De Farao’s van Antwerpen, het Egyptische voetbalteam op de Olympische Zomerspelen van 1920

Exact 100 jaar geleden deed met het Egyptische voetbalteam op de Olympische Spelen van Antwerpen voor het eerst een niet-Europees land mee aan een internationaal voetbaltoernooi. De Farao’s lieten een overgetelijke indruk achter.

Als COVID-19 geen roet in het eten had gehooid, dan was de zomer van 2020 wereldwijd een grand cru jaar geweest voor sportfanaten. In Europa hadden de nationale voetbalploegen moeten strijden voor de titel van Europees kampioen. In Frankrijk lag de gele trui weer eens klaar om aan het eind van de Champs-Élysée over de schouders van de winnaar van de Tour de France gehesen te worden. En last but not least stond men in Tokio al maanden klaar om na jaren van voorbereiding atleten en fans te ontvangen op de Olympische Zomerspelen van 2020. Waar ik anders pakweg naar de kwalificaties van de 100m borstslag had gekeken, besloot ik in de plaats een duik te nemen in de verstrengelde geschiedenis van België en Egypte op sportgebied.

De geschiedenis van het Egyptisch voetbal in een notendop

Een historische gebeurtenis die onmiddellijk in het oog sprong, is de geschiedenis van de Olympische Zomerspelen van 1920 in Antwerpen. Zowel België als de stad hadden deze spelen te danken aan het vele leed dat ze hadden ondergaan tijdens de vier lange oorlogsjaren. De organisatie van de Zomerspelen was hierbij een unieke kans om de weerbaarheid en veerkracht van het door oorlog getroffen land te tonen. Voor de vijfde keer in haar prille moderne geschiedenis stond ook een voetbaltoernooi op de agenda naast de meer traditionele Olympische sporten zoals worstelen, atletiek en gewichtheffen.

Hoewel dit voetbaltoernooi in de eerste plaats bekend is omwille van de gouden medaille die de Belgische nationale voetbalploeg wist te behalen, verdient het Olympisch voetbal op die spelen van 1920 ook om een heel andere reden speciale aandacht. Waar tot dan toe enkel Europese teams hadden deelgenomen, tekende voor de allereerste keer ook een niet-Europees team present. Deze opvallende eer viel te beurt aan het Egyptisch team, tegenwoordig beter bekend als ‘De Farao’s’.

Dat het net Egypte was die als eerste een team mocht afvaardigen, was geen toeval. Als één van de gebieden onder Britse bezetting tussen 1882 en 1914 had het land als één van de eerste Afrikaanse landen kennis leren maken met de sport. In 1907 werd zo de bekende al-Ahly Sporting Club opgericht in een sfeer van antikoloniale studentencultuur die destijds steeds meer voet aan grond kreeg in de Egyptische hoofdstad Cairo.

Al-Ahly groeide uit tot één van de vlaggenschepen van het Afrikaanse voetbal en met René Weiler als huidige coach en ex-spelers als Anderlechtcoryfee Ahmed Hassan en zijn tegenhanger de Anderlechtflop Mahmoud – Trezeguet – Hassan heeft de club nog steeds enkele banden met het Belgische voetbal. Ook die andere topclub van Cairo, Zamalek Sporting Club, al-Ahly’s aartsvijand tot op heden, heeft overigens een stevig Belgisch tintje. Ze werd in 1911 opgericht door Georges Merzbach, een Belgische advocaat van Poolse origine en was de club waar AA Gent Ahmed – Mido – Hossam wegplukte.

Terwijl in Egypte in het begin van de twintigste eeuw het voetbal steeds meer institutionaliseerde, zorgde ook de eerste Egyptenaar die in het Britse voetbal terechtkwam voor een ommekeer. Die eer was weggelegd voor Hussein Hegazi, een Egyptische ingenieursstudent aan het University College London die zich in 1911 aansloot bij het Zuid-Londense Dulwich Hamlet FC. Van meet af aan maakte de jonge aalvlugge aanvaller indruk en na enkele weken klopte Fulham zelfs op zijn deur. Hegazi stemde in en vervoegde het team voor de match tegen Stockport County in de tweede divisie van de Football League.

Ook op Craven Cottage stelde Hegazi niet teleur en na vijftien minuten scoorde hij meteen zijn eerste doelpunt. Hoewel alle papieren na de match klaar lagen om Hegazi definitief bij Fulham aan boord te krijgen, sprong de overgang echter af. Hegazi wilde de club aan wie hij alles te danken had niet zomaar in de steek laten en keerde terug naar Dulwich Hamlet. Hij speelde er totdat de Eerste Wereldoorlog losbarstte en keerde daarna terug naar Egypte. De jaren nadien speelde hij voor al-Sikka al-Hadid Sporting Club, maar ook al-Ahly en Zamelek passeerden de revue.

Van de hel…

De groeiende belangstelling voor clubvoetbal in Egypte en Hegazis succes in Engeland voor de Eerste Wereldoorlog ten spijt zou het nog tot 1920 duren vooraleer er een Egyptisch team werd samengesteld. Hoewel je de Egyptische ploeg van 1920 bezwaarlijk als een echte nationale ploeg kan omschrijven – de Egyptische nationale voetbalbond werd pas in 1921 opgericht – staat deze selectie desalniettemin bekend als het allereerste team dat Egypte internationaal vertegenwoordigde. Toen de Egyptische ploeg op 28 Augustus 1920 het Jules Ottenstadion in Gent betrad voor zijn openingsmatch tegen Italië stonden alle sterspelers uit het Egyptische voetbal dan ook aan de aftrap. Toch kon ook kapitein-coach Hussein Hegazi niet verhinderen dat zijn team met 2-1 de boot in ging tegen de Italianen.

