Data en flexibiliteit: hoe Roberto Martínez de Belgische verdediging op orde lijkt te krijgen

Italië toonde vrijdag de weg, de Rode Duivels volgden: één schot konden de Russen binnen het kader plaatsen. De twijfels rond de leeftijd van de achterlinie deelde Roberto Martínez niet en hij kreeg in de eerste EK-match alvast gelijk.

Data, daar gaat het bij Roberto Martínez om. Data over recuperatie, data over de tegenstander, data over de fysieke vermogens van de kern van 26. Niks liet hij de voorbije maanden aan het toeval over. Tegenstanders van de Duivels én alle aanwezige ploegen op het tornooi werden uitgebreid gescout, tot tien matchen gingen de analisten terug. Speurend naar bewegingen, of die afhankelijk waren van toeval, de inspiratie van het moment, dan wel de vrucht van instudeerwerk op training.

Naast de data-analisten zetten ook wedstrijdscouts vanuit de tribunes hun bevindingen op papier. Zij bekeken de laatste oefenwedstrijden voor het EK, soms ook al interlands in maart en volgen het tornooi op de voet. Voor het EK zagen ze minstens drie wedstrijden live. Alles komt in rapporten die data-analisten doornemen en vervolgens aftoetsen met hun bevindingen, of ze gelijkaardige patronen in het verleden tegenkwamen, dan wel of een ploeg in dit tornooi met iets nieuws afkomt. Een variant, een standaardfase.

Data hebben er ook mee te maken dat Thomas Vermaelen en Nacer Chadli in deze selectie zitten, en bijvoorbeeld niet Alexis Saelemaekers of Yari Verschaeren. Dat heeft met inzetbare posities te maken – Chadli is veel polyvalenter dan bijvoorbeeld de speler van Milan – maar ook met intrinsieke kwaliteiten. Ook verdedigend. In vergelijking met drie jaar terug zijn Vincent Kompany en Marouane Fellaini niet aanwezig. Twee goeie koppers, aanvallend én verdedigend. Ter vervanging had de bondscoach oog voor dat soort kwaliteit. Daarom wilde hij er absoluut Vermaelen bij, ondanks diens leeftijd, diens verleden met blessureleed. Omdat hij weet: Vermaelen kan, ook al is hij niet van de grootste, verdedigend zijn mannetje staan in de luchtduels. Idem met Chadli.

Op dit niveau maken dat soort details het verschil tussen winst en verlies. Kijk naar Zwitserland-Wales, 1-1, met beide goals die vielen uit een spelhervatting.

Driehoekjes en een lange pass

Het was op basis van die data dat uiteindelijk niet Denayer noch Vermaelen de voorkeur kreeg in het centrum van de verdediging, maar Dedryck Boyata. Die kent een vreemd parcours als international. Er een eerste keer bij in oktober 2010 – die 4-4 tegen Oostenrijk, als rechtsback. Dan lang moeten wachten omdat zijn clubsituatie (in de kern van Manchester City maar te groen om speelminuten te maken) ingewikkeld was. Vervolgens de doorbraak via Celtic. In de zomer van 2016 dacht Marc Wilmots al aan hem, maar een hamstringletsel verknoeide zijn selectie. Martínez pikte hem op in de aanloop naar Rusland, toen Kompany en Vermaelen hard werkten om fit te zijn, en hij de verrassende stand-in was. Geholpen door Toby Alderweireld en Jan Vertonghen bleef hij overeind.

Celtic werd later Hertha BSC en twee keer deed hij het op weg naar het EK opnieuw goed tegen de Russen. In de flow toen met zijn clubs, heel anders dan nu. Want de voorbije vier maanden waren complex: een stressfractuur hield de aanvoerder van Hertha BSC weken aan de kant. Opvallend: desondanks selecteerde Martínez hem toch voor het camp in maart. Dan al mat de bondscoach een fysieke stand van zaken en werd de aanloop naar dit EK besproken.

Boyata werkte hard aan een comeback en dat resulteerde in een (matige) oefeninterland tegen de Grieken, toen hij veel uit de duels bleef en niet fit leek. Daar was zaterdagavond niks van te merken: stevig, alert, snel en betrouwbaar. En vooral: heel cool, net als drie jaar geleden bij zijn debuut op het WK. ‘Dat zeggen mensen vaak over mij. Ik straal dat uit’, zei hij toen in het hotel tijdens een interview met dit blad. Schijn bedriegt, gaf hij toen toe. ‘Nervositeit is er altijd, zeker in het begin van de wedstrijd. Maar dat gaat voorbij. Je komt op dat veld, kijkt wat rond… Dat zorgt dat de spanning snel wegebt.’

Zo leek het nu ook. Wat stress, zeker ook omdat hij ooit getuige was van een tafereel zoals dat met Christian Eriksen zaterdag in Kopenhagen, vertelde hij zondagavond in Tubeke. In 2012 stond Boyata op het veld als voetballer bij Bolton toen zijn ploegmaat Fabrice Muamba in elkaar zakte. Hartstilstand. Eriksen kon na een paar minuten weer tot leven worden gewekt, Muamba’s hart stopte een lange 78 minuten, maar overleefde het. Boyata: ‘De beelden van toen kwamen helemaal terug.’

