Omdat de gelijktijdige opgang van Thibaut Courtois, Eden Hazard en Kevin De Bruyne meer berustte op gelukkig toeval dan op een minutieus plan, bereidt de Belgische voetbalbond zich zorgvuldig voor op de de dag dat de gouden generatie afscheid neemt. Als de val onvermijdelijk is, wil de bond die zo soepel en pijnloos mogelijk laten verlopen.
Als zoon van twee judoka’s en voormalig wonderkind op de tatami weet Youri Tielemans als geen ander: om pijn te voorkomen, moet je op de juiste manier leren vallen. Misschien is het dan ook geen toeval dat de modelprof uit Neerpede op 26 maart jongstleden met de aanvoerdersband om zijn arm de Duivels op sleeptouw nam in het Aviva Stadium in Dublin. In een kolkend stadion maakte Roberto Martínez alweer van een vriendschappelijke wedstrijd gebruik om de ‘chemicus’ te spelen, zoals Mehdi Bayat de benadering ooit omschreef.
Ondanks het toenemend aantal internationale topwedstrijden op de kalender, hecht de bondscoach veel belang aan vriendschappelijke matchen. In het najaar van 2020 – enkele maanden voor het EK en in de aanloop van de Final Four van de Nations League – vonden er duels plaats tegen Zwitserland en Ivoorkust en mochten spelers als Zinho Vanheusden, Jérémy Doku, Joris Kayembe, Sebastiaan Bornauw en Dodi Lukebakio aantreden. ‘Tegen Ivoorkust zagen we zeven spelers uit de Belgische competitie op het veld’, toonde Mehdi Bayat, toen nog voorzitter van de Belgische voetbalbond, zich tevreden. Hij vond het gerechtvaardigd om deze matchen toe te voegen aan de al overvolle kalender. ‘Vanuit sportief oogpunt was er de wens van Roberto om zijn scoutingswerk voort te zetten. Hij bereidt zich niet alleen voor op het EK, maar ook op de Wereldbeker van 2022, en zelfs nog verder.’
Binnen de muren van het nationaal trainingscentrum in Tubeke worden de Duivels van morgen ‘Generatie 2026’ genoemd. In de komende jaren moeten zij het stokje van hun glorieuze voorgangers overnemen. Feitelijk gaat het om de generatie die op het veld stond in het Aviva Stadium. Martínez nam enkel spelers mee die minder dan 50 caps hebben. Naast de dertigers Dedryck Boyata en Simon Mignolet zagen we de jonge Charles De Ketelaere, Alexis Saelemaekers en Arthur Theate. De bondscoach was meer geïnteresseerd in de gebeurtenissen op het veld dan in het resultaat. Hij was dan ook blij dat de Ieren aan het eind van de wedstrijd nog een ultieme poging waagden om de gelijkmaker te scoren en daarbij luidkeels werden aangemoedigd door het publiek. Dit soort vijandige omstandigheden zorgen voor een ‘levensechte’ ervaring waarbij Martínez kan zien wie standhoudt en wie verzuipt. België stak het kanaal terug over met een gelijkspel, maar vooral met een pak nieuwe inzichten.
Ik ben ervan overtuigd dat wij de wapens hebben om ons in de toekomst bij de beste zes selecties van de wereld te handhaven.’
Het vermijden van de val
De Belgische ploeg mag dan teruggekeerd zijn uit Rusland met een bronzen medaille om de nek, er werd toen al nagedacht over de toekomst. ‘We hebben visie en structuur toegevoegd aan een succes dat al bestond’, zei Bart Verhaeghe, destijds lid van de technische commissie, enkele uren voor hij Kevin De Bruyne en Eden Hazard aan het werk zag tegen Brazilië. Bij de voetbalbond beseften ze maar al te goed dat de successen te danken waren aan het toeval van een gouden generatie, en ze begonnen alvast de terugkeer naar de realiteit voor te bereiden. ‘Omwille van onze demografische beperkingen zullen we altijd meer ups en downs kennen dan Duitsland of Frankrijk,’ zei Chris Van Puyvelde, destijds nationaal technisch directeur. Maar het bleef volgens hem wel de bedoeling om België in de voorhoede van de wereldelite te houden.
