uit te kijken. Een trouwe voetbalfan weet hoe een supporter van Schalke 04 zich vandaag voelt, en identificeert zich daar mee. Maar onze inherente menselijke driften snakken naar drama, en naar de anticipatie ervan.
Daarbij vier je en verwerk je samen met je lotgenoten op de tribune, al dan niet met woordenwisseling op café of op de speelplaats, en worden overwinningen van weleer verheven tot heldendaden die tot de clubgeschiedenis gaan behoren. Ferdinand Kuppens was op 27 september 1936 voor de wedstrijd tegen RFC Malinois misschien 3 uren voor de aftrap en na zijn laatste cafébezoek naar bed gegaan, maar hij hielp FC Turnhout die dag wel aan een 1-1 gelijkspel. Dat blijft hangen en mede daarom ligt ook het faillissement van eender welke voetbalclub zo gevoelig. Het is in zekere zin ook het falen van zichzelf.
De fans ervaren het engagement van hun club bij de European Super League gelijkaardig: als hoogverraad. Dergelijke fenomenen laten zich niet beperken tot de sporteconomie. De kenmerken van het voetbal laten zich niet zomaar toeëigenen of opkopen. De UEFA Financial Fair Play-regels moeten er tevens voor zorgen, intentioneel of niet, dat topvoetbalclubs niet in situaties verzeild geraken waarbij aan de verleiding van het grote geld nog moeilijk kan worden weerstaan.
In tegenstelling tot namen op een eigendomsakte is voetbal in Europa in 2021 moeilijk te koop, het is ook nog altijd van de fans. Veel fans voor wie de wekelijkse wedstrijd van hun team een van de laatste strohalmen is, voor wie hun supportersgroep hun toeverlaat is, en dit zijn er in Engeland, Spanje en Italië toch nog altijd heel wat, laten zich niet zonder slag of stoot opzij zetten.
Corporate football? In Europa blijkt David vooralsnog Goliath te zijn.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier