Frank Van Laeken

‘Er is een Bosman-arrest nodig tégen de voetbalmakelaars’

Frank Van Laeken Freelance journalist en auteur

Bijna 22 jaar geleden maakte het zogeheten Bosman-arrest een einde aan de almacht van de voetbalclubs. Vandaag is de slinger volledig doorgeslagen en wordt het internationale topvoetbal gegijzeld door makelaars. Pervers, vindt Frank Van Laeken, en hij pleit voor een nieuwe Europese ingreep. Wie neemt het initiatief?

Half juni baarde Royal Antwerp Football Club, stamnummer 1 uit het Belgische voetbal, opzien met de aanstelling van Luciano D’Onofrio tot sportief directeur.

‘We wikken onze woorden, willen niet in superlatieven vervallen’, toeterde de chef voetbal van een populaire krant de dag nadien in zijn commentaarstuk. ‘Toch: in het Belgisch voetbal zijn we nooit iemand tegengekomen die zakelijk instinct, een duidelijke visie en een grote voetbalkennis zo goed combineert.’ En hij besloot zijn lyrische standpunt met: ‘Alleen een gebrek aan geduld of een clash van ego’s kan de Bosuil van nieuwe hoogtepunten houden.’

Vlak voor de start van de nieuwe competitie verwelkomde de chef voetbal van een andere populaire krant diezelfde D’Onofrio: ‘Blij dat u terug bent. U maakt onze competitie rijker en beter.’

‘Er is een Bosman-arrest nodig tégen de voetbalmakelaars’

Voor mensen met een beperkt of kort geheugen: Luciano D’Onofrio is de man die eind jaren negentig officieus het noodlijdende Standard overnam (officieel kon niet, want hij was nog actief als spelersmakelaar en dat is onverenigbaar met een bestuursfunctie binnen een club) en die met de ingedommelde reus uit Luik twee landstitels behaalde, in 2008 en 2009. Knappe prestatie, zeer zeker.

Voor mensen met een uitgebreider geheugen: de voorbije twintig jaar werd D’Onofrio vier keer gerechtelijk veroordeeld vanwege zijn dubieuze rol in een aantal transfers. Er zijn ook tal van geruchten en verdachtmakingen in andere zaken.

Kortom, deze man is – laten we een kat een kat noemen – een fraudeur. Valsspeler. Dat kan iets uit het verleden zijn, een late jeugdzonde zeg maar, maar dat voetbalstrafblad ís er wel degelijk. Zo iemand sportief directeur maken van een club zegt veel over moraliteit in het voetbal, of beter: het gebrek daaraan. Zo iemand als journalist bejubelen is zonder meer vreemd. Zou een editorialist op de algemene pagina’s de terugkeer van een fiscale fraudeur in een hoge functie in pakweg de banksector toejuichen?

Parvenus Sans Gêne

Dat de comeback van Luciano D’Onofrio niet kritischer werd benaderd in de vaderlandse pers, zegt veel over die pers én over het voetbal. Elke vorm van moreel besef is weg in het moderne voetbal. Een wereld zonder regels en dus een ontregelde wereld.

Als je deals zó schimmig waren, dat je van de FIFA – u weet wel, die organisatie die boven elke verdenking staat – niet meer mag werken als spelersmakelaar, kun je nog altijd sportief directeur worden. Wat voor signaal stuur je daarmee uit, als club, als voorzitter, als geldschieter, als voetbalbond, maar ook: als voetbaljournalisten? Doe maar op, zoiets?

Elke vorm van moreel besef is weg in het moderne voetbal. Een wereld zonder regels en dus een ontregelde wereld.

Terwijl ik dit tik is de transfer van Neymar van Barcelona naar Parijs nakend. De ‘Parvenus Sans Gêne’ uit de Franse hoofdstad zouden 222 miljoen euro neertellen voor de Braziliaanse aanvaller. Een verpulvering van het huidige – en al bijzonder ziekelijke – recordbedrag van om en bij de 105 miljoen euro dat Manchester United vorige zomer betaalde voor Paul Pogba, een speler die het nota bene een paar jaar voordien met een ‘onvoldoende’ had doorgestuurd en voor een habbekrats (1 miljoen) verkocht aan Juventus. Neymar zou 60 miljoen euro per seizoen gaan verdienen in Parijs. Bruto, vermoed ik.