Ondanks het teleurstellende resultaat liet de Egyptische ploeg wel een blijvende indruk na. De Standaard vertelde dat de Egyptenaren technisch superieur waren ten opzichte van hun tegenstanders. Het matchverslag stelde dat ‘de Egyptenaren blijk gaven van groote voetbalcapaciteiten. Hun stond wetenschappelijk stukken boven dat der Italianen.’

Volgens De Nieuwe Gazet hadden de Italianen de overwinning dan ook in de eerste plaats aan een vreemde speling van het lot te danken. Na een vrije trap van Lovati in de 23^ste minuut was de bal immers voor de voet van rechtervleugelspeler Balonciere gevallen. Hoewel zijn zwakke lobbal nog gekeerde werd door de Egyptische doelman Kamel Taha, week de bal af op de deklat en belandde hij door een vreemd effect alsnog in doel. Op slag van rust maakte Ali al-Hasani (al wijzen sommige verslagen naar Zaki Othman) nog de gelijkmaker op de rebound na een poging vanel-Sayed Abaza. Vroeg in de tweede helft scoorde Italië echter opnieuw en ditmaal bleek de achterstand niet meer om te buigen. Egyptes lot werd zo voor de ogen van 6000 toeschouwers definitief bezegeld.

… naar de hemel

Hoewel het lijkt alsof de deelname van de Egyptische ploeg uiteindelijk uitdraaide in een compleet fiasco, keerden de Egyptenaren niet terug naar hun vaderland zonder overwinning op zak. Op maandag 30 augustus speelden ze immers een eerste vriendschappelijke match tegen een selectie van Antwerpse spelers. Aangezien de meest getalenteerde Antwerpse spelers deel uitmaakten van het Belgische nationale team, was dit in feite in grote lijnen een samensmelting van de elftallen van Beerschot en Antwerp. Met Pierre Braine stond er zelfs één van de latere sterren van het Belgisch voetbal aan de aftrap. Braine scoorde zelfs de openingstreffer, maar toch bleek het Egyptische team een maat te sterk voor de Antwerpenaren. Mede dankzij een hattrick van hun spits el-Sayed Fahmi Abaza sloot Egypte de match met 4-2 af in hun voordeel.

Deze eerste overwinning tegen het Antwerpse gelegenheidselftal kan echter ook moeilijk een eerste internationale zege genoemd worden. Daarvoor moest het team nog enkele dagen wachten. Op 3 september 1920 was het zover. In de marge van de officiële kalender stonden toen Egypte en het Joegoslavische team van het Koninkrijk van Serven, Kroaten en Slovenen tegenover. Voor slechts enkele honderden toeschouwers behaalde Egypte op die dag haar eerste overwinning in een wedstrijd tegen een ander nationaal voetbal team. Opnieuw was de uitslag 4-2 en el-Sayed Abaza liet zich wederom opmerken met twee treffers. Ook al ging het hier om ‘slechts’ een vriendschappelijke partij, Egypte had zijn eerste overwinning te pakken.

Vanuit het perspectief van de Egyptische sportgeschiedenis is die overwinning tegen Joegoslavië en de volledige Olympische campagne van 1920 zonder meer een kantelpunt te noemen. De Egyptische Olympische delegatie had namelijk laten zien dat ze meer dan terecht als eerste niet-Europese ploeg waren toegelaten aan het toernooi. Hun vaak technisch en atletische superieure spel maakte indruk op de aanwezige toeschouwers en journalisten. Sommige van de Egyptische spelers zetten hun carrière dan ook voort in Europa. Tewfik Abdullah sloot zich bijvoorbeeld aan bij Britse traditieclub Derby County. Samen met Hussein Hegazi groeide Abdullah daardoor uit tot een van de founding fathers van het Egyptische voetbal. Met een beetje verbeelding zou je zelfs kunnen stellen dat ze het pad uittekenden voor andere Egyptische voetbalhelden die in hun voetstappen zouden treden zoals Liverpoolspits en chouchou van de Egyptische natie Mohammed Salah. Wie had ooit kunnen denken dat de eerste paginas van die rijke geschiedenis van de Farao’s ooit geschreven werden op enkele Belgische velden in 1920?

Gert Huskens

Wil je meer weten over de geschiedenis van de Belgisch-Egyptische relaties? Nog tot 4 december loopt op de op de site van Bois-du-Luc, in het Museum voor Mijnbouw en Duurzame Ontwikkeling de tentoonstelling Made in Belgium. Belgische Industriëlen in Egypte (1830-1952), georganiseerd door het Musée Royal de Mariemont in het kader van EOS-project Pyramids & Progress. Belgian Expansionism and the Making of Egyptology, 1830-1952 .

Meer info vind je hier http://www.musee-mariemont.be/index.php?id=17925

Gebeten door de geschiedenis van de Olympische Zomerspelen van Antwerpen in 1920? In het Sportimonium in Hofstade de expo Breaking Boundaries en recent verscheen ook Jasper Truyens’ Antwerpen 1920. Verhalen van de VIIe Olympiade bij Davidsfonds Uitgeverij.

Meer info op: https://www.sportimonium.be/nl/breaking-boundaries en https://www.davidsfonds.be/publisher/edition/detail.phtml?id=4456