Anderlechtcoach Fred Rutten samengevat: principieel, autonoom, meestermotivator

Fred Rutten, de zesde Nederlandse hoofdcoach in de clubgeschiedenis van RSC Anderlecht, kickt op de organisatie van een topsportklimaat en overtuigt sterk door zijn betrokkenheid met oog voor elk detail. ‘Ik zeg het liefst wat je móét doen.’

Zomaar 23 jaar uit je leven wissen, gaat niet. Tot die conclusie kwam Fred Rutten in 2003, nadat hij achtereenvolgens als speler, assistent-coach en hoofdtrainer bij de club uit Enschede had gewerkt. Een echte Tukker, zo werd de ex-libero beschouwd, bij FC Twente.

Tot in 2001 een verschil qua inzicht over de toekomst van zijn club zorgde voor een abrupte scheiding. ‘Ik had kunnen blijven’, verklaarde de eenmalig Nederlands international daarover ooit in het Eindhovens Dagblad. ‘Maar zo ben ik niet. Ik was het principieel oneens. Aangezien ik iemand van vaste standpunten ben, verliet ik de club. Daar had ik nooit spijt van. In het jaar als hoofd opleidingen bij PSV miste ik de spanning om direct bij wedstrijden betrokken te zijn. Ik voelde de adrenaline niet meer. Uiteindelijk kan ik de zaken wel goed scheiden. Als ik thuis ben, zet ik het voetbal van me af.’

Flits

De opvolger van Hein Vanhaezebrouck, die bij de Brusselaars van het bestuur als meest dringende opdracht krijgt om de ploeg van de vijfde stek naar een Europese plaats te loodsen, werd door td Frank Arnesen overhaald om naar Anderlecht te komen.

In een voetbalwereld die razendsnel verandert, is de lispelende Rutten authentiek en autonoom. Zo gebeurde het dat hij in het jaar dat hij vijftig jaar werd, niks deed. ‘Ik had al heel lang die gedachte in mijn hoofd’, vertelde hij ooit daarover in Voetbal International. ‘In een opgevoerde tgv zat ik. Die drie jaar bij PSV: als een flits. Echt, je vliegt stations voorbij. Ik hou ervan om steden te bekijken. Maar je komt vaak niet verder dan in de ochtend een rondje te joggen door de stad. Voor de rest is het altijd voetbal. Altijd.’

Het sabbatjaar deed hem merkelijk deugd. Niet alleen viel hij toen zeven kilo af, onder andere door meer regelmatig te eten, hij kreeg ook de kans om delen van Europa te ontdekken. Op die manier kon Rutten in zijn boerderij in Overdinkel, amper honderd meter van de Duitse grens, met zijn echtgenote en twee dochters stilstaan bij cruciale levensgebeurtenissen.

‘Mijn vader was vijftig toen hij overleed. Longkanker’, zo legde de nieuwe Anderlechtcoach vijf jaar geleden in VI zijn ziel bloot. ‘Als een fiere man liep mijn pa het ziekenhuis in. Hij kwam er als een oud kereltje van tachtig weer uit. Hij had het opgegeven. Daarna ging het ook heel snel. Mijn vader kwam zijn bed niet meer uit. Toen ik zelf vijftig werd, kwam die gedachte sterk terug. Je weet niet hoe lang je er nog bent. Het hield me wel bezig. Mijn oudste zus overleed op haar 61e, een broer was pas 57. Dat deed me wel wat. Het gaf me een onbestemd gevoel. Daarom liet ik me checken. Ik belde een kliniek in Gronau. Twee dagen later had ik een afspraak: om half negen binnen, om half twaalf weer buiten. En ik wist dat ik niks mankeerde. Erin, eruit, klaar.’

