Edward Still, de trainer van de Zebra’s, vertelt zijn relaas als beginnende hoofdcoach. Een weg die hij ingeslagen is met een valies vol ambities, een verleden waarin hij de basis legde aan de zijde van Ivan Leko en een vroegtijdige passie voor een diepteonderzoek van het voetbalspelletje.
Op een van de ontelbare witte borden die de muren van het splinternieuwe trainersbureau siert, vertellen 22 met de hand getekende cirkels het tactische verhaal van de match tussen Chelsea en Villarreal die de dag ervoor werd gespeeld. Ondanks een lange werkdag kon Edward Still het niet laten om met een gulzige blik enkele scènes van de match mee te pikken op klein scherm. Het is de routine van een voetbalfreak, waarvan de ideeën zo overtuigend klinken dat hij van Mehdi Bayat groen licht kreeg om de club uit het zwarte land weer op te lappen na een bewogen en vooral onverklaarbaar vreemd seizoen.
Bij Charleroi hebben ze al een tijdje hun overwinningsroes uitgeslapen en op een bepaald moment moesten ze leren omgaan met een lange reeks wedstrijden zonder overwinningen. Het lot duwde de Carolo’s in de armen van iemand die in zijn functie het toeval zo veel mogelijk wil uitsluiten. ‘Mijn aanstelling werd sowieso beïnvloed door de huidige context’, geeft de dertiger toe, die zijn kopje thee en een pen binnen handbereik heeft.
De nieuwe sportieve baas van Charleroi spreekt in de wij-vorm – het is zijn manier om het belang van zijn staf te benadrukken tijdens zijn missie bij Charleroi – en hij beschrijft in geuren en kleuren zijn traject dat dezelfde rondingen heeft als een gemiddelde voetbal.
Wanneer ben je je gaan verdiepen in het voetbal?
Edward Still: ‘Ik moet een jaar of vijftien geweest zijn. Michel Gubin, mijn trainer op dat moment, zette ons voor de match Anderlecht-Westerlo en we moesten op een A4 noteren wat we hadden gezien. Anderhalf uur later had ik vier of vijf bladzijden volgeschreven terwijl de gasten naast mij niet meer dan tien lijnen hadden neergepend. Ik heb mezelf toen verbaasd. ( lacht) Achteraf heb ik aan Michel verteld dat hij iets in mij geactiveerd had. In die periode ben ik ook jeugdspelers beginnen te trainen. Die twee zaken waren met elkaar gelinkt: ik had snel door dat ik er meer plezier aan beleefde om te coachen en wedstrijden te bekijken dan zelf te spelen.’
Zonder een match te hebben gezien, kun je je een precies beeld vormen van hoe een ploeg speelt.’
Wat trok jou aan bij de ploegen die je aan het werk zag?
Still: ‘De wedstrijden die ik zag deden mij beseffen dat elke ploeg een andere identiteit had. Ik keek veel naar Engels voetbal en ik merkte bijvoorbeeld dat de identiteit van Arsenal en Chelsea van elkaar verschilden. Daarna begon ik het te appreciëren dat een ploeg vaak hetzelfde kon herhalen.’
Oude handleiding
Waren er bepaalde ploegen die je aandacht trokken?
Still: ( denkt na) ‘Instinctief zou ik ploegen opnoemen die goed verdedigen. Maar ik weet ook dat je een strijdplan voor je verdedigende organisatie kan combineren met passief voetbal en dat is niet echt mijn ding. Maar over smaak valt niet te twisten. In feite zie ik graag ploegen die op een gestructureerde manier energiek voetbal brengen. Ik zou dus aan een defensieve identiteit positieve vibes koppelen. Want er zijn ploegen die ontegensprekelijk energie geven aan de mensen en dat vind ik super vertederend. Daarom heb ik het meer voor ploegen waarvan je ziet wat ze willen doen in balbezit. Ik kijk liever naar ploegen die proactief zijn en niet reageren op basis van wat de tegenstander uitvoert.’
Is het dan niet paradoxaal dat je je carrière begint bij Charleroi dat zijn recente successen heeft gebouwd op reactievoetbal?
Still: ‘Toen ik hier aankwam, wilde ik eerst begrijpen waar de kracht van de groep lag. Wat kan elk individu uitrichten wanneer ze een beroep moeten doen op hun intuïtie? In het verleden was Charleroi succesvol dankzij een uitstekende defensieve organisatie in zone met kwalitatief hoogstaande omschakelingen. En ik was niet van plan om iets te veranderen dat diep verankerd zit in de club. Je moet namelijk respect opbrengen voor zaken die een club groot hebben gemaakt. Ik ben dus vertrokken van het idee dat ik met de staf eerst kennis moest maken met het profiel van de spelers en op basis daarvan wilde ik extra’s toevoegen aan de spelidentiteit van de ploeg. Je moet er altijd voor zorgen dat je meer pijlen op je boog hebt zodat je geen eenzijdige dimensie creëert van je spel. Ik wil in bepaalde wedstrijden, zoals de eerste helft tegen OH Leuven, de tegenstander domineren. In Oostende kon ik dan weer terugvallen op een oersterk collectief.’
