De clash der titanen: Mourinho versus Guardiola in Premier League

In de Premier League staat komend weekend de eerste derby tussen Manchester United en Manchester City op het programma. Het duel der titanen tussen José Mourinho en Pep Guardiola, de grootste trainers uit het begin van deze eeuw. Een eigenzinnige voorbeschouwing.

Stel je een Hollywood voor dat geen Oscars meer wint en denk aan de Premier League. Voor het begin van het verval moeten we terug naar de lente van 2009. De Engelse blockbusters hebben drie van de vier nominaties voor de Champions League in de wacht gesleept. Toch loopt het fout: het nummer vier gaat met de hoofdprijs lopen en Barçacoach Pep Guardiola krijgt de prijs voor beste regisseur. Het lijkt maar een ongelukje, ware het niet dat een jaar later geen enkele Britse productie meer bij de laatste vier genomineerden zit, iets wat zich sinds 2003 niet meer had voorgedaan. De hoofdprijs dit keer is voor het Inter van José Mourinho.

De Britse hegemonie in de bioscoop van het wereldvoetbal is van dan af verleden tijd. In 2011 zijn het de Spaanse Clásico’s die zich helemaal boven aan de affiche nestelen en vastbesloten zijn daar te blijven. Het Iberisch schiereiland beschikt over de luxe dat het de twee beste acteurs van de trainersplaneet op de bank heeft zitten. Het duel tussen Real Madrid en Barcelona in de halve finales is de perfecte film: tegelijk de beste én de lucratiefste prent van de planeet. Het publiek bedankt met een staande ovatie, de media putten zich uit in superlatieven.

Engeland ziet de prijzen naar Zuid-Europa verdwijnen en besluit te reageren. Een cast om u tegen te zeggen wordt in elkaar gestoken. Mourinho en Arsène Wenger krijgen in het seizoen 2014/15 het gezelschap van Louis van Gaal, maar tevergeefs: de magische drieletterwoorden MSN en BBC blijven de toon zetten. Vandaag, twee jaar later, lanceert de duurste competitie van Europa dan toch een trailer die absoluut de meest verleidelijke van het moderne voetbal mag worden genoemd. In de bijrollen schitteren Antonio Conte en Jürgen Klopp, maar op de rode loper moeten zij plaatsmaken voor de echte sterren: Pep Guardiola en José Mourinho. Samen verzorgden zij al eens twee jaar lang het voetbal- en mediaspektakel in hetzelfde kampioenschap, de een als coach van Barcelona, de ander van Real Madrid. De Premier League besluit dat nog te overtreffen: ze beslist om beiden in dezelfde stád te laten opdraven. De herovering van Hollywood gebeurt dus via een western, met als tagline: ‘Deze stad is te klein voor ons beiden’.

Het begin van dit verhaal is nog voor vier handen geschreven. Pep Guardiola is op het veld de dirigent van het Barcelona van Louis van Gaal, in wiens zog de jonge en ambitieuze José Mourinho zijn ogen als assistent de kost geeft. ‘Niet zo lang geleden was een van mijn vrienden in Spanje’, vertelde in 2011 César Luis Menotti, de Argentijnse apostel van het mooie voetbal. ‘Hij woonde er trainingen bij van Mourinho en Pep. Zo verschillend waren die niet, zei hij me. Qua ideeën trokken ze zelfs erg op elkaar.’

De gelijkenissen vloeien ongetwijfeld voort uit de lessen die beide acteurs ontvingen in het theater van meester Van Gaal. ‘Voetbal is een collectieve sport waarin iedereen van elkaar afhankelijk is. Als één speler zijn taken niet uitvoert, draagt de rest van de ploeg daar de gevolgen van.’ De eerste les van de Nederlander luidt: ‘Structuur beïnvloedt het spel. Het is de consequentie van mijn filosofie: laat niets aan het toeval over.’

Het toeval zo klein mogelijk maken, meester proberen te zijn over de gebeurtenissen. Vandaar het credo van Van Gaal: ‘Dominant voetbal is een voetbal waarbij jouw ploeg bepaalt hoe de tegenstander gaat spelen, en niet het omgekeerde.’ Het is zijn tweede les. Het punt waarop de wegen van Guardiola en Mourinho scheiden. Dáár al.

Guardiola, opgegroeid met het opzwepende tikitaka van La Masía, kiest voor het pad van zijn voormalige coach. ‘Van Gaal was de baas in de kleedkamer, maar zodra de wedstrijd begon, was Guardiola zijn link op het veld’, zegt vandaag Patrick Kluivert, in die tijd de spits bij Barça. De controle die Pep vanaf de bank eist, gaat via de bal: ‘Ik hou ervan de bal te hebben, om zo meer kansen te creëren en minder makkelijk op een counter te lopen.’ Het is een echo van wat Ander Herrera, speler bij Manchester United, vertelt over Van Gaal: ‘Hij is gek op balbezit. Op lánge periodes van balbezit. De bal mag nooit bedreigd zijn.’

