Wie is Alex Morgan, boegbeeld van de nieuwe generatie topvoetbalsters?

Alex Morgan, de aanvoerster van de Amerikaanse nationale vrouwenploeg die het vanavond in de WK-kwartfinale opneemt tegen Frankrijk, is veel meer dan een goeie voetbalster. Haar talent zet ze ook volop in voor de feministische zaak. ‘Ik word woedend dat we over de ‘oude’ problemen moeten blijven praten.’

Soms vraagt een mens zich af: waar denken die sporters aan, zo vlak voor een interland, tijdens het spelen van hun volkslied?

Alex Morgan, die op 2 juli 30 wordt, gaf er in haar uiteenzetting op ThePlayer’s Tribune, een website waar topsporters zelf kiezen waarover ze willen getuigen, een kleine inkijk in.

Morgan: ‘Ik begin dan na een tijdje tegen mezelf te praten. Dat lied duurt ook zo lang! Dus begin je je op een gegeven moment af te vragen: waar zit mijn familie? Daarop ga je het publiek scannen, maar gegarandeerd vind je niemand. Na vijf seconden zeg ik dan: Alex, kom, terug naar dat volkslied! Maar even later denk je: verdorie, ik begin stijf te worden. En je wiebelt wat met de benen. Of je gedachten dwalen af naar de kinderen die de vlag dragen. Wat zouden hun verhalen zijn? Wordt een van deze meisjes later een voetbalster? Gaan zij generaties inspireren?’

Er gaat dus wel wat door een hoofd, zo vlak voor de aftrap van een interland. Ook door dat van Alex Morgan, het boegbeeld van de Amerikaanse vrouwen die op het WK in Frankrijk hun titel verdedigen. Maar tegelijk ook veel meer dan dat, ze verdedigen er ook hun rechten als mens. Hun politieke, sociale rechten. Niet voor niets noemde Time haar The Equalizer. De gelijkmaker. En dan gaat het bij het gezaghebbend weekblad niet over scoren, wat ze kan als de beste. Alex Morgan is far more than an athlete.

Baby Horse

Haar ploegmaats noemden haar in 2011, tijdens haar eerste WK, Baby Horse. Een veulen. Morgan is op dat moment een jong talent dat zich niet alleen doet opmerken met goals (ze scoort tegen Italië, zodat de VS zich plaatsen én ze maakt ook goals in de halve finale en de finale) maar ook door haar wat eigenaardige loopje. In een portret van Morgan in Time legt Shannon Boxx, in 2011 haar ploegmaat, de oorsprong van dat koosnaampje uit: ‘Veulens staan in het begin een beetje wankel op hun benen en dat herkenden we bij haar.’

In The Player’s Tribune schetst Morgan, die na een tijdje een hekel krijgt aan die omschrijving, haar jeugd. Wanneer ze zeven is, weet ze al wat ze wil worden. Wanneer een van haar oudere zusjes op het kantoor waar haar mama werkt een gele post-it vindt, schrijft het meisje daarop wat ze later wil worden: model. Ook Alex, die haar briefje ondertekent met Ali Cat, wil haar moeder iets nalaten en schrijft: profvoetbalster. Ze had op dat moment nog nooit een voetbalwedstrijd op tv gezien en wist niet eens of er een profcompetitie voor vrouwen bestond. Maar ze vond voetballen leuk. Anders dan haar zus was ze niet bezig met mode of make-up. Ze was gewoon een halve jongen die graag vuil werd op het veld en absoluut geen smaak had qua kleding.

Haar jeugd, die ze doorbrengt in Diamond Bar, Californië, staat in het teken van sport. Niet alleen voetbal, ze doet ook aan atletiek. Haar vader noemt ze de beste voetbalcoach ooit, ‘omdat hij niks van voetbal kent’. Hij kent wel alles van motiveren. Als ze geen zin heeft om te trainen, geeft hij haar een duwtje. Als haar ploeg te weinig speelstertjes dreigt te hebben om te trainen, rijdt hij het hele stadje af om anderen op te halen. Zijn kind houdt hij buiten het traditionele Californische voetbalsysteem, zodat ze niet voortijdig opgebrand raakt. Maar als ze daardoor wat achterstand heeft bij de eerste club waar ze zich bij aansluit – ze is dan 14 en de coach vindt dat ze ‘finesse mist en niet goed genoeg is voor zijn team’ – begint ze te twijfelen of ze haar droom wel zal kunnen waarmaken. Morgan, in The Player’s Tribune: ‘Op zo’n moment heb je een held nodig om je daaruit te trekken. Gelukkig had ik dat. Mijn vader kwam op voor mij. ‘Ze kunnen de boom in, kom, we trekken naar een ander team. Die coach heeft recht op zijn mening, maar wat hij denkt is niet de waarheid’, zei hij.’