Je hebt duidelijk gekozen voor een voetbal met veel positiewissels. Was dat een denkbeeld waar je al lang van overtuigd was?
Still: ‘Dat is het beginsel van mijn offensieve opvattingen. Een speler die op het veld staat, moet precies weten hoe zijn medemaats zich zullen positioneren. Het spel kan snel vooruit gaan omdat de speler die in balbezit zal komen op voorhand weet welke aanspeelmogelijkheden hij zal krijgen. En dan is het aan de speler om met zijn individuele kwaliteiten de best mogelijke keuze te maken. Maar bij elke tactiek loop je het gevaar voorspelbaar te worden. We hebben op dat vlak veel geleerd van Ivan Leko ( zie kader). Hij zei altijd: we spelen te veel volgens het boekje. Alsof we de handleiding openvouwden en ons beperkten tot het lezen van de inhoud. Dat is de boodschap die we aan de spelers meegeven: er is de theorie, maar laat je vooral meeslepen door je talent en je intuïtie om het collectief op te luisteren.’
Neemt het veel tijd in beslag om de speelstijl te veranderen van een spelersgroep die het gewend is om in een bepaald stramien te voetballen?
Still: ‘Het is ongoing. De spelers moeten na elke sessie op alle vlakken bekaf zij, maar ze moeten de dag erna weer op training verschijnen met de gedachte dat ze met iets geweldigs bezig zijn. De energie die ze verbruiken moet gecompenseerd worden door de energie die ze krijgen. In het begin geef je geen tactiek aan de spelers, je vertrekt gewoon van het basisprincipes dat je wil installeren. Daarna moeten de spelers voelen dat ze er sterker van worden. Dat vergt tijd en we zijn er nog niet.’
Moneyball
De ploeg boekt vooruitgang en als we Charleroi zien spelen hebben we de indruk dat naargelang de tegenstander de spelers welbepaalde zones opzoeken om in balbezit te komen.
Still: ‘De juiste ruimte zoeken is een van de fundamenten van ons spel. Hoe de ruimtes bespeeld worden, met of zonder bal, kan een belangrijke impact hebben op een match. Maar de twee belangrijkste ruimtes bevinden zich tussen de twee doelpalen en van de doellijn tot het penaltypunt. Ik zou uren aan een stuk kunnen debatteren over wat er zich afspeelt op het veld, maar een ploeg wordt beoordeeld op de kwaliteit die het brengt in de twee zones in kwestie. Dat wordt soms gemakkelijk over het hoofd gezien, maar wij hameren er elke training bij de spelers op dat de sleutel van een wedstrijd daar ligt.’
De sleutel is de bal krijgen waar jij het wil. In dat opzicht maakt het niet uit of je balbezit hebt of niet?
Still: ‘Dat heeft veel weg van een filosofische vraag. ( lacht) Ik zou mijn antwoord als volgt formuleren: we zijn pas ontvankelijk voor balbezit met betrekking tot de vorige fase. De plaats waar de bal zich bevindt, is slechts het gevolg van wat er zich eerder heeft afgespeeld. Wanneer we met de staf een wedstrijd bekijken, verplichten we onszelf om niet naar de bal te kijken. En we proberen te begrijpen hoe de bal op die plek is beland. Hoe komt het dat er een evenwicht of een onevenwicht ontstaat rond de bal? De boodschap is duidelijk: anticiperen. Indien we denken aan wat er te gebeuren staat, zijn we de tegenstander een stap voor.’
Wat is de grootste moeilijkheid die je ondervonden hebt sinds je begonnen bent als hoofdtrainer van Charleroi?
Still: ‘Leren omgaan met het grote aantal beslissingen die je elke dag moet nemen. Ik realiseerde mij niet dat er zo veel dingen vastgelegd moeten worden. Alles wordt doorgesproken met de staf en we proberen de meest faire beslissing te nemen, goed wetende dat niet iedereen er wel bij zal varen. En we beseffen ook dat elke keuze een effect zal hebben op de groepsdynamiek en op het welzijn van een speler.’
Je moet de spelers ook doen begrijpen dat ze elk op hun manier, op verschillende momenten en in verschillende scenario’s belangrijk zullen zijn tijdens het seizoen.
