De wintermercato: hoe op zoek gaan naar de ideale transfer?

De wintermercato wordt traditioneel beschouwd als een periode waarin foute beslissingen uit de zomer rechtgezet kunnen worden. Maar hoe moet je raak schieten in tijden waarin er steeds meer data beschikbaar zijn en het voetbal geglobaliseerd is?

Vincent Mannaert herhaalt steeds dezelfde bewegingen wanneer een mercato voor de deur staat in de Jupiler Pro League. Met zijn twee handen vouwt de CEO van Club Brugge een wereldkaart open en in een oogopslag bakent hij als een volleerde Riskspeler zijn zoekterrein af.

Van 2007 tot 2011, toen hij aan het begin van zijn carrière stond, was hij bij Zulte Waregem een sportief directeur met weinig slagkracht. Vergelijk het met een gamer die voor de fun of om ervaring op te doen zijn seizoen in Football Manager begint in de Engelse vierde klasse. ‘Bij Zulte was ik jaloers op mijn collega’s die bij de topclubs werkten met grote budgetten’, zegt Mannaert, die een sleutelrol speelt in het Brugse succesverhaal.

‘Na tien jaar kan ik zeggen dat het moeilijker werken is als er veel geld mee gemoeid is. Wanneer je geen geld hebt, ben je de facto uitgesloten van een groot aantal markten. Hier bij Club moeten we continu onze zoekzones updaten en hebben we te maken met een hypercompetitieve markt.’

Om zijn problemen op te lossen, spiegelt Mannaert zich aan de grote ontdekkingsreizigers: hij neemt een meetlat en tekent een aantal scheidingslijnen. ‘We kunnen niet elke competitie met dezelfde intensiteit volgen. We moeten dus keuzes maken. Het zou ondoordacht zijn van ons om de vijf grote competities op te volgen terwijl we weten dat die spelers geen interesse hebben om naar België te komen’, vertelt Mannaert enkele dagen voor Bas Dost de overstap maakt van Eintracht Frankfurt naar het Venetië van het Noorden.

De koning van de mercato aan de andere kant van de Belgisch-Duitse grens heet Ralf Rangnick. De man uit de Duitse regio Zwaben is het brein achter de rekruteringsmethode van de Red Bull-stal en hij is de man achter de ontbolstering van spelers als Sadio Mané, Timo Werner, Roberto Firmino, Joshua Kimmich en Erling Braut Haaland.

Het zijn mooie referenties, maar er is niets futuristisch aan zijn inkoopstrategie. ‘Toen hij negentien jaar was, ben ik Thomas Müller gaan bekijken bij de beloften van Bayern in derde klasse’, vertelde Rangnick aan El País. ‘Toen ik terug thuis was, vroegen mijn zonen wat ik met Müller van plan was. Zij vonden hem maar niets. Ik heb hen geantwoord: geloof mij, binnen twee jaar zit hij bij de nationale ploeg.’

Russische mankepoot

Aan de hand van datagegevens had Rangnick het potentieel van Müller, die twaalf jaar na die bewuste wedstrijd in de 3. Liga alle mogelijke collectieve prijzen won die er bestaan, wellicht niet kunnen voorspellen. De aanvaller liep niet sneller en trapte niet harder dan zijn leeftijdsgenoten, maar hij dacht sneller en bezat een grotere overwinningsdrang dan anderen.

Volgens Beñat San José, trainer van Eupen, is de analyse van het emotionele gedragspatroon belangrijk bij het aantrekken van een speler. ‘Scouting is niet alleen een kwestie van tactiek of techniek’, vertelt de 41-jarige Spanjaard. ‘Het belangrijkste is om een speler aan het werk te zien op zijn eigen positie en in andere scenario’s. Ik wil zien hoe ze zich gedragen als ze moeten invallen of als ze vervangen worden. Met welke attitude komen ze het veld op? Hoe is hun reactie wanneer ze gewisseld worden?’

De meest ijverige scouts stoppen niet met werken wanneer de stadionverlichting uitgaat. In het begin van het vorige decennium, nog voor de spelers hun doen en laten met de wereld deelden via sociale media, deed Luis Campos alle uithoeken van de wereld aan om potentiële rekruten te ontleden in hun dagelijkse leven. De vermomming van Campos, die beschouwd wordt als een van de beste scouts ter wereld, bestond uit een muts of een zonnebril.