De verdediging van de groepsfase in Rusland gaf zaterdagavond present. Defensief, maar ook offensief. Wat goed werkte in de oefenwedstrijden, leidde zaterdag tot de goal van Thomas Meunier. De Belgen bouwen op van achteruit, zoals haast iedereen – op de Russen na. Vertonghen doet dat vaak middels driehoekjes, met Yannick Carrasco en Thorgan Hazard als aanspeelpunten in de korte ruimte. Verloopt de Belgische opbouw over rechts, dan haalt Alderweireld als het kan zijn lange bal boven. Richting linkerhoek, Carrasco of Hazard, wie op dat moment tegen de lijn staat. Bij de goal van de Belgen leidde zo’n kruispas tot een actie, een schot dat de doelman niet kon pareren en een bal in de voeten van Meunier, die scoorde.

Verdedigende variatie

In gidsland Nederland was het vooraf een thema: moet Oranje nu 5-3-2 spelen ( Frank De Boer noemde het liever 3-5-2, dat klonk minder verdedigend), dan wel 4-3-3? Thomas Vermaelen vindt dat zoiets er allemaal niet toe doet. ‘Verdedigen met vier, verdedigen met vijf? Het gaat om flexibiliteit in de match.’

Wat heb je op welk moment nodig om een situatie te ontmijnen? Tegen de Kroaten gebeurde dat in de laatste oefenwedstrijd zeer flexibel: als de back van de tegenstander hoog oprukte, ging Chadli mee en werd er met vijf achterin verdedigd. Bleef de back hangen, dan deden de Belgen het gewoon met vier. Het is mekaar begrijpen, en inspringen waar het brandt. Ook op het WK varieerden de Duivels en pakten ze Brazilië en Frankrijk aan met vier achterin, signaleerde Vertonghen donderdag. Ook hij predikte flexibiliteit.

Het dient gezegd: de Russen speelden tactisch behoorlijk in de kaart van de Belgen. Twee lijnen van vier met wat tussenruimte en dan een diepe spits en eentje er kort bij. Min of meer 4-4-2. Dat gaf Vertonghen en zijn driehoek rust aan de bal, altijd een man meer. Dat gaf Carrasco en Dries Mertens, of later de oprukkende Meunier en een keer Leander Dendoncker, de kans om ruimte te vinden tussen de twee linies. De ene scoorde op een afvallende bal, en bediende Lukaku voor goal nummer drie, de tweede miste zijn schot. Alleen in het centrum was het drukker, misschien verklaart dat ook dat het duo Tielemans-Dendoncker nog het minste comfort aan de bal had. Vooral Tielemans had toch wat problemen bij de omschakeling. Maar verdedigend gaven de Belgen geen krimp. De Russen hadden ook geen ander plan dan via Artjom Dzjoeba iets forceren. Geen snelheid op de flank, om Castagne dan wel Meunier pijn te doen, of Vertonghens wendbaarheid te testen.

‘De sterkte van onze ploeg is dat we aanvallend zo goed zijn’, zei Vertonghen donderdag. Dat klopt, gemiddeld vier goals op weg naar het EK en nu opnieuw drie. Wel twee geschenkjes van de Russen en een late treffer vlak voor tijd. Verdedigend is de ploeg echter ook behoorlijk stevig. Sinds die ongelukkige 5-2 in Zwitserland voor de Nations League, op 18 november 2018, zijn er slechts twee ploegen die twee keer konden scoren tegen de Belgen: Engeland en… Denemarken. De anderen bleven, in 24 interlands, steken op 1 goal of minder. In de helft van die duels scoorde de tegenstander niet.

Alternatieven

De pech van de openingswedstrijd zijn de twee blessures die verdedigers opliepen. Voor Jan Vertonghen normaal zonder veel erg, voor Timothy Castagne wél. Aan zijn tornooi kwam voortijdig een einde. ‘Hij heeft vier weken nodig’, zei Martínez zondagavond bij terugkeer.

En dat kan een probleem zijn. Thomas Meunier, die tijdens dit tornooi normaal zijn 50e cap gaat pakken en inmiddels zijn positie uitstekend kan invullen, is zijn doublure kwijt. Drie jaar geleden was dat een probleem in de halve finale. Chadli werd toen van de linkerflank weggehaald en het aanvalsspel van de Duivels stokte.

Dat Meunier zijn basisplaats kwijtraakte, komt door de ontwikkeling van Castagne en zijn eigen problematische seizoen waarin Meunier dixit Martínez ‘veel tijd had om na te denken’. Zijn invalbeurt was evenwel sterk en Meunier is typisch iemand die groeit in een tornooi. Dat zagen we in Rusland, toen hij ook uit een complex seizoen bij PSG kwam. Toen heette fysieke frisheid een troef. Dat kan het opnieuw worden.

Blijft Boyata nu in de ploeg voor Denemarken? ‘Ik kan diverse tegenstanders aan’, klonk het zondagavond zelfverzekerd. Als de bondscoach de lijn van het verleden en de onderlinge duels in de Nations League doortrekt, zouden we op papier twee keer Jason Denayer te zien moeten krijgen. Die vormde tegen de Denen bij de 0-2 en de 4-2 het hart van de defensie. In Denemarken scoorde Denayer zelfs, na negen minuten, op voorzet van Mertens.

Maar is het zo simpel en herhaalt de geschiedenis zich zo vaak? Afspraak morgen, om 18 uur.