Wie ook geld gaat verdienen aan die recordtransfer is Pini Zahavi, nochtans niet de persoonlijke makelaar van Neymar, maar een, laten we zeggen, gewiekste tussenpersoon. Iemand met een netwerk en een contactenlijst om u tegen te zeggen. Iemand als Luciano D’Onofrio.

Zahavi is de officieuze baas van Royal Excel Mouscron, het fusiegedrocht uit Henegouwen. Zijn naam vind je niet op officiële papieren, om dezelfde reden waarom D’Onofrio in den beginne niet mocht genoemd worden als grote baas van Standard: andere activiteiten die niet verenigbaar zijn met het leiden van een club. Als de zakelijke transactie doorgaat, zal Zahavi naar het schijnt 35 miljoen euro verdienen aan de overgang van Neymar. Vorig jaar verdiende collega-makelaar Mino Raiola al 27 miljoen aan de transfer van Pogba en daar komt nog een kleine twintig miljoen bij in de loop van diens vijfjarig contract, zo konden we lezen in Football Leaks.

Je moet dus niet tegen een bal kunnen trappen om veel geld te verdienen in het voetbal. Koopmansgeest, een flinke dosis assertiviteit en aanleg voor blufpoker volstaan. Scrupules zijn ballast.

Lijfeigenen

Op 15 december 1995 veroorzaakte het Bosman-arrest een schokgolf in de voetbalwereld. Noch bij de UEFA, noch bij de nationale voetbalbonden, noch bij de clubs hadden de arrogante bestuurders ooit gedacht dat de juridische aanval van een bescheiden middenvelder tot dit resultaat zou leiden: het van de ene op de andere dag afschaffen van het bestaande systeem door het Europees Hof van Justitie. Tot dan eindigden contracten van bepaalde duur niet zo lang een voorzitter een speler aan zich wilde binden.

Dat stond haaks op de economische principes en het arbeidsrecht, maar dat kon de bonzen niets schelen. Voetbal was een gesloten wereld op zich, dachten ze. Laat ons gerust, boze buitenwereld!

Je moet niet tegen een bal kunnen trappen om veel geld te verdienen in het voetbal. Koopmansgeest, een flinke dosis assertiviteit en aanleg voor blufpoker volstaan.

Het Bosman-arrest was een goede en ook zeer logische zaak. Clubs reageerden paniekerig, kondigden besparingen aan in de jeugdwerking, wat zo ongeveer het domste was wat ze konden doen, want dáár viel nog geld te rapen door het verkopen van jonge talenten. De internationale voetbalorganisaties hebben toen nagelaten maatregelen te treffen tegen de makelaars. Die kregen vrij spel en dat zullen we geweten hebben, elke transferperiode een beetje meer.

Voor een supporter is herkenbaarheid belangrijk: zich kunnen identificeren met ploeg en spelers. Voor een makelaar niet: die wil zoveel mogelijk geld verdienen op zo kort mogelijke tijd. Spelers bleven lijfeigenenen: niet meer van een club, maar nu van hun makelaar. Goedbetaalde lijfeigenen, dat wel, protest bleef dus uit. Voor lieden als D’Onofrio en Zahavi braken glorieuze tijden aan.

Mendes & Raiola

Wellicht scheer ik nu de makelaars allemaal over dezelfde kam. Wellicht draai ik de zaken zelfs om: er zullen meer koosjere makelaars dan graaiers zijn, zoals er ook meer mensen zijn die keurig hun belasting betalen dan Panamese geldtoeristen. Alleen zijn het die graaiers die de dienst uitmaken in het topvoetbal. Internationaal: Jorge Mendes en Mino Raiola. De doorsnee voetballiefhebber kent hun namen amper, buiten het voetbal blijven ze helemaal onder de radar.

Er zullen meer koosjere makelaars dan graaiers zijn. Alleen zijn het die graaiers die de dienst uitmaken in het topvoetbal.