‘Ik ben ooit naar Moskou afgereisd om een speler te bekijken die ik via videobeelden had ontdekt’, zegt de man die Lille een nieuw elan gaf. ‘Ik zag hem een beetje manken en ik wilde er meer over weten. Ik ben hem dus achterna gegaan naar het Russisch stadje waar hij is opgegroeid en ik heb mij dagen aan een stuk verstopt om hem te kunnen volgen.

‘Ik zag hem naar huis wandelen of een restaurant binnenstappen en ik begreep dat ik op het punt stond om geld in te zetten op een speler die al mankt van zijn geboorte. Ik had een week verspild in Rusland, maar ik had wel een detail opgepikt dat niemand ooit had opgemerkt.’

Over het kalenderjaar 2018 legde Campos 390.400 kilometers af met het vliegtuig. Oftewel het equivalent van 22 dagen of tien reizen rond de wereld. Zo’n volharding bij het screenen van spelers is meer dan ooit nodig in een tijdperk waarin de cv’s van bepaalde spelers prioriteit krijgen indien hun statistische gegevens tot de verbeelding spreken.

Cijfers en letters

‘Vandaag baseren veel clubs zich op datascouting’, betreurt Christophe Lonnoy, voormalig scout van Standard en vandaag scout voor het makelaarsbedrijf Let’s Play dat onder andere Youri Tielemans (Leicester City) en Youssouph Badji (Club Brugge) in zijn portefeuille heeft zitten. ‘Dat is een goede zaak, maar je moet de gegevens ook kunnen interpreteren. Kan een spelers die 200 goede passes geeft in een kleine competitie hetzelfde herhalen in een zwaardere competitie als de Belgische?’

Binnen het scoutingdepartement van een Belgische topclub geven ze ruiterlijk toe dat ze de aanvallende statistieken van een speler die in Nederland uitblinkt door twee delen. Een andere specialist inzake datascouting sluit zich aan bij die ambachtelijke, maar levensnoodzakelijke selectiemethode. ‘Naar mijn weten is er op dit moment geen programma in de handel dat dit soort berekeningen maakt. Ik heb dus een eigen algoritme ontwikkeld.

‘In feite moet je een model uitwerken gebaseerd op zo veel mogelijk data-informatie uit het verleden. En er zijn cijfers die nooit zullen afwijken. Snelheid is een parameter waar weinig clubs toegang toe hebben, maar die super belangrijk is. Een speler die snel loopt in Litouwen zal dat ook doen in België. Data zijn belangrijk om er bepaalde profielen uit te filteren, maar je moet ze niet zien als orakels. Je moet er altijd de beelden bijnemen.’

Olivier Renard weet wat het is om uren naar videobeelden te moeten staren. ‘Wanneer een tussenpersoon mij belt, ken ik de speler al omdat ik hele dagen op Wyscout zit. Maar er zijn altijd uitzonderingen.’

Sofiane Hanni is zo’n uitzondering. De toekomstige Profvoetballer van het Jaar had een duwtje in de rug nodig van zijn makelaar om uit de anonimiteit van de Turkse tweede klasse te kruipen. Renard: ‘Ik had nog nooit van Hanni gehoord. Ik heb geluisterd, notities genomen en zijn wedstrijden geanalyseerd. Ik probeer per maand minstens twee wedstrijden te bekijken – al dan niet volledig – van honderd tot tweehonderd spelers die in een bepaalde database zitten. En ik was snel gecharmeerd door wat ik van Sofiane dag. Het seizoen voor hij naar KV Mechelen kwam, had ik al zijn wedstrijden bij Ankaraspor gezien.’

Dankzij zijn buitensporige verbruik van beeldmateriaal kwam Renard, ex-sportief directeur van KV Mechelen en Standard, een Orlando Sá op het spoor toen die in Cyprus actief was. En het leidde hem ook naar Gojko Cimirot die zich onderscheidde tijdens de derby van Sarajevo.

En zo wist Renard er twee spelers uit te pikken uit competities waarvan het cijfermateriaal niet altijd voorhanden is. In die situaties is het kennersoog van een scout waardevoller dan een schriftelijke opsomming van goed onderbouwde cijfers. ‘In Afrika zit je met hetzelfde probleem, want er zijn weinig tot geen data beschikbaar’, zegt Lonnoy. ‘In die context is het niet uitzonderlijk dat spelers voor een verwaarloosbaar bedrag aangeboden worden aan Belgische clubs en dat diezelfde clubs twee jaar later tien keer meer moeten betalen. Louter en alleen omdat er in de tussentijd data beschikbaar zijn uit pakweg Denemarken.’

