The Last Dance: het nooit eerder vertelde verhaal van de Bulls en Michael Jordan op Netflix

Zondag wordt The Last Dance gelanceerd, de langverwachte docureeks over de Chicago Bulls en de beste basketballer ooit, Michael Jordan. Waarom is de hype daarover zo groot? En waarom zouden ook jonge sportfans deze serie moeten zien?

‘I’m back.’ Drie woorden die op de beroemdste fax uit de sportgeschiedenis stonden. Een fax die Michael Jordan op 18 maart 1995, vorige maand exact een kwarteeuw geleden, de wereld in stuurde. Een simpele, maar briljante manier om zijn comeback aan te kondigen, na een achttien maanden lange pauze in een dan al legendarische basketbalcarrière, waarin Jordan drie NBA-titels op een rij had behaald en met het Dream Team op de Olympische Spelen van Barcelona de wereld had verbaasd.

Drie woorden die sportliefhebbers in de VS (en ver daarbuiten) deden stralen als een kleuter die net alle paaseieren uit de tuin heeft geraapt. Op een moment immers waarop de andere drie grote Amerikaanse sportcompetities in drijfzand waren beland: het ijshockey (NHL) en baseball (MLB) werden getroffen door spelersstakingen en een lock-out, het American football (NFL) zag een van zijn grootste sterren, O.J. Simpson, beschuldigd worden van moord op zijn ex-vrouw. Sportminnend Amerika snakte naar een held, een supervedette. De terugkeer van His Royal Airness zorgde voor die verlichting. Ook omdat Jordan de steile verwachtingen helemaal zou inlossen, met weer drie opeenvolgende titels.

Vandaag, 25 jaar later, zijn de VS in een veel grotere crisis beland. Ook in de sport. Al een maand is het NBA-seizoen stopgezet, waarna ook de MLB en de NHL in lockdown gingen en NBA-fans op Twitter vlug de hashtag #ReleasetheTapes! lanceerden. Met de dringende oproep aan sportzender ESPN om de aangekondigde docureeks over Michael Jordan en de Chicago Bulls niet op 6 juni vrij te geven, maar zo vlug mogelijk. Als balsem voor hun eenzame basketbalziel in tijden van corona. Zelfs LeBron James, de huidige superster van de NBA, riep op sociale media: ‘Iedereen zit thuis. Toon het! Nu!’

Een oorverdovende, massale oproep die ESPN niet kon negeren. En dus maakte het eind maart bekend dat The Last Dance zes weken eerder uitgezonden zou worden. Met als bijhorend promopraatje: ‘Ook zonder livewedstrijden proberen mensen via sport nu te ontsnappen aan de dagelijkse, harde realiteit. We hopen dat dit project als een unifying entertainment experience kan dienen. Een verhaal dat iederéén zal fascineren, niet alleen sportfans.’

En hoe kun je dat beter doen dan met een docureeks die al bij de aankondiging, in juni 2018, Michael Jordanfans over de hele planeet deed watertanden. Waarna het kwijl nog meer uit hun mond liep toen in december 2019 de officiële trailer voor het eerst getoond werd. Een voorsmaakje van ‘het nog niet vertelde, definitieve verhaal’ van een van de grootste dynastieën uit de sportgeschiedenis.

Met als rode draad het zesde en laatste kampioenenseizoen van de Bulls (1997/98), door hun legendarische coach Phil Jackson toen omschreven als The Last Dance. Een filmploeg van NBA Entertainment mocht toen de stieren uit Chicago maandenlang op de voet volgen, met een unprecedented access tot diep in de kleedkamer. Het leverde unieke beelden op die erna echter stof verzamelden in het NBA-archief. Omdat de producers geen regisseur vonden die doorheen de vijfhonderd uur aan videomateriaal wilde ploegen, en vooral omdat ze Michael Jordan niet konden overtuigen om mee te werken. Die schuwt immers de aandacht en gaf de laatste jaren geen uitgebreide interviews meer. Het laatste, voor ESPN Magazine, dateert zelfs al van 2013.

Uiteindelijk kreeg ESPN ook voor de docuserie een yes van hem. Mede omdat de controlefreak Jordan via zijn firma Jump23 zelf The Last Dance mee kon dirigeren, naast productiemaatschappijen Mandalay Sports Media, NBA Entertainment en regisseur Jason Hehir. Die werkte gedurende drie jaar, en door de vervroegde releasedatum de laatste weken met grotere spoed, aan een reeks van tien afleveringen, elk een uur lang. Zijn moeilijke opdracht: een verhaal tonen met nieuwe, verrassende elementen en inzichten, die in tientallen boeken en andere documentaires over Jordan en de Bulls niet of amper werden belicht. Alsof je het verhaal van The Beatles nog eens moet vertellen.