Jorge Mendes is de grote baas van het Portugese bedrijf Gestifute en behartigt de rechten van Cristiano Ronaldo, José Mourinho, Diego Costa, Radamel Falcao, James Rodríguez, Ángel Di María en zowat alle internationals van Europees kampioen Portugal. Als Ronaldo nu vervolgd wordt door de Spaanse fiscus, komt dat omdat Gestifute hem had aangeraden belastingen te ontduiken. Mendes heeft een flinke voet in huis bij Real Madrid, maar ook bij andere Europese topclubs.

Carmine ‘Mino’ Raiola is de Nederlands-Italiaanse makelaar van onder anderen – even ademhalen – Paul Pogba, Zlatan Ibrahimović, Mario Balotelli, Henrikh Mkhitaryan en Romelu Lukaku. Hij is tegenwoordig huisleverancier bij Manchester United, waar het geld sinds het vertrek van Sir Alex Ferguson vrolijk rolt.

Bij ons is de Iraans-Franse zakenman Mogi Bayat de man die de transfermarkt beheerst. Van 2003 tot 2010 was hij algemeen directeur van Sporting Charleroi, daarna werd hij spelersmakelaar. Er is nauwelijks een belangrijke transfer op Belgische bodem waar hij niet de hand in heeft. Heeft een club dringend een linksback nodig, dan weet Bayat wel iets te regelen. De wederdienst volgt later wel.

Mensenhandel

222 miljoen euro voor een transfer. 35 miljoen voor de rol die een makelaar daarin speelt. Het is de waanzin zó ver voorbij, dat er blijkbaar niemand nog bij stilstaat. Het voetbal zit in een even diepe morele en financiële crisis als begin jaren negentig, toen clubs spelers behandelden als hun eigendom. Er lijkt maar één manier te zijn waarop deze gekke machine kan gestuit worden: een nieuw arrest-‘Bosman’, maar dan onder een andere naam. Al was het maar om de integere makelaars te belonen voor hun correcte gedrag.

Ook al is dat transfergedoe eigenlijk niet meer of niet minder dan mensenhandel, toch lijkt het naïef om dit te willen verwezenlijken.

Maar wie wordt de Jean-Marc Bosman van 2017? Makelaars zullen elkaar niet gaan bekladden. Bonden houden niet van externe gerechtsprocedures. Voetballers zullen niet in opstand komen tegen het systeem dat hen hogere lonen en lucratieve transfers heeft opgeleverd. Clubs al evenmin, gegijzeld als ze worden door makelaars. Sommige clubs worden zelfs beheerd door een makelaar, die zo het verbod op Third Party Ownership – het verdelen van de rechten van een voetballer over meerdere partijen, waardoor een speler een soort aandeel werd – omzeilt.

Armlastige voetbalverenigingen worden ofwel overgekocht door vreemde snuiters, ofwel gedwongen tot exclusieve samenwerking met één makelaar. Zoniet: geen geld, geen behoorlijke spelers, geen sportieve successen, steeds minder tv-gelden, steeds minder volk op de tribunes, een enkele reis naar de financiële afgrond.

Chantagepraktijken die wérken, in het hedendaagse voetbal. Zo ver heen is dat wereldje. Of moet ik eerder schrijven: dat ‘milieu’?

In afwachting van een Europese aanpak zou de FIFA er al kunnen voor zorgen dat makelaars slechts een beperkt aantal cliënten mogen hebben en dat die niet boven een bepaalde, opgetelde transferwaarde uitkomen, zodat andere makelaars de kans krijgen om de zaken van een topspeler te behartigen. Dat zou de almacht van de Mendessen en Raiola’s al flink inperken.

Sommigen eisen de afschaffing van het hele transfersysteem. Tabula rasa. Volledig vrij verkeer van personen en diensten, het Europese principe. Ook al is dat transfergedoe eigenlijk niet meer of niet minder dan mensenhandel, toch lijkt het naïef om dit te willen verwezenlijken. Realistischer is om het bestaande systeem aan banden te leggen en doorzichtiger te maken. En zelfs dat zie ik op korte termijn niet gebeuren.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content