Een scout die werkzaam is bij een club aan de top van het klassement legt uit hoe een aanvaller een eerste keuring kan overleven. ‘Bij een spits die een voldoende aantal wedstrijden heeft gespeeld die in kaart werden gebracht, kunnen we meten in welke mate hij gevaarlijk is voor doel. Een goed percentage aan expected goals per negentig minuten is essentieel voor mij. Voor een offensieve middenvelder baseer ik mij op de expected assists. Als je zo hoog staat op het veld, moet je een impact hebben op het aantal doelpunten.’

Background check

Had Club Brugge meer kunnen doen dan de statistieken en het videomateriaal van Mbaye Diagne bekijken toen het in de laatste uren van de zomermercato van 2019 de huur van de Senegalees afwikkelde? ‘Daar zijn wij in de fout gegaan’, zegt Mannaert, die zijn verantwoordelijkheid niet uit de weg gaat. ‘We kenden de risico’s. Tijdens het hele proces zijn de lichten een paar keer op oranje gesprongen. Maar het ging slechts om een uitleenbeurt en aangezien Carl Hoefkens met hem had gespeeld, hebben we beslist om het er toch maar op te wagen. In ons werk moeten we incalculeren of het de moeite waard is om een bepaald risico te nemen.’

Tweeënhalf maand na zijn aankomst in Brugge werd de Senegalese international uit de kern gezet na een gemiste strafschop in de Champions League op het veld van PSG. Een penalty die hij trouwens nooit had moeten trappen. Mannaert: ‘De entourage, de mentaliteit, de intelligentie, het vermogen om zich aan te passen, de honger om te leren, het gebruik van sociale media… Dat zijn allemaal zaken waar we rekening mee moeten houden bij de afhandeling van een transfer. Het is na de screening en de scouting de derde etappe in de procedure die tot een transfer leidt. In die fase doen we het werk van een journalist of een detective.’

Peter Verbeke, head of scouting bij Anderlecht, is een expert in het zoeken naar achtergrondinformatie van een speler. Hij weet als geen ander hoe hij een kleedkamer moet binnen sluipen die zich soms op enkele duizenden kilometers bevindt van de eindbestemming van zijn potentiële rekruut. ‘In onze geglobaliseerde wereld is het gemakkelijk om een speler of een trainer te vinden die de kleedkamer heeft gedeeld met de speler die je wilt aantrekken’, bevestigt Jordi Condom, sportief directeur van Eupen.

Zijn alter ego bij Genk, Dimitri de Condé gebruikt een methode die in het verleden al succesvol is geweest in de Luminus Arena. ‘We doen altijd een background van zijn sociale leven voor we iemand laten tekenen’, vertelde De Condé in mei 2017 na het aantrekken van Omar Colley (Djurgarden, Zweden) en Sander Berge (Valerenga, Noorwegen) en net voor hij de deals kon afronden van Joseph Aidoo (Hammarby, Zweden), Joakim Maehle (Aalborg, Denemarken) en Marcus Ingvartsen (Nordsjaelland, Denemarken). ‘De Scandinavische markt bevalt ons omdat de meeste jongens relaxed zijn en vooral nog vooruitgang willen boeken. Ze gedragen zich bovendien ook zeer respectvol.’

Snelle bevlieging

Niet alle transfers van Genk zijn een schot in de roos. Soms is het gewoon een kwestie van timing. Op het goede moment op de juiste plaats zijn, is een stiel. En daar weet Florian Maurice alles van. De aanvaller maakte vanaf het begin van de jaren 90 de Ligue 1 onveilig met zijn doelpunten voor Lyon, PSG en Marseille en na een korte carrière als voetbalanalist mag hij zich bewijzen in de scoutingcel van l’OL.

In 2014 wordt hij binnen de club van big boss Jean-Michel Aulas zelfs gepromoveerd tot head of scouting, alvorens hij afgelopen zomer door Stade Rennes werd aangeworven als technisch directeur.