Een paar jaar later is ze wél goed genoeg: ze haalt de nationale U17, wint in 2008 het WK bij de U20, maakt haar debuut bij de A-ploeg in 2010, valt in, scoort, maar verliest de finale van het WK in 2011 tegen Japan. Ze wordt wel wereldkampioen in 2015, opnieuw tegen Japan. Zonder te schitteren, want ze gaat fysiek door een dal wegens knieproblemen. In 2012 wint ze ook olympisch goud en inmiddels zit ze al aan meer dan 100 goals voor de nationale ploeg. Niet goed genoeg?

Wanneer ze studeert in Berkeley – ze haalt een diploma politieke economie – ontmoet ze haar man, Servando Carrasco, van Mexicaanse origine en ook voetballer. Op dit moment bij LA Galaxy, eerder in Orlando. Daar voetbalden ze samen, hij voor de mannenploeg, zij voor het vrouwenteam. Orlando City rukt het echtpaar later uiteen, zij voetbalt er nog steeds, hij 4000 kilometer oostelijker. Ze is woest op de clubleiding wanneer haar man niet mag blijven en zegt dat ook openlijk: ‘Ze haalden ons naar Florida met de belofte dat het ging om een contract voor de lange termijn. Als je je business promoot als ‘familie’, verwacht je wel dat de manier waarop ze je behandelen dezelfde is als het beeld dat je in je promotie gebruikt.’

Het is niet de eerste keer dat de twee uit elkaar worden gerukt. In 2016 heeft ze last van wat ze later als een burn-out zou kunnen omschrijven. Veel fysieke kwaaltjes (knie, enkel) en nog amper voetbalplezier. Nieuwe inspiratie en mentale rust zoekt ze over de plas, bij Lyon, waar voorzitter Jean-Michel Aulas al maanden bezig is met een twittercampagne om haar te overtuigen voor zijn team te komen voetballen. Die geschiedenis is hilarisch, bij elk topmoment tracht hij Morgan te verleiden met een tweet. Uiteindelijk komt ze ook, uitgeleend door Orlando. Morgan, in Time: ‘Ik had dat toen nodig. Alleen focussen op voetbal, geen familie in de buurt, geen vrienden, alleen de ploeg telde. Weer plezier vinden in het voetbal.’

In Lyon gooit ze haar leven om: ze gaat het eten van vlees onethisch vinden en wordt veganist. Ze begint te mediteren en gaat aan yoga doen. Sportief helpt het: ze begint weer vlot te scoren. Aulas beklaagt zich zijn campagne niet: Olympique wordt kampioen, bekerwinnaar en winnaar van de Champions League. Na die treble keert Morgan terug naar de VS, naar Orlando.

Feministe

Dat het haar allemaal even wat veel werd, is niet vreemd. Morgan werd al snel veel meer dan een voetballer. Noem haar gerust een activiste, want aan het verhaal dat een atleet zich beter niet uitlaat over politiek, heeft ze geen boodschap. En dat mag de wereld geweten hebben. Wanneer de Amerikaanse vrouwen na het WK in 2015 op tournee gaan ter promotie van de sport en tien exhibitiewedstrijden spelen, zijn de ‘werkomstandigheden’ op Honolulu belabberd. Er liggen stenen op het veld en op sommige plaatsen komt het verouderde kunstgras los van de bodem. De vrouwen vinden het te gevaarlijk en weigeren te spelen. US Soccer gelast daarop de boel af. ‘Soms moeten wij beslissen wat goed is en wat niet. Wij, speelsters, zouden zulke beslissingen niet moeten nemen’, zegt Morgan daarover.

Ze gaat ook schrijven. The Kicks, een serie van vier jeugdboeken voor tieners. Meer dan voetbal gaat het over leiderschap, vriendschap, emancipatie. In 2015 worden die verhalen in een tv-reeks gegoten. Ook politiek neemt ze stelling in, openlijk en onbevreesd. Tegen Donald Trump bijvoorbeeld, die vorige week nog zijn verkiezingscampagne voor de presidentsverkiezingen van 2020 lanceerde met een brutale aanval tegen migranten. Stel dat de VS op 7 juli opnieuw wereldkampioen worden, uitgerekend in haar Lyon waar volgende week ook al de beide halve finales worden gespeeld, dan moet de Amerikaanse president er niet aan denken om haar daarmee te feliciteren. Als de vrouwen worden uitgenodigd op het Witte Huis, past ze. ‘Als iemand daar een probleem mee heeft, dan is het zo, we moeten niet in een klein doosje worden gestopt.’ Ze heeft een probleem met wat onderdelen van het huidige beleid, met name wat betreft migratie. Uiteraard speelt daar de Mexicaanse familieachtergrond van haar man.

Uitgesproken zijn haar standpunten ook over de discussie rond gelijk loon voor gelijk werk, al jaren een thema in de Amerikaanse sporten. Op de US Open tennis keren ze al sinds 1973 aan mannen en vrouwen evenveel prijzengeld uit, maar dat is uitzonderlijk. Volgens eigen onderzoek van de voetbalvrouwen verdienden de vrouwelijke internationals tussen 2013 en 2016 slechts 38 procent van het salaris van hun mannelijke tegenhangers: maximaal 5000 dollar tegenover 13.000 dollar per overwinning. Volledig in strijd met de Amerikaanse wet die al sinds 1963 gelijke betaling voor gelijk werk voorschrijft. Equal pay for equal work.