Zijn opvolger als technisch directeur, Roberto Martínez himself, formuleert het drie jaar later nog wat preciezer: ‘Door deze dubbele functie en de studie die ik daardoor van onze talenten heb gemaakt, ben ik ervan overtuigd dat wij de wapens hebben om ons in de toekomst bij de beste zes selecties van de wereld te handhaven, ook wanneer onze huidige generatie er niet meer zal zijn.’
De gouden generatie mag binnenkort misschien niet meer aan de bal zijn, ze blijven toch in de buurt van het voetbalveld. Na Vincent Kompany, die tot voor kort coach van Anderlecht was, ging ook Thomas Vermaelen aan de andere kant van de lijn staan als assistent van Roberto Martínez. De voetbalbond richtte zich doelbewust op de toekomst door de Rode Duivels die dat wensten toe te laten tot de trainerscursussen, die vaak werden gegeven in de marge van internationale wedstrijden. ‘Deze spelers zullen altijd belangrijk zijn voor het Belgische voetbal’, zegt Martínez. ‘Wij ondersteunen hen, zodat de impact van de gouden generatie op het Belgische voetbal nog vele jaren kan voortduren nadat zij hun schoenen aan de wilgen hebben gehangen.’ Jongens als Axel Witsel, Jan Vertonghen en Toby Alderweireld hebben stuk voor stuk veel internationale ervaring dankzij hun parcours langs enkele van de meest prestigieuze voetbalvelden ter wereld. Door de workshops die ze in Tubeke kregen, kunnen zij op korte tot middellange termijn hun kennis overbrengen naar het Belgische voetbal.
Op die manier moeten de voorbeelden van gisteren de mentoren van morgen worden, zodat het Belgische voetbal niet zo’n pijnlijke neergang meemaakt als tijdens millenniumwisseling. Zo wordt de toekomst voorbereid, zonder te vergeten dat de schokdempers al op veel kortere termijn op de proef zullen worden gesteld. Roberto Martínez neemt daarin het voortouw en bereidt geleidelijk de aflossing van de wacht voor, die voorzien is over minder dan vijf jaar.
Anticiperen en plannen
In de lente van 2018 krijgt Roberto Martínez half België over zich heen door publiekslieveling Radja Nainggolan thuis te laten voor het WK in Rusland. In plaats daarvan selecteert hij Youri Tielemans, hoewel die een teleurstellend eerste seizoen draaide bij Monaco, met slechts één doelpunt en twee assists. Twee jaar later speelt Tielemans in de aanloop naar de tweede Nations League samen met Kevin De Bruyne en Romelu Lukaku de hoofdrol richting de Final Four. Op dat moment komt er opnieuw een verrassing uit de hoed van Martinez. Op 5 september 2020 maakt Jérémy Doku zijn debuut bij de Rode Duivels terwijl hij amper 34 profwedstrijden op de teller heeft. Zijn debuut lijkt op het eerste gezicht bedoeld om een speler ‘vast te leggen’ die waarschijnlijk ook door Ghana zou worden opgeroepen, maar op het EK van 2021 is Doku de meest prominente man in de Belgische aanval tijdens de kwartfinale tegen Italië. Martínez wordt vaak gezien als een conservatieve en timide man, maar zou het kunnen dat hij de belangrijkste stukken van de nieuwe generatie spelers al op hun plaats heeft gezet?
‘In de afgelopen drie jaar heb ik me enorm kunnen concentreren op het individuele traject van elke speler, en de manier waarop we van hun potentieel een realiteit op het veld kunnen maken’, zei Martínez eind vorig jaar, toen hij sprak over zijn rol als technisch directeur. ‘We hebben dat gezien met Jérémy Doku, die we geleidelijk hebben klaargestoomd om aan de aftrap te staan van de wedstrijd tegen Italië, maar ook met Alexis Saelemaekers of Charles De Ketelaere. Soms zijn mensen verbaasd dat spelers worden geselecteerd zonder dat ze op clubniveau in hun beste periode zitten, terwijl ze dan nog steeds een belangrijke evolutie doormaken in het project van de volgende generatie, die van 2026. ‘
Martínez wordt vaak gezien als een conservatieve en timide man, maar zou het kunnen dat hij de belangrijkste stukken van de nieuwe generatie spelers al op hun plaats heeft gezet?
