De FIFA en de UEFA werken verwoed aan nieuwe, grotere toernooien. Nu al noteren sommige stervoