Van het clearing house tot het BAS: Propere Handen is een strijd op vele fronten

Een veelbesproken RTBF-reportage luidde de 3e verjaardag in van de grote politie-actie in het Propere Handendossier. De hamvraag blijft: wie staat straks, al dan niet met een Rolex om de pols, oog in oog met de strafrechter?

Zero. Die naam kreeg dit dossier in de begindagen binnen politiekringen. Omdat een nul rond is, net als een bal. En omdat de speurders dachten niks te zullen vinden toen ze zich vastbeten in de melding van een Genks bankkantoor. Zero bleek een slechte naamkeuze, want de beerput van het Belgische voetbal ging open. Op 10 oktober 2018 volgde een politie-actie met huiszoekingen op 58 plaatsen. Toen was er nog sprake van een onderzoek met maar drie luiken. Eén: verdachte financiële constructies die spelersmakelaar Dejan Veljkovic zou hebben opgezet. Twee: mogelijke transfermanipulaties door makelaar Mogi Bayat. Drie: vermoedelijke pogingen tot matchfixing door Veljkovic in samenspraak met toplui van KV Mechelen.

In het nauw gedreven besloot Veljkovic waarheidsgetrouwe en volledige bekentenissen af te leggen in ruil voor strafvermindering. Intussen schoot de politiek in actie, werd de interesse van de fiscus gewekt en startten er verschillende processen. Een overzicht van enkele slagvelden.

Het onderzoek

Bij het federaal parket volgen adjunct-federaalprocureur Eric Bisschop en magistraat Julien Moinil het dossier, dat in Tongeren geleid wordt door onderzoeksrechter Patrick Noelmans. In Brussel valt te horen dat het onderzoek intussen afgerond is. Het zou wachten zijn tot Noelmans het dossier ‘officieel mededeelt aan het federaal parket’. Daarvoor moet het eerst volledig gerangschikt en ingescand raken in Limburg. Intussen zou er in Brussel al gewerkt worden aan de slotvordering waarin het federaal parket opsomt wie het naar de rechter ten gronde wil laten doorverwijzen voor welke misdrijven. Het onderzoeksgerecht zal daarover beslissen. Partijen kunnen dan wel nog proberen om een proces te ontlopen via een minnelijke schikking.

Daarnaast is er de spijtoptantendeal tussen het federaal parket en Veljkovic. Daarbij stemde het federaal parket ermee in dat de Serviër er vanaf zou komen met een celstraf van vijf jaar met uitstel, een voorwaardelijke geldboete van 80.000 euro en de verbeurdverklaring van het illegaal verworven geld uit zijn activiteiten als makelaar. De overeenkomsten daarrond moeten nog bezegeld worden door een rechter. Dat staat los van die mededeling van het dossier aan het federaal parket. Waarom dit aspect zo lang aansleept, is een raadsel. Eerder zei het federaal parket dat de coronacrisis voor vertraging zorgde en dat het niet altijd makkelijk communiceren was met de landen waarin dit dossier uitlopers heeft.

De BAS-beslissing

De Koninklijke Belgische Voetbalbond (KBVB) wilde liefst niet wachten op het strafproces om een tuchtzaak te voeren rond de vermeende matchfixing. Intussen zijn allerlei matchen verdacht (zie kader), maar in eerste instantie spitste dit luik zich vooral toe op de wedstrijd KV Mechelen-Waasland-Beveren van 11 maart 2018. Om snel te kunnen optreden had de KBVB toegang nodig tot het strafdossier. In maart 2019 ontving het bondsparket een selectie van 35 stukken uit dat strafdossier. Specialisten fronsten. De KBVB, gewoon een vzw, ontving een deel van het strafdossier terwijl niemand toegang kreeg tot het vollédige dossier. De advocaten van geviseerde personen betwijfelden of de selectie van die 35 stukken evenwichtig was gemaakt.

De tuchtrechtelijke behandeling belandde bij het Belgisch Arbitragehof voor de Sport (BAS). De conclusie daar was dat er sprake was van een poging tot matchfixing. Het sprak disciplinaire sancties uit tegen de makelaars Veljkovic en Walter Mortelmans en tegen de voormalige KV-bestuurders Johan Timmermans, Olivier Somers, Thierry Steemans en Stefaan Vanroy. In het verlengde daarvan stelde het BAS de club KV aansprakelijk. Veljkovic, Mortelmans, Timmermans, Somers, Steemans en Vanroy dienden een annulatieberoep in tegen die BAS-beslissing. Die zaak, waar KV als club buitenstaat, kwam vorige maand voor de rechter. Bij zo’n annulatieberoep wordt de zaak niet ten gronde behandeld. Het gaat er vooral over procedurekwesties, zoals de overdracht van die 35 stukken.

De scheidsrechters

Een belangrijk luik in de Propere Handenzaak is de nauwe band die twee scheidsrechters, Bart Vertenten en Sébastien Delferière, onderhielden met Veljkovic. De buitenwereld was daardoor onthutst, insiders mogelijk een pak minder. Delférière zou, volgens de RTBF-reportage van vorige week, in 2017 huidig Uniontrainer Felice Mazzu – toen aan de slag bij Charleroi – hebben geïntroduceerd bij Veljkovic. Dat zou gebeurd zijn met het oog op de zoektocht van Club Brugge naar een nieuwe hoofdtrainer. Als dat klopt, wist ten minste Mazzu al een tijd dat Delférière dicht bij Veljkovic stond, net als Anderlechtmanager Herman Van Holsbeeck (zie kader). Delférière zou in het Mazzuverhaal ook geld gevraagd hebben voor zijn rol als tussenpersoon. Zegt Veljkovic. Onduidelijk blijft of daar steunbewijs voor is. Anderzijds is er een reden om aan te nemen dat die verklaring niet gratuit is: wanneer een spijtoptant liegt, dreigt hij zijn strafvermindering kwijt te spelen.

De KBVB vond het niet nodig te wachten tot heel deze puzzel gelegd is om Delférière zijn scheidsrechtersplunje af te nemen. Al op 11 oktober 2018, daags na de grote politie-actie, proefde de bond in de persconferentie van het federaal parket een dringende reden waarmee het een ontslagprocedure zou starten. Maar: enerzijds had Delférière een contract met de KBVB als scheidsrechter, anderzijds had hij er ook een als bediende bij de Association des clubs francophones du football (ACFF), de vleugel onder de KBVB die zich bezighoudt met het Franstalige amateurvoetbal. Bovendien was Delferière als vakbondsafgevaardigde en lid van de ondernemingsraad een beschermd werknemer. Dus moest de KBVB aan de rechtbank toestemming vragen om hem als scheidsrechter te ontslaan. ‘Intussen besliste de arbeidsrechtbank om te wachten op de strafzaak vooraleer zich uit te spreken over de dringende reden’, zegt Louis Derwa aan Sport/Voetbalmagazine. Derwa is de advocaat van Delferière. Gevolg: Delferière ontvangt als scheidsrechter nog altijd een vervangingsinkomen, deels betaald door de KBVB en deels door de staat. Zijn overeenkomst met de bond, die dus voorlopig enkel geschorst is, loopt af in juni 2022. Zijn bediendencontract staat los van dit verhaal. Hij is nog steeds aan de slag bij de ACFF, waarvan zijn vader David de voorzitter is.

Diezelfde 11e oktober 2018 wilde de bond ook niet meer voort met Vertenten. Maar ook in zijn geval waren er op dat moment enkel de vage verdachtmakingen van het federaal parket. Dat volstond, oordeelde de KBVB. Het ontslag om dringende reden ging in het geval van Vertenten meteen in. Pas enkele maanden later, toen het bondsparket die 35 stukken had ontvangen, kon Ebe Verhaegen – toen onderzoekscoördinator bij de KBVB – lezen hoe vaak Vertenten met Veljkovic belde en dat hij de Serviër zelfs aansprak met ‘vriend’. Desondanks stapte Vertenten naar de arbeidsrechtbank. Zijn advocaat Hans Rieder plaatst vraagtekens achter de argumenten waarmee de KBVB hem ontsloeg en eist een opzeggings- en schadevergoeding van zo’n 130.000 euro. Maar ook in deze zaak wacht de rechter op de strafprocedure vooraleer te beoordelen of de KBVB op het moment van het ontslag al een dringende reden had.

