Roberto Martinez op de rooster: vijf kritieken op de bondscoach weerlegd

De nederlaag tegen Engeland was nog maar de zesde onder zijn mandaat. Toch wekte ze de kritiek aan het adres van de bondscoach weer tot leven. Wij lieten hem virtueel in de beklaagdenbank plaatsnemen voor een overzicht van de tenlasteleggingen.

Tenlastelegging 1: ‘Hij verandert nooit van tactiek’

Toen de KBVB de Catalaanse bondscoach officieel voorstelde, loofde men zijn tactische flexibiliteit, een belangrijke troef om de opvolger te worden van Marc Wilmots. Nochtans stapte Roberto Martínez zelden af van zijn driemansverdediging, die wat toevallig tot stand kwam in zijn tweede wedstrijd aan het hoofd van de Rode Duivels – de eerste, vriendschappelijke interland hadden de Belgen in een traditionele 4-2-3-1 verloren tegen Spanje. Sindsdien lijkt het systeem onwrikbaar, hoewel het vaak zwaktes vertoonde in de rug van Thomas Meunier en Yannick Carrasco. Het verandert zelden vóór de aftrap en zo goed als nooit tijdens de wedstrijd. Dus rijst de vraag: is Roberto Martínez echt zo flexibel?

Argumenten van de verdediging:

Moet je dan een plan wijzigen dat al 37 zeges en 145 goals opleverde in 48 duels? Volgens Martínez stelt de vraag zich alleen bij topwedstrijden. De terugkeer naar een viermansverdediging gebeurt soms in de loop van de wedstrijd, zoals bij de rust in de WK-match tegen Panama. Een memorabele wijziging bij de aftrap was natuurlijk die tegen Brazilië in de kwartfinale op het WK: een 4-3-3 met Romelu Lukaku op rechts en Kevin De Bruyne in de spits verraste de Brazilianen en gaf het voordeel aan de Belgen. Die dag was het de andere bondscoach die zich bij de rust flexibel moest tonen.

Tenlastelegging 2: ‘Die van Anderlecht worden bevoordeeld’

Terwijl zijn voorganger de neus ophaalde voor spelers uit de Pro League, keerden die onder Martínez terug in de selectie. Bijna vanzelf werden daarmee de binnenlandse polemieken ook weer opgestart. De bondscoach werd al verdacht van een voorliefde voor paars-wit omdat hij Youri Tielemans en Leander Dendoncker vaak meenam, zelfs naar het WK in Rusland, en dat werd er de voorbije maanden niet beter op. Na Elias Cobbaut, die in de verdediging de voorkeur kreeg op Zinho Vanheusden of Sebastiaan Bornauw, waren het de recente selecties van Yari Verschaeren (op dat moment nochtans vaak invaller bij Anderlecht), Landry Dimata en Jérémy Doku die de criticasters deden verkondigen dat Martínez de sleutels van zijn Duivels aan Vincent Kompany had gegeven.

Argumenten van de verdediging:

‘Ik kijk niet naar de kleur van het shirt wanneer ik een speler oproep’, zegt de bondscoach, die voor elke selectie van een Anderlechtspeler een heel precieze uitleg heeft. Elias Cobbaut was de enige linksvoetige onder de jonge Belgische verdedigers en dat was van groot belang in een dominante driemansverdediging. Yari Verschaeren is een van de weinige spelers die zich kunnen omdraaien bij korte dekking en ontgoochelde nog nooit bij de Rode Duivels. Jérémy Doku beschikt over een buitengewoon talent in één-tegen-éénsituaties en dat charmeert Martínez. En Landry Dimata was een van de weinige nummers 9 die in september beschikbaar waren. De interesse van Dijon kort nadien zou dan niet meer zijn dan toeval?

Tenlastelegging 3: ‘Hij draait te veel rond de pot’

Voor de microfoon zijn de praatjes van de bondscoach nogal zoutloos. Zozeer zelfs dat men hem ervan zou kunnen verdenken dat hij liegt. Gelouterd door de Engelse communicatiestijl geeft Martínez in zijn kostuum vaak de indruk bijna niks te zeggen. Hij draait zijn tong tien keer rond wanneer hij bijvoorbeeld moet uitleggen waarom een speler tijdens een afzondering terugkeert naar zijn club. Dat verwijt viel vooral te noteren wat betreft zijn uitleg om de afwezigheid van Radja Nainggolan in de kern voor het WK te verklaren – de fans van Ninja hebben die nog altijd niet verteerd. Nainggolan had er nochtans een seizoen opzitten waarin hij als sterspeler van AS Roma de halve finales van de Champions League haalde, met twee goals tegen Liverpool erbovenop.