De spelers die de afgelopen seizoenen de nationale ploegen doorliepen, hebben bijna allemaal gemeen dat ze hun debuut op Belgische bodem maakten. Sinds zijn aantreden heeft Roberto Martínez veel nadruk gelegd op de succesvolle opleiding in de Pro League, die hij tot in detail heeft leren kennen. Bij de federatie zijn ze bijvoorbeeld blij dat Genk in moeilijke tijden het vertrouwen behoudt in Maarten Vandevoordt. Velen zouden immers geneigd zijn om in dergelijke omstandigheden het doel aan een meer geroutineerde keeper toe te vertrouwen. Als jonge talenten overwegen om naar het buitenland te verkassen, aarzelen ze in Tubeke niet om te wijzen op de slechte voorbeelden van de generatie van 1996. Hen werden gouden bergen beloofd, maar de resultaten bleven uit. Spelers die België verlaten zijn sowieso moeilijker te controleren, zeggen ze bij de voetbalbond. Er wordt dan verwezen naar voorbeelden als Zakaria Bakkali en Charly Musonda Junior, die de hoge verwachtingen nooit konden inlossen.
Opgeleid om te winnen
Op eigen bodem wordt de toekomst op verschillende manieren gekoesterd. Bepaalde spelers, vaak de meer offensieve krachten, worden sneller ondergedompeld in het internationale bad. Daar kunnen ze aan het eind van een match al gemakkelijker een paar speelminuten meepikken nadat ze de automatismen hebben aangeleerd in de gezamenlijke trainingen. Anderen – over het algemeen spelers die lager op het veld staan – bereiden zich veeleer voor in de schaduw. Zij leren het klappen van de zweep bij de U21. Het is een individuele aanpak die soms voor tandengeknars zorgt, vooral bij diegenen die lang in de wachtkamer blijven zitten. Toch zorgt dit systeem voor een punctuele opvolging van meer dan honderd spelers die min of meer dicht bij de nationale ploeg staan, op korte of middellange termijn. ‘Bij de U21 zijn betekent voor mij deel uitmaken van de Rode Duivels’, zei Roberto Martínez nog in de herfst van 2020.
De successen van België moeten de winnaarsmentaliteit, die de bondscoach altijd predikt, laten doordringen tot in alle leeftijdsgroepen. ‘We hebben ons lang beziggehouden met opleiding, en misschien lag de focus te weinig op winnen en efficiëntie’, gaf Chris Van Puyvelde toe op het einde van het WK 2018. Martínez merkte op dat veel trainingen in Tubeke tussen de twee rechthoeken worden gehouden, zonder rekening te houden met de twee zones waar de wedstrijden het vaakst worden beslist. Het is een mogelijke verklaring voor het gebrek aan opvolging op de nummer negen-positie – één van de grote vraagtekens voor de toekomst van de nationale ploeg. Zo stonden de jonge Belgen tegenover Spanje – de schrik van groep C op het EK U17 in Israël – voorin met Cihan Canak. Het jonge Luikse talent dat dit seizoen bij de profs begon, heeft nochtans weinig van een spits die voorbestemd is om ’tussen de horens van de stier’ te spelen.
In Israël konden waarnemers overigens een Belgisch U17-team met een viermansverdediging bewonderen, anders dan de opstelling bij de profs en de U21. Ook hier verbergt de ogenschijnlijke verwarring een uitgekiende strategie. Op U15- en U17-niveau blijft 4-3-3 de norm. Zo blijft een tactische basis behouden die is opgebouwd rond een eenvoudige module die zorgt voor een veelvoud aan driehoeken en die de spelers steeds op een gelijke afstand van elkaar plaatst. Vanaf de U18 wordt het spelsysteem flexibel met een 4-3-3 zonder bal, die automatisch verandert in een 3-4-3 zodra het team in balbezit komt. ‘We hebben een structuur nodig voor de ontwikkeling, en vervolgens ook spelers die openbloeien door flexibel te zijn’, aldus Roberto Martínez, die aan de basis ligt van deze nieuwe tactische opdeling in de nationale jeugdelftallen.
De Belgische jeugdopleiding wil aan zoveel mogelijk toernooien deelnemen om de kwantiteit en de kwaliteit van de internationale ervaring op te drijven en de overgang naar de Rode Duivels minder brutaal te maken. Op die manier bereiden jonge spelers zich voor om de fakkel van de huidige generatie over te nemen. Het is niet bekend of op de weg naar de top ook judolessen op het programma staan.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