De fiscus

Tientallen profclubs, makelaars, spelers en trainers zijn intussen het onderwerp van onderzoeken namens de Bijzondere Belastingsinspectie (BBI). Die kan via het parket informatie opvragen uit het lopende strafonderzoek. Ook kan de BBI bij vermoedens van fraude tot zeven jaar teruggaan in de tijd. Voor verscheidene personen en profclubs kan dat betekenen dat ze miljoenen moeten ophoesten. Geviseerde clubs en individuen proberen intussen een schikking te treffen met de fiscus. In bepaalde gevallen zijn de onderhandelingen daarover al ver gevorderd, zo verneemt Sport/Voetbalmagazine.

Het clearing house

Een maatregel die de voetbalwereld zelf nam na Operatie Propere Handen, is de oprichting van een clearing house bij de KBVB. Dat bestaat sinds de zomer van 2020. Voetbalclubs bezorgen aan dit clearing house nu per transactie documenten over wie de betrokken partijen zijn en hoe de financiële afwikkeling eruitziet. Zo kan het clearing house onder meer controleren of voldaan wordt aan de nieuwe makelaarsregels. Ook die kwamen er als reactie op dit schandaal. Clubs mogen nu enkel nog zaken doen met tussenpersonen die geregistreerd zijn bij de bond. Daarnaast mag een makelaar in België bij een transactie niet meer optreden voor verschillende betrokken partijen.

Het clearing house kan de info over een transactie naast de boekhoudkundige info van een club leggen. Die moeten clubs indienen om aan hun licentie te geraken. Als er iets niet lijkt te kloppen, kan – of moet, in sommige gevallen – de KBVB een melding doen bij de Cel voor Financiële Informatieverwerking (CFI), een gespecialiseerde overheidsdienst. ‘Reken maar dat dat gebeurt’, klinkt het bij de KBVB. Maar bronnen vertellen aan Sport/Voetbalmagazine dat er ondanks de oprichting van het clearing house nog altijd transacties plaatsvinden die niet koosjer zijn. Het huidige clearing process bij de KBVB is louter documentair. Dat betekent dat de bond zich enkel kan baseren op de documenten die de clubs zelf aanleveren. Als er bij een transactie dingen gebeuren die het daglicht slecht verdragen, worden die natuurlijk meestal niét netjes opgenomen in documenten, laat staan dat die aan de bond zouden bezorgd worden.

Aanvankelijk leefde het idee om van het clearing house een écht clearing house te maken. Dat wil zeggen dat clubs bij een transactie het bijhorende geld op een bankrekening van het clearing house zouden overmaken en dat het clearing house dat pas na de controles zou overmaken aan de uiteindelijke begunstigde. ‘Maar geen enkele grote bank was bereid om in dat verhaal mee te stappen’, klinkt het bij de KBVB. Sinds Operatie Propere Handen zijn de Belgische banken terughoudend in hun relaties met de profvoetbalwereld. Intussen staat er bij de FIFA wel zo’n volwaardig clearing house in de steigers. Bedoeling is dat daar het geld wel eerst geblokkeerd zal worden op een rekening tot alle controles verricht zijn.

De antiwitwaswet

Een politieke uitloper van dit schandaal is dat de KBVB, de professionele voetbalclubs en de makelaars zich sinds juli van dit jaar moeten schikken naar de preventieve antiwitwaswet. Net zoals pakweg banken en diamantairs moeten zij voortaan hun ‘klanten’ screenen. Ze moeten nagaan wie de uiteindelijke begunstigden zijn van de entiteiten waarmee ze zaken doen. Bij elk vermoeden van witwassen of verdachte geldstromen moeten ze een melding doen bij de CFI. Indien nodig schakelt die cel vervolgens het parket in. Zo ging overigens de bal aan het rollen in deze Propere Handenzaak, na die melding van dat Genkse bankkantoor. Wie onderworpen is aan deze wet maar een weinig samenhangend risicobeleid voert, riskeert een geldboete tot boven 1 miljoen euro en soms zelfs celstraffen.

Kenners noemen de onderwerping van de voetbalwereld aan deze wetgeving een goede zaak. Wat alle waarnemers wel betreuren, is dat de clubs al onderworpen werden aan deze wetgeving terwijl er nog veel onduidelijkheid heerst. Zo rees al de vraag wie er allemaal onder de term ‘klanten’ valt. Sponsors? Ja, zo blijkt uit parlementaire stukken, maar niet uit de wet zelf. Het is nog altijd wachten tot een Koninklijk Besluit verdere verduidelijking brengt.

