De val van Jan Ullrich: een reconstructie

Labiel is Jan Ullrich altijd geweest. Nu staat de ex-Tourwinnaar aan de rand van de afgrond.

Eerst was er op Mallorca een ruzie met zijn buurman, de Duitse acteur en regisseur Til Schweiger. Jan Ullrich viel Schweiger en zijn gasten aan en belandde een dag in de cel. De voormalige wielerkampioen keerde terug naar Duitsland en mishandelde in een luxehotel in Frankfurt een prostituee. Opnieuw werd hij opgepakt door de politie. Ullrich, die in 2013 had bekend in zijn carrière doping te hebben gebruikt, belandde in een psychiatrische instelling. De Duitse pers smeerde het verhaal van de gevallen held groot uit. Maar hoe kon het zo ver komen?

Jan Ullrich had altijd al twee gezichten. Hij kon heel vriendelijk overkomen en ook dat maakte hem populair. Maar hij kon ook koleriek reageren als de deuren van de bus van zijn ploeg werden gesloten en er hem iets niet aanstond. Met kritiek kon Ullrich niet omgaan.

Van de goedmoedige, wat naïeve Jan Ullrich hielden vooral die mensen die hem naar de mond praatten en amicaal op de schouder klopten. De mensen die hem probeerden uit te buiten, die zich in zijn schaduw bewogen, die met hem geld probeerden te verdienen. Dat hebben er tot vandaag velen gedaan. Nu, zei buurman Til Schweiger, heeft Ullrich geen vrienden meer, maar alleen maar mensen die hem systematisch leegroofden.

Hoeveel geld heeft Ullrich eigenlijk nog? Het is een vraag die velen zich stellen. En, zo verwonderen ze zich, kennelijk heeft hij nog een hoop geld. Of toch niet? Ullrich zou tegen zijn buurman hebben verteld dat zijn kinderen financieel afgeschermd zijn, dat hijzelf niet oud wil worden, maar dat zijn geld goed zou terechtkomen.

Handboeien

Ganz oder gar nicht heet het boek dat in 2004 uitkwam en waarin Jan Ullrich zijn verhaal vertelde. Je hoeft het boek niet te lezen om in de titel de levensstijl van de voormalige Oost-Duitser te herkennen. Een beetje was voor hem nooit genoeg. Ullrich zocht naar aandacht, hij wilde dat mensen hem aanbaden. Valt die erkenning weg, dan wordt het moeilijk.

Jan Ullrich leefde tijdens zijn carrière in overdrive. Legendarisch waren de winters die hij sleet, omdat iedereen zich bang afvroeg in welke fysieke toestand hij daaruit zou komen. Met overgewicht begon hij te trainen. Hij bouwde de trainingen niet op, hij ging er helemaal tegenaan. Zoals hij ook geen remmingen kende als hij at en dronk.

Over de arrestaties van Jan Ullrich heeft Bild-Zeitung uitvoerig verslag gedaan met zeer wrange foto’s: Ullrich met handboeien om, Ullrich in een bloot bovenlichaam, met een handdoek over het hoofd. Of hij nu aan de top staat of in een diepe put is gevallen, maakt voor het boulevardblad geen verschil. Ullrich reageerde daarop zoals het hem is geleerd. Hij zette zich na zijn uitschuiver op Mallorca samen met de reporter van Bild. Zoals hij vroeger exclusieve story’s leverde, doet hij dat nu nog altijd. Ullrich heeft in al die jaren niets geleerd.

Jan Ullrich komt uit een heel eenvoudig gezin. Zijn vader was een gewelddadige drinker die het gezin verliet toen Jan tien jaar was. Door de wielersport ontvluchtte Ullrich de rauwe werkelijkheid. Zijn opgang kwam er in een tijd dat er in de wielersport amper nog normen leken te zijn. Voor veel werd de ogen gesloten. Voor Ullrich groeide de dopingcultuur uit tot een drama. Hij was dader en slachtoffer. In een dopingvrije sport zou hij het peloton, zo denken velen, jaren gedomineerd hebben. Toen zijn voormalige ploegmaats Erik Zabel en Rolf Aldag het gebruik van doping toegaven, viel Ullrich in geen velden en wegen te bespeuren. Pas later werd dat anders, maar over schuld had hij het bij zijn bekentenis in 2006 niet. Herhaaldelijk zei hij niemand te hebben bedrogen.

Levensverzekering

In 2002 verhuisde Jan Ullrich naar Zwitserland. In Duitsland was hij uitgegroeid tot persona non grata. De villa in Zwitserland wisselde hij later voor een landgoed op Mallorca. Ullrich, zo zei een intimus, had een levensverzekering: zijn vrouw Sara met wie hij drie kinderen heeft. Een sterke vrouw die de familie, een zinkend schip, probeerde samen te houden. Dat Ullrich met alcoholproblemen worstelde en met alcohol in het bloed aan wedstrijden begon, werd alleen gefluisterd.

Jan Ullrich leefde in zijn eigen realiteit. Hij had voor alles een verklaring, een excuus. Ook nu: Ullrich beweert dat zijn problemen te maken hebben met het feit dat zijn vrouw en kinderen hem hebben verlaten. Dat Sara is vertrokken omdat de situatie voor haar en de kinderen onleefbaar was geworden, tot die conclusie komt hij niet. Iemand die de familie goed kent, zegt dat het pijn doet om te zien hoe diep Ullrich is gevallen. Maar ook dat het hoogst verwonderlijk is dat alles zolang heeft geduurd.

Til Schweiger, de buurman, zei nog voor Ullrich in een psychiatrische kliniek terechtkwam dat het enige wat hem kan helpen is dat hij instort en daarbij niet sterft. En dat hij vervolgens in therapie gaat en zich laat helpen. Boven Ullrich zweeft een schrikbeeld: dat van Marco Pantani, die in 2004 in een hotelkamer in het Italiaanse Rimini dood werd gevonden. Men vond verschillende dozen antidepressiva en in zijn bloed zat een overdosis cocaïne.

De advocaat van Ullrich zei twee weken geleden dat hij voor zijn cliënt al langere tijd een therapieplaats heeft gereserveerd. De vraag was toen of hij die zou aannemen. En Jan Kalbitzer, een psychiater uit Berlijn, zegt dat er zaken zijn waarvoor de maatschappij en de media mee verantwoordelijkheid dragen. Voor een gevallen held, zegt hij, is het moeilijk om een normaal leven terug te vinden.

Niet alleen zijn fouten en die van zijn zogenaamde raadgevers hebben Ullrich aan de rand van de afgrond gebracht, ook de onverbiddelijkheid waarmee hij in moeilijke momenten werd geconfronteerd.

Jan Ullrich heeft intussen de psychiatrie verlaten. Hij volgt in een drugskliniek een ontwenningskuur.

Door Michael Eder