Donkere kant

Geen toeval daarom dat de drie minuten durende trailer begint met een beeld van honderden op elkaar gestapelde, nooit vertoonde videotapes in de kelders van het NBA-archief, en in die trailer niet de nadruk op de bekende triomferende beelden van Jordan en co ligt, maar op de manier waarop regisseur Hehir de superhelden wil portretten. Als ‘gewone’ mensen, die tegenslagen verwerken, frustraties en spanningen in de kleedkamer verbijten en met de gigantische druk om niet te mogen verliezen moeten omgaan. De beste sportdocumentaires belichten immers ook de donkere kant van het verhaal en van de sporthelden.

Dat was mede de reden waarom Michael Jordan zolang wachtte om zijn medewerking te verlenen. Naar eigen zeggen was hij bang dat de mensen niet zouden verstaan welke (niet altijd even sympathieke) killersmentaliteit je nodig hebt om een échte winnaar en leider te zijn. De uitzonderlijke keren dat hij wél spreekt, zoals in deze docuserie, vereffent Jordan immers graag ook rekeningen, of vijlt hij volgens hem verkeerde percepties bij. Dan gaat hij voluit, zoals indertijd ook op het veld. Enkele keren moest hij tijdens drie lange interviewsessies om een break vragen omdat emoties hem overmanden.

MJ is zelfs nog altijd nerveus, maar ook nieuwsgierig hoe die donkere facetten van The Last Dance en van zijn uitleg erover geïnterpreteerd zullen worden, zo vertelde hij in een kort promotie-interview voor de serie in het magazine The Athletic. “Ze zullen denken dat ik een verschrikkelijke mens ben.”

Haperende symfonie

De ogenschijnlijk harmonieuze Laatste Dans van de Bulls werd in werkelijkheid immers op de tonen van een vaak haperende symfonie gewalst. In de trailer zie je Phil Jackson dan ook kwaad een deur dichtgooien, Jordan op een bierbak stampen en een reporter zeggen dat Scottie Pippen, Jordans jarenlange rechterhand, een trade (transfer) heeft geëist. Die voelde zich immers fel ondergewaardeerd – Jerry Krause, general manager van de Bulls, had hem zonder een veto van Jordan in 1997 zelfs verhandeld voor tienerster Tracy McGrady. Bovendien werd Pippen, in vergelijking met MJ, zwaar onderbetaald. Net als Jordan leefde hij dan ook op gespannen voet met Krause. Meermaals botste Pippen ook met Dennis Rodman, een meesterlijke rebounder, maar ook een knotsgek enfant terrible.

Zo balanceerden de briesende Bulls dat laatste seizoen (1997/98) dikwijls op de rand van de afgrond. In de wetenschap dat de dynastie sowieso zou aflopen, met of zonder zesde NBA-titel. Coach Phil Jackson had immers aangegeven dat het zijn laatste campagne zou worden, omdat general manager Jerry Krause niet meer met hem wilde verder gaan. En Jordan had gezegd dat hij onder geen enkele andere coach nog zou spelen.

MJ bleef bovendien zijn zéér kritische zelf, ook voor jongere teamgenoten als Toni Kukoc en Luc Longley, die dat steeds minder konden appreciëren.

Toch is het die onblusbare killersmentaliteit van Jordan die de Bulls uiteindelijk naar hun laatste titel loodste, dankzij onder meer zijn iconische title winning shot tegen de Utah Jazz in de zesde wedstrijd van de NBA-finale. Het meest Jordaneske moment uit de illustere carrière van de geboren winnaar. ‘Ik ben ermee vervloekt, met die mentaliteit. Alleen winnen telt, koste wat het kost’, zegt His Royal Airness niet toevallig in de trailer van The Last Dance.

Een zesde NBA-titel dankzij ook coach Phil Jackson, want ondanks alle spanningen slaagde The Zen Master erin om een gevoel van ‘wij tegen de rest van de wereld en de gehate Jerry Krause’ in zijn team te slijpen. Al lang voor de wielerploeg Quick-Step zichzelf een WolfPack-imago aanmat, las Jackson voor uit The Jungle Book van Rudyard Kipling, over de sterkte van de wolvenroedel als geheel.

Totaalplaatje?