Still: ‘Klopt. Ik zou daar tal van voorbeelden van kunnen geven. Neem nu Amine Benchaib. Hij is enorm getalenteerd, maar hij is nog niet aan de bak gekomen. Ik twijfel er niet aan dat hij op een gegeven moment iets zal betekenen voor de ploeg. Je moet als trainer begrijpen en respecteren dat sommige spelers pas later zullen snappen waar we naartoe gaan. Je mag dus geen speler uitrangeren omdat je niet kunt weten wanneer hij de klik zal maken. Dat kan in een wedstrijd zijn, op training, tijdens een individuele videosessie… Wij hebben vandaag het geluk dat er zoveel tools voorhanden zijn om op een verschillende manier een boodschap over te brengen aan spelers.’
‘Mijn studies aan de universiteit hebben mijn ogen geopend over statistieken en wat ze kunnen opleveren. En ik heb thuis een boek liggen dat voor een ommekeer heeft gezorgd: Moneyball. Ik heb dat boek gelezen, herlezen en nogmaals uitgeplozen… We worden aangetrokken door verschillende profielen, door verschillende spelvormen en door bepaalde spelfases, maar onze ogen geven ons een vertekend beeld van wat we zien. Dat was een kantelpunt – we beseften toen dat er tools bestonden om Moneyball ook in het voetbal toe te passen.
‘Bij Sint-Truiden zijn Ivan en ik met grote nauwkeurigheid beginnen te tellen en analyseren op welke manier de doelpunten van de tegenstander voortkwamen om patronen te herkennen. Zonder een match te hebben gezien, kun je je een precies beeld vormen van hoe een ploeg speelt. De tools in kwestie kunnen dus een verhaal vertellen zonder dat je bevooroordeeld bent door de persoonlijkheid van de trainer, de kwaliteiten van een speler of de vorm van de dag. Je moet wel in gedachte houden dat het louter een hulpmiddel is en dat je het dus als zodanig moet gebruiken. Je kunt het voetbal in zijn totaliteit niet aflezen door middel van een tool, maar het is er nu, en we moeten er dus voordeel uit halen.’
Kortom: je wil dus zo veel mogelijk het toeval uitsluiten?
Still: ‘Precies. Het was een van de zaken waar Mehdi en ik het meteen eens over waren tijdens onze eerste gesprek: hoe zouden we geleidelijk aan onvoorziene omstandigheden indammen? Hoe kunnen we er zeker van zijn dat alle keuzes, alle investeringen en alle beslissingen een zo groot mogelijke kans van slagen zullen hebben zonder het onszelf moeilijk te maken. Voetbal zit simpel in elkaar, maar soms dreig je jezelf te vergalopperen door een overmatig gebruik van tools die ter beschikking staan.’
‘De invloed van Leko op mijn werk is zo groot dat ik er een heel interview aan zou kunnen wijden’
In welke mate heeft de samenwerking met Ivan Leko je eigen perceptie veranderd?
Edward Still: ‘Hij heeft de manier waarop ik naar een voetbalwedstrijd, naar een speler en naar een ploeg kijk ontregeld, beïnvloed en vervormd… Alles wat ik nu doe, kun je rechtstreeks linken aan Ivan. Hij ligt aan de basis van bepaalde invalshoeken en ik hoop dat hij zich daarin kan terugvinden als hij een wedstrijd van Charleroi bekijkt. Het managen van een spelersgroep en van een staf heb ik ook van hem afgekeken. Het was voor mij een ongelooflijke meevaller dat ik heb kunnen werken met iemand die mij veel verantwoordelijkheden gaf terwijl ik geen ervaring en geen verleden had als speler. Vandaag probeer ik hetzelfde te doen: veel delegeren zodat de stafleden weten dat ze een belangrijke rol vertolken binnen de groep. De invloed van Leko op mij is zo groot dat ik er een heel interview aan zou kunnen wijden.’
Jouw systeem met drie achterin komt ook van hem?
Still: ‘Het systeem werd bepaald door het profiel van de aanwezige spelers. We gingen uit van een basisgedachte: op papier zetten wie de sleutelspelers zijn en wie Charleroi zou toelaten om verder te groeien. Toen hebben we ontdekt dat de groep op een natuurlijke wijze neigde naar een welomschreven spelsysteem en onze vermoedens werden tijdens de voorbereiding bevestigd. Om een aanval op te starten, heb ik eerlijk gezegd ook een lichte voorkeur voor een driemansverdediging.’
Welk voordeel haal jij uit dat systeem?
Still: ‘De passrichtingen en de afstand tussen de spelers, die volgens mij op een logische manier tot stand komt met drie achterin. Omgekeerd weet ik ook dat er veel nadelen aan verbonden zijn: er is een impact op de algehele fysieke paraatheid van de ploeg, het aantal beschikbare spelers in de offensieve en defensieve rechthoeken… Je moet alle factoren in rekening brengen en dan moet je de knoop doorhakken.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