De gunstregimes

Een andere politieke uitloper van Propere Handen is dat er een hervorming op tafel ligt van de exuberante fiscale en parafiscale privileges die professionele atleten en clubs hebben. Profvoetballers betalen ondanks hun vaak riante salarissen vandaag nog altijd minder sociale lasten dan pakweg een vuilnisman of een secretaresse. Daarnaast genieten voetbalclubs van een bijzonder voordelige regeling rond de bedrijfsheffing.

Door dit schandaal werden de politieke aanvallen op die regelingen ernstiger en talrijker. Maar er zijn ook politici die op de rem staan. Een niet gering aantal van hen vertoeft graag op de tribunes bij voetbalmatchen. MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez is zelfs eigenaar van een voetbalclub, Francs Borains. Bij zijn zusterpartij Open VLD zou premier Alexander De Croo zich volgens Het Nieuwsblad tevreden stellen met een beperkte hervorming van het fiscale voordeel van voetballers.

Verdachte matchen in dit dossier

KV Mechelen – Waasland-Beveren 11 maart 2018, 2-0

Rond deze wedstrijd vond al een tuchtprocedure plaats. Daarbij werd KV aansprakelijk gesteld voor een poging tot matchfixing. De conclusie was niét dat de wedstrijd effectief vervalst werd. Nochtans liet Waasland-Beverenvoorzitter Dirk Huyck daags na de match in een getapt telefoongesprek verstaan dat zijn club beter voluit was gegaan. Toch werd Waasland-Beveren in eerste aanleg vrijgesproken. Daartegen ging toenmalig bondsprocureur Kris Wagner niet in beroep. Over die vreemde beslissing kreeg Wagner geen vraag in de RTBF-reportage van vorige week. Hoe dan ook, dat er al een tuchtprocedure is geweest, staat niet in de weg dat er ook in dit luik nog strafrechtelijke gevolgen kunnen komen.

Antwerp – Eupen 3 maart 2018, 2-0

Via telefoontaps konden de speurders horen dat makelaar Dejan Veljkovic heel vaak belde met scheidsrechter Bart Vertenten. Veljkovic wilde volgens de speurders bij meerdere matchen diens arbitrage beïnvloeden om te vermijden dat KV Mechelen zou degraderen. Ze vonden elementen die wijzen op passieve omkoping. In de match van Antwerp tegen Eupen, een andere degradatiekandidaat, gaf Vertenten een onterechte penalty aan Antwerp, noteerde de politie in een proces-verbaal.

Club Brugge – Anderlecht 14 mei 2017, 1-1

Volgens de RTBF-reportage van vorige week verklaarde Veljkovic als spijtoptant dat ex-Anderlechtmanager Herman Van Holsbeeck hem in de aanloop naar deze match wenkte om contact op te nemen met Sébastien Delférière, die de wedstrijd zou fluiten. Bij paars-wit lag toen net een contractverlenging op tafel van Sofiane Hanni, een speler van Veljkovic. Delférière zou Veljkovic gezegd hebben dat Anderlecht niet zou verliezen. Achteraf kreeg Hanni een contractverlenging en Veljkovic een fikse commissie.

Charleroi – KAA Gent 27 oktober 2017, 2-1

Veljkovic vertelde de speurders dat Delférière in 2017 toenmalig Charleroitrainer Felice Mazzu bij hem kwam introduceren (zie hoofdtekst). Even later floot Delférière een match van Charleroi en oordeelde hij bij twee strafschopfases in het voordeel van Charleroi.

Anderlecht – KRC Genk 11 mei 2014, 4-0 – KRC Genk-Club Brugge 15 mei 2014, 3-2

In play-off 1 speelde KRC Genk belabberd tegen Anderlecht. In de RTBF-reportage van vorige week haalde Roland Duchâtelet, toenmalig eigenaar van de Rouches, een gesprek aan met Bruno Venanzi, die hem later zou opvolgen. Venanzi zou van makelaar Mogi Bayat gehoord hebben dat Genk-Anderlecht was verkocht voor luxehorloges. Enkele dagen na het debacle tegen Anderlecht speelde Genk bijzonder verbeten tegen Club Brugge. De reportagemakers lieten na het tonen van die beelden de anonieme getuigenis horen van een speler die vertelde dat hij gehoord had dat Bayat dat jaar luxehorloges uitdeelde om matchen te beïnvloeden. In de villa van Bayat vond de politie een massa lege verpakkingen van luxehorloges.