Dé vraag bij The Last Dance: zullen we, met Jordan als coproducer, dat totale plaatje effectief te zien krijgen? Met Bulls die dansen, maar elkaar ook op de horens nemen? Bekend is dat Jordan in 1995 op training zijn ploegmaat Steve Kerr een vuistslag gaf, omdat die hevig de strijd aanging met de trashtalker in MJ. Zullen andere, nooit vertelde incidenten bovendrijven? Niet alleen van dat laatste, woelige seizoen, maar ook van de vijf titelcampagnes ervoor?

In tegenstelling tot het aanvankelijke opzet brengen de tien afleveringen van The Last Dance immers de hele opgang van de Bullsdynastie in beeld. Als de onoverwinnelijke superploeg die in de jaren 90, in navolging van het olympische Dream Team, het NBA-merk wereldwijd verspreidde. Een reconstructie via onder meer interviews met alle hoofdrolspelers, en met een plejade van grote namen uit de NBA-geschiedenis en de Amerikaanse society: van Magic Johnson en Kobe Bryant, over Justin Timberlake en Carmen Electra (de ex-vriendin van Dennis Rodman) tot Barack Obama (afkomstig uit Chicago en een grote fan van de Bulls).

Met als belangrijkste gespreksthema uiteraard de impact van de iconische en door Nike perfecte geboetseerde marketingfiguur Michael Jordan. Ook zijn carrière wordt in de docureeks volledig belicht: van zijn roots in North Carolina, over zijn eerste jaren bij de Bulls, tot het verhaal van zijn ‘I’m back‘-terugkeer, 25 jaar geleden. Interessant is ook die passage: hoe Jordan de moord op zijn vader James , die zijn eerste afscheid inluidde, verwerkte. Hoe hij daarna tevergeefs een uitweg zocht als baseballer, in de Minor League van de MLB. En of ook zijn beruchte gokverslaving daar al dan niet een rol in speelde.

GOAT-debat

Bovenal moet deze docureeks een nog betere kijk geven op wie Jordan was. Als mens, als speler, als niet altijd even sympathieke killer. Twintig jaar lang werd hij immers als de undisputed GOAT aangezien, de onbetwiste Grootste Aller Tijden – volgens sommigen zelfs over alle sporten. Ondanks zijn prominente aanwezigheid in de NBA – door zijn nog altijd zeer populaire Air Jordan -schoenenmerk, als eigenaar van de Charlotte Hornets – rijst echter steeds meer de vraag of hij effectief die GOAT nog wel is. En of die titel niet aan LeBron James toebehoort.

Plus-35-jarigen zullen daar resoluut neen op antwoorden, maar de jonge opkomende NBA-vedetten en de miljoenen jonge NBA-fans van vandaag zijn niet opgegroeid met Jordan. Wel met Kobe Bryant, Shaquille O’Neal, Vince Carter, LeBron James, Tim Duncan, en later met Kevin Durant en Stephen Curry… Voor hen is Jordan een legende van wie ze alleen korte YouTube-highlights gezien hebben, of zijn indrukwekkende speech tijdens de afscheidsplechtigheid van de in januari verongelukte Kobe Bryant.

Niemand wil nu nog Michael Jordan zijn, Be Like Mike, zoals in de beroemde Gatoradecommercial uit 1992, en zoals Bryant dat later in extreme mate probeerde. Ook de media halen veel minder ‘The New MJ‘-stempel boven. Zelfs het zegerecord van zijn Chicago Bulls (72 op 82 in het NBA-seizoen 1995/96) is intussen verbeterd, door de Golden State Warriors (73).

Ook het NBA-basketbal op zich is compleet anders dan in de jaren 90, toen Jordan evolueerde van een hoogvliegende dunker tot de oudere speler die veeleer op zijn kenmerkende fade away jumper teerde. Een schot vanop halve afstand, terwijl in de NBA nu vooral verre driepunters geknald worden. Met ook veel striktere regels qua defense, waardoor spelers aanvallend meer ruimte krijgen dan Jordan ooit had. Volgens veel van zijn ploeggenoten en tegenstrevers zou die nu zo geen 30, maar 40 punten per match scoren.

Net wegens dat fel gewijzigde spel- en tijdsbeeld moet The Last Dance de jonge generatie tonen dat de superlatieven over Jordan en zijn Chicago Bulls niet zomaar opgeklopte, nostalgische verhalen zijn. Hen, maar ook de oudere basketbalfans, een concreet, waarheidsgetrouw beeld doen vormen van His Royal Airness. Als levende, mythische legende.

En als enige échte GOAT.