Argumenten van de verdediging:

Martínez geeft inderdaad altijd de indruk dat hij zijn spelers wil beschermen, zoals toen Thibaut Courtois de groep verliet en terugkeerde naar Real. Het geval- Nainggolan wordt vaak genoemd als bewijs dat de bondscoach rond de pot draait, omdat hij sprak over ’tactische redenen’. Nochtans was de Catalaan duidelijk: Nainggolan paste niet in zijn systeem, stond daarom in de basis en was volgens de bondscoach ‘een te grote speler om slechts bankzitter te zijn’. Tactiek lag dus echt wel aan de basis van de verwijdering van Nainggolan uit de basiself, ook al was het de excentrieke persoonlijkheid van Ninja die hem uiteindelijk een plaats in de kern van 23 kostte.

Tenlastelegging 4: ‘Zijn keuzes zijn niet coherent’

Toen Laurent Ciman met zijn goal in de vriendenmatch tegen Noorwegen voor een onverwachte sfeer zorgde en hij de lieveling van het publiek werd, dacht hij al naar zijn derde grote toernooi op rij te mogen, zeker toen Martínez hem enkele weken voor het WK opstelde tegen Egypte. Uiteindelijk koos de bondscoach voor Dedryck Boyata en de redenering daarachter ontging de Belgische fans. Dat ene verhaal roept er andere op, van wisselende verklaringen om de selectie van een speler te verdedigen tot vaak laattijdige ingrepen vanuit de dug-out. Voor het grote publiek is het sowieso moeilijk om in de kaarten van de Catalaan te kijken. Die neemt soms onpopulaire beslissingen zonder zich er veel van aan te trekken dat men die niet begrijpt.

Argumenten van de verdediging:

In de entourage van Martínez bevestigen ze het vaak: de voormalige manager van Everton handelt niet als een klassieke selectieheer maar veeleer als een clubtrainer, die in volle kwalificatiecampagne al de toekomst voorbereidt of die een jongen die nog niet helemaal klaar is soms verkiest boven een oudere speler in vorm. Een selectie als ‘beloning’ voor een speler die goed presteert in clubverband, bestaat in de ogen van Martínez niet indien die speler niet in zijn systeem past. De keuze voor de vierde doelman, die weinig belang heeft en gewoon aanwezig is voor een even getal op training, is een ander voorbeeld van die redenering.

Tenlastelegging 5: ‘Hij kan de Duivels mentaal niet opkrikken’

Na de goal van Samuel Umtiti in de halve finale op het WK volgden lange minuten van machteloosheid. Martínez gaf nooit de indruk de situatie vanaf de bank te kunnen keren door een wissel of een verandering van systeem. Erger nog: zijn manschappen leken de match al verloren te hebben. Dat gevoel bekroop de Belgische fan ook twee keer in de Nations League, toen Zwitserland over de Rode Duivels walste in Luzern en toen Mason Mount met een afgeweken bal Simon Mignolet klopte op het mythische gras van Wembley. Wanneer de zaken niet volgens plan lopen, lijken de Belgen te ondergaan, zonder vechtlust om de wedstrijd te doen kantelen, wachtend op een geniale inval uit het niets.

Argumenten van de verdediging:

In de afgelopen vier jaar toonde Martínez vooral dat hij een rationale coach is. Zijn tactisch schema is erop gericht om zijn offensieve spelers te laten schitteren. Zijn aanvankelijke plannen zijn doorgaans heel geschikt om op de zwakke plekken van de tegenstander te drukken. Maar soms lijkt de Catalaan de controle wat kwijt. De wedstrijd laten verzeilen in een soort van chaos, dat is niet echt iets voor hem. Matchen worden veeleer gewonnen met structuur dan met emoties. En als ze verliezen, dan is het omdat het plan slecht werd uitgevoerd, niet omdat het plan slecht was. Maar kan een aanpassing soms eens niet emotioneel zijn in plaats van tactisch?