Maurice is de man die Jérémy Doku naar Bretagne haalde. De 18-jarige Belg was een grote onbekende voor het Franse publiek, maar zijn naam stond in de notitieboekjes van de grootste Europese topclubs sinds zijn debuut bij paars-wit in november 2018.

‘Ik heb het al vaak gezegd aan mensen in Frankrijk: je ontdekt geen spelers. Vandaag zijn clubs zo goed gestructureerd dat ze de meeste spelers al kennen’, zegt Maurice. ‘Toen ik Ferland Mendy liet overkomen van Le Havre naar Lyon ( juli 2017, nvdr) kende iedereen hem al en had iedereen hem al zien spelen. Je moet er een opportuniteit in zien en daarna hangt het af hoe graag je de speler wil kopen. Met Mendy is er gebeurd wat er gebeurd is. De speler heeft goed gepresteerd en twee jaar later werd hij aan Real Madrid verkocht.’

De frontman van het hyperambitieuze Stade Rennes weigert echter om alleen het auteurschap te claimen van enkele inkomende transfers die met een grote meerwaarde werden doorverkocht tijdens zijn periode bij Lyon. De lijst is nochtans indrukwekkend. Tanguy Ndombele: bij Amiens gekocht voor 8 miljoen en een jaar later aan Tottenham verkocht voor 60 miljoen. Lucas Tousart: bij Valenciennes weggehaald voor 2,5 miljoen en vijf jaar later doorverkocht voor 25 miljoen aan Hertha Berlijn. En er is nog Léo Dubois, die gratis werd weggeplukt bij Nantes in juli 2018 en intussen Frans international is.

‘Ik heb mij ook al vergist in spelers’, zegt Maurice. ‘Ik weet dat het meer dan ooit een job is waar je de frustraties opstapelt. Je bekijkt zoveel spelers, je wilt spelers halen voor wie je een zwak hebt, maar soms lukt het gewoon niet. Er zijn zoveel redenen die een transfer kunnen fnuiken – denk maar aan het financiële of technische aspect – of op een mislukking doen uitdraaien.’

Clubs zijn soms zo gehaast om een deal af te sluiten dat ze vergeten om eerst de krijtlijnen van hun sportieve project uit te tekenen. Af en toe worden ze misleid door makelaars of laat een clubleider zich vangen door een bevlieging. Of het is een combinatie van de twee. ‘Je kan een goed dossier hebben over een speler, overtuigd zijn dat hij van waarde kan zijn voor de ploeg, en toch botsen op een realiteit die je niet in de hand hebt’, verwijst Lonnoy onrechtstreeks naar zijn Luikse dienstverband.

‘Ik moet terugdenken aan Valeriy Lutsjkevytsj ( van Dnjepr overgenomen in januari 2017, nvdr) die we destijds getransfereerd hebben omdat Aleksandar Jankovic een speler vroeg die de hele flank kon afdweilen. Valeriy had het juiste profiel, maar Jankovic veranderde zijn systeem niet lang na de transfer… Terwijl het een specifieke aankoop was die beantwoordde aan een specifieke eis van de trainer. Voor mij was dat geen mislukte transfer, maar eerder een gebrek aan visie.’

Waardecreatie

In de feiten is de Jupiler League een transitcentrum voor Belgische en buitenlandse voetballers. De timing om een speler te halen of laten vertrekken is dus van doorslaggevend belang. ‘Een groot deel van ons werk bestaat erin om waarde te creëren’, suggereert Mannaert, die in de zomer van 2019 Arnaut Danjuma, Marvelous Nakamba, Stefano Denswil en Wesley verhandelde en de tientallen miljoenen aan gerealiseerde meerwaarde op de Brugse bankrekening dropte.

‘Je moet kunnen inschatten hoe goed een speler in de markt ligt en wat zijn potentieel is. Als die twee assen elkaar kruisen, moet je de speler laten gaan. Maar de waardecreatie hangt niet altijd van de speler af. Carlos Bacca ( voor 1,5 miljoen euro gekomen en voor 10 miljoen euro verkocht aan Sevilla, nvdr) was een uitstekende speler, maar hij heeft nooit de Gouden Schoen gewonnen omdat de ploeg nog niet op niveau was. Daardoor was hij ook minder waard, terwijl hij een van onze mooiste vondsten was. Wat je dus moet doen, is een omgeving scheppen die bevorderlijk is voor het verhogen van de verkoopwaarde. En hiervoor is deelname aan de Champions League een vereiste.’