Ondanks de kritiek die Van Gaal trof tijdens zijn twee passages bij Barcelona, zal Guardiola, een openlijk aanhanger van het door de Nederlander in de steigers gezette Ajax van de jaren 1990, hem nooit afvallen: ‘Alle spelers wisten wat van hen werd verwacht op het veld. Positionele discipline. Balbezit als uitgangspunt. Zich voortdurend aanbieden. Beweging met twee baltoetsen. Ze voerden het allemaal uit op een even verstandige als sublieme manier.’ Een liefdesverklaring is het, die zijn verlengstuk kende in het Amsterdamse bewegingsvoetbal van de ploegen van Pep.

Winnen voor alles

Hoe anders ontwikkelde José Mourinho zich. Hij sloeg de tegenovergestelde richting van Van Gaal in. ‘Hoe meer je de bal op het middenveld laat rondgaan, hoe meer de tegenstander de kans heeft hem af te pakken’, luidt een van zijn leidmotieven. Van Van Gaal neemt de Portugees mee dat ‘de omschakeling het belangrijkste moment in een wedstrijd’ is. Van die momenten maakt hij optimaal gebruik met zijn ploegen. Eerst door ze uit te lokken, dan door ze binnen enkele seconden met snelheid als grootste wapen uit te buiten.

‘José is een pragmaticus, zonder twijfel. Zijn filosofie is erop gebaseerd eerst en vooral niet te verliezen’, zegt Alex Ferguson in zijn biografie. Iets waarin Van Gaal hem bijtrad ter gelegenheid van een van de confrontaties met zijn voormalige assistent: ‘Hij heeft meer vertrouwen in de verdediging dan in de aanval. Mijn filosofie is om altijd aan te vallen. De zijne is: winnen. Dat is het verschil.’

‘Mourinho is maar met één zaak bezig: het resultaat. En daar is hij fier op’, zegt Xavi. ‘Hij houdt niet op rond te bazuinen dat hij The Special One is, precies omdat hij veel heeft gewonnen, in verschillende landen bovendien.’ Mourinho strijdt die woorden niet af: ‘Niemand heeft de voorbije tien jaar zoveel titels gewonnen als ik. Dat noem ik speciaal zijn. Verliezers worden vergeten door de mensen. Dus als je kúnt winnen, dan móét je winnen. En opnieuw en opnieuw en opnieuw.’

Nadat hij het DNA van Chelsea had geïnjecteerd met het zegechromosoom, begon hij aan de reanimatie van clubs waar de trofeeënkast te lang niet meer was aangevuld. Op dat moment begon hij het pad van Pep Guardiola te kruisen.

Te goed gespeeld

Het grote duel tussen de grootste trainers uit het begin van deze eeuw begint in de lente van 2010. Het Inter van Mourinho, dat in de groepsfase niet had kunnen scoren tegen Barcelona (0-0 in Milaan, 2-0 in Camp Nou), treft de mannen van Guardiola opnieuw in de halve finales van de Champions League. Groter verschil in stijl is nauwelijks denkbaar. ‘Als de ploeg met het meeste balbezit wint, hebben we nu al verloren’, sneerde Mourinho nog voor de dubbele confrontatie.

Inter is uitmuntend in het heenduel. Het scoort drie keer tegen een Barça dat onoverwinnelijk leek, maar het plots niet meer is. Diego Milito is de held van de avond met een doelpunt en twee beslissende passes, maar het is vooral de terugwedstrijd die zal worden herinnerd. Thiago Motta krijgt rood en Inter kiest ervoor om op geen énkel moment de bal te willen hebben, wat uitmondt in slechts 21 procent Italiaans balbezit en een 1-0-nederlaag, maar wel een plaats in de finale. Lionel Messi, auteur van vier doelpunten in de kwartfinale tegen Arsenal, is er op geen enkel moment in geslaagd Julio César aan het wankelen te brengen.

Was hij al niet populair, voortaan staat Mourinho helemaal symbool voor antivoetbal. Maar hij trekt er zich niets van aan. Integendeel, hij speelt ermee. Op Sky Italia zegt hij al tijdens de rechtstreekse uitzending meteen na de finale tegen Arrigo Sacchi: ‘De eerste tien minuten van mijn ploeg bevielen me niet. Ze speelde te goed en dat bracht ons uit evenwicht.’ Mourinho wist op dat moment al dat de deuren naar Real Madrid zouden opengaan. Carles Rexach, als ex-speler en ex-coach een kenner van Camp Nou: ‘Mourinho is een goeie gast. Het probleem is dat Real hem veeleer is gaan halen om de hegemonie van Barça te breken dan om iets op te bouwen.’