Cirkel

Rutten fungeerde als rechterhand van de autoritaire (Oost-)Duitser Hans Meyer en globetrotter Guus Hiddink. Daarvan leerde hij zijn eigen weg te gaan, met als aandachtspunt nummer één: het creëren van een topsportklimaat. ‘Voor mij als trainer staat het eerste elftal centraal’, poneert hij. ‘Daar moet je de organisatie op inrichten. Bij Vitesse gebeurde het vaak dat er tijdens het eten allerlei volk door de eetzaal liep, dat jeugdspelers de faciliteiten van de profs gebruikten of dat sponsors tijdens een Europese trip van hetzelfde buffet aten als de spelers. Dat kan niet.’

De mensen die voor de prestaties moeten zorgen, verdienen bescherming. Altijd houdt Rutten dan de metafoor van de cirkel voor, die door spelers en technische staf wordt gevormd. Een gesloten geheel moet het zijn en blijven. Een heel discrete kleedkamer hoort daar bij. Naar buiten toe oogt hij als coach rustig en beschaafd, intern kan het nochtans wel eens stevig donderen. ‘Rust roest’, zo luidt het bij de Tukker. ‘Je moet als club wel altijd in beweging en hongerig blijven.’

Want als voorstander van combinatievoetbal hamert Rutten sterk op concentratie en zelfdiscipline. Een procestrainer, bij wie het even duurt vooraleer de profs zijn werkmethoden en voetbalvisie kunnen doorgronden. Het moeilijkste blijft alles om te zetten in prestaties. ‘Ik zeg het liefst wat je móét doen in de top. En voor een speler, de assistent-trainer of de perschef is dat jouw kwaliteiten laten zien.’ Bij PSV vervroegde hij de gewenste aankomsttijd bij uitduels met tien minuten, om zijn betrokkenheid en fanatisme met oog voor elk detail te benadrukken.

Wie mee stapt, kan ver komen. Arjen Robben blijft Rutten eeuwig dankbaar voor zijn advies richting osteopaat Hub Westhovens, die zijn blessuregevoeligheid inperkte en een langere loopbaanduur mogelijk maakte. Maar ook omdat hij na elke PSV-training een kwartier werkte aan zijn eerste balaanname. Dries Mertens omschreef dé tip om te scoren als volgt: ‘Rutten zei altijd: je moet geil zijn voor de goal.’

Engelengeduld

Door veel spelers en oud-medewerkers wordt Rutten omschreven als een meestermotivator. Iemand die via een heel duidelijke communicatie zijn sportieve keuzes haarfijn toelicht. In het Nederlands, want het Frans is hij niet machtig. Rutten heeft veel oog voor het technische aspect. Op training wordt dus veel aandacht besteed aan afwerkingsvormen, meer dan het puur werken op tactische patronen.

Met jongeren werken, schrikt hem niet af. In het verleden boetseerde Rutten zo lastige jongeren als Memphis Depay, Eljero Elia, Elvis Manu, Marko Arnautovic en Zakaria Labyad. ‘Ik verdiepte me in hun achtergrond, waar ze vandaan komen’, verklaarde hij in VI. ‘Een-oudergezinnen, problemen thuis. Als je het weet, dan krijg je begrip. Als je dan samen met die speler een traject uitstippelt, moet je wel consistent zijn. Het vraagt engelengeduld, van de trainer en het kader. Maar het vormt wel een weg naar succes. We moeten terug naar instructie. Deze generatie en ook de volgende is niet gebaat bij een cultuur van meedenken. Ze hebben veel meer aan instructie, strakke lijnen, kaderen. De trainer moet een oplossing aandragen. Spelers laten meedenken, is gedateerd.’

De oudste coach sinds Jean Dockx

Op zondag 6 januari, de dag van zijn aanstelling, was Fred Rutten precies 56 jaar, 1 maand en 1 dag oud. De Nederlander wordt daarmee de oudste bij RSC Anderlecht sinds Jean Dockx, toen de ex-middenvelder in september 1998 met Frank Vercauteren bij paars-wit overnam van de doorgestuurde Arie Haan. Het clubmonument was toen 57 jaar, 3 maanden en 23 dagen oud.