Morgan en co strijden daar al jaren voor. In 2016 dienden ze een eerste keer een klacht in, bij de Equal Employment Opportunity Commission. ‘We geloven sterk dat dat onze verantwoordelijkheid is’, zei haar ploegmaat Megan Rapinoe toen in The New York Times. ‘Niet alleen voor ons team en toekomstige Amerikaanse speelsters, maar voor speelsters overal ter wereld en voor vrouwen overal ter wereld.’

Op 8 maart van dit jaar, niet toevallig Internationale Vrouwendag, daagden ze hun nationale voetbalbond opnieuw voor de rechter. Gedurfd, een paar maanden voor het WK. Met dezelfde eis, de bond werd beschuldigd van ‘geïnstitutionaliseerde discriminatie op basis van geslacht’. Morgan zette bewust haar naam en reputatie als eerste onder de klacht. Sinds 2016 was er al wat bewogen, maar nog onvoldoende, vonden Morgan en co. Die hekelden onder meer het grote salarisverschil tussen hun coach, die met de vrouwen in 2015 wereldkampioen werd, en die van de mannen, die zich in 2017 niet wisten te plaatsen voor het WK in Rusland. Toch verdiende Bruce Arena ongeveer vier keer meer dan Jill Ellis. Ellis zei aan Time wel dat haar loon inmiddels gevoelig is opgetrokken.

Ook de speelsters zelf kregen opslag. In april 2017 tekenden ze een nieuwe arbeidsovereenkomst met de voetbalbond, waarin ze licenties en marketingrechten verkregen. Een bedrijf, REP Worldwide, is de speelsters nu aan het commercialiseren en verwacht dat de vrouwen op het einde van 2020, wanneer alle afrekeningen zijn gemaakt, tussen de 1 à 2 miljoen dollar elk zullen kunnen opstrijken.

US Soccer probeert onder de aanklacht uit te komen door te wijzen op de verschillen tussen de mannen- en de vrouwencompetities. Speelsters uit de nationale ploeg die in de VS voetballen in de NWSL, krijgen jaarsalarissen van rond de 170.000 dollar. Betaald door de bond, die de nationale vrouwencompetitie financieel ondersteunt. De mannen voetballen in profcompetities die meer sponsoring krijgen. Ook de FIFA discrimineert in zijn bonussen, zegt US Soccer. Na Brazilië 2014, waar de VS door de Belgen werden uitgeschakeld in de achtste finales, kreeg US Soccer 9 miljoen dollar aan prijzengeld. De vrouwen werden een jaar later wereldkampioen en kregen daarvoor 2 miljoen dollar. Een WK voor mannen brengt meer op, verdedigt de FIFA zich.

13 miljoen volgers

De strijd van de Amerikaanse vrouwen krijgt inmiddels navolging. In Noorwegen is er een gelijkschakeling, de Deense vrouwen hadden aan de boycot van één kwalificatiematch voor het WK genoeg om een betere arbeidsovereenkomst te krijgen, inclusief een grotere investering in hun sport, terwijl ook de Schotse vrouwen inmiddels beter worden verloond.

Mia Hamm, nu 47 en vaandeldraagster van de vorige generatie, steunt de strijd: ‘Toen ik speelde, kwam 75 procent van mijn geld uit extrasportieve bronnen ( reclame en dergelijke, nvdr). Slechts 25 procent kwam uit het voetbal zelf. Ik zou heel graag zien dat dat omgekeerd wordt en ben trots op al die vrouwen die ‘neen’ geen antwoord vinden.’

Morgan, die heel hard werkt aan haar sociale media (ruim 13 miljoen volgers op Facebook, Instagram en Twitter samen) en uitstraling (ze maakt reclame voor bedrijven als Nike, McDonald’s, Coca-Cola en Panasonic) zou dat ook allemaal liever omgedraaid zien. Ze zegt in The Player’s Tribune: ‘Ik werk met heel veel sponsors en partners en doe veel dingen buiten het voetbal. Ik moet mezelf veel meer open stellen. Ik móét die publieke figuur zijn. Mannen die voetballen hoeven dat niet te doen. Zij hebben makelaars, mensen voor hun sociale media. Zij hebben meer een privéleven dan wij, die ook nog eens elk woord moeten wikken en wegen, want je zegt zo iets verkeerds. Ik word woedend dat we over die ‘oude’ problemen moeten blijven praten. Het verandert zo traag, hoor ik ook van andere vrouwen. Maar tegelijk zie ik vooruitgang, langzaam. En als we niet zo hard zouden roepen, zou het misschien nóg trager gaan. Dus moeten we blijven vechten. En blijven roepen!’