Beu om zijn Real altijd weer het onderspit te zien delven tegen de Catalaanse boeman en zo rond de kwartfinales telkens van het Europese toneel te verdwijnen, heeft Realpreses Florentino Pérez zijn zinnen gezet op The Special One, de eerste coach die erin is geslaagd de Catalaanse razzia tot stilstand te brengen. Van bij zijn eerste persconferentie voelt Mourinho zich als een vis in het water: ‘Ik ben door Real Madrid aangetrokken vanwege zijn geschiedenis en vanwege zijn frustraties van de laatste jaren. Het allerbeste is niet trainer te zijn van Real Madrid, maar wel: Real Madrid te laten winnen.’

Project anti-Barça

Mourinho gaat van start met een supersonische 4-2-3-1 die erop is gericht Cristiano Ronaldo zo veel mogelijk te laten scoren. De eerste Clásico gaat meteen de geschiedenisboeken in als een van de meest memorabele. Barcelona verplettert Real met 5-0, met Xavi in een glansrol in heerlijk samenspel met Messi en Dani Alves.

Mourinho reageert op de vernedering door zijn tactiek nog verder te radicaliseren. ‘Wij willen tegendoelpunten vermijden en aanvallen wanneer de tegenstander gefrustreerd raakt.’ Bij elke ontmoeting met Barça trekt het Real van Mourinho zich verder terug. Pepe wordt het symbool van de om zijn brutaliteit herinnerde Clásico uit de lente van 2011. Mourinho posteert hem op het middenveld om daar al het Catalaanse genie in de knop te breken. Het spel hakt erin, maar de cijfers houden elkaar in evenwicht: het wordt 1-1 in de tweede confrontatie in het Spaanse kampioenschap, waarna de Madrilenen na verlengingen de finale van de Copa del Rey winnen.

Het plan-Pepe lijkt te werken, tot zijn uitsluiting in de halve finales van de Champions League. Messi speelt de Madrileense defensie op een hoopje en doet het licht uit in Bernabéu (0-2). ‘Een elftal met Messi is heel iets anders’, aldus Mourinho. ‘De waarheid is dat Messi vier Champions Leagues heeft gewonnen met drie verschillende trainers. Dat wil iets zeggen volgens mij.’

Hoewel hij de strijd aanging met een ploeg die een aura van onoverwinnelijkheid droeg, slaagt Mourinho erin het evenwicht te herstellen. Een krachttoer die nooit helemaal naar waarde zal worden geschat, want het is Carlo Ancelotti die uiteindelijk de eer heeft om voor Real de fameuze Décima – zijn tiende Europacup voor landskampioenen/Champions League – in de wacht te slepen. De Italiaan heeft wel genoeg fatsoen om te erkennen dat hij ‘niet veel heeft moeten veranderen’ nadat hij The Special One is opgevolgd in Madrid. De geschiedenisboeken echter zullen onthouden dat Mourinho zijn doel – met drie verschillende clubs de Champions League winnen – er niet heeft bereikt.

Schoten op doel

Mourinho betaalde een hoge prijs voor zijn Madrileense periode: ze leverde hem definitief het stempel van doodgraver van het voetbal op. ‘Het enige wat je hem kunt vragen is te winnen, iets meer heeft hij niet te bieden’, luidde het oordeel van Johan Cruijff.

‘Wat is dat, mooi spelen?’, vroeg Mourinho zich af op zijn eerste persconferentie als nieuwe coach van Manchester United. Waarna hij zelf het antwoord gaf: ‘Meer doelpunten maken dan de tegenstander en er minder binnen laten.’ En hij voegde eraan toe: ‘Het is mogelijk een korte competitie te winnen zonder goed te spelen, maar geen kampioenschap.’

Zijn titel met Real won hij terwijl zijn ploeg vlotjes de kaap van de honderd doelpunten nam. In de twee seizoenen waarin hij tegenover Guardiola stond, schoot Real telkens meer op doel dan Barça (19,1 en 19,3 versus 15,8 en 16,5). Cijfers zijn het die de toeschouwers van de Premier League doen watertanden.

‘Als Pep naar Engeland komt op een dag, ben ik benieuwd of zijn ploeg zoals Barcelona zal spelen’, zei Mourinho enkele jaren geleden. De Premier League is een wereld apart. Met zijn behoudende balbezit ging Louis van Gaal er door voor een defensieve trainer, terwijl de kwetsbare defensie van Arsenal Arsène Wenger altijd het etiket van spectaculaire loser opleverde.

‘Een trainer kan niet aankomen in een land en zeggen: voilà, dit is mijn systeem, dit is mijn voetbalfilosofie’, zei Mourinho ook. Guardiola heeft nu de stap gezet naar voor Mourinho vertrouwd terrein – Engeland – om het tegendeel te bewijzen. Zal hij erin slagen? Wat er ook van zij, José zal de eerste zijn om met zijn commentaar klaar te staan.

Guillaume Gauthier

Manchester United – Manchester City wordt afgetrapt om 13.30 uur en is live te volgen op kanaal 1 van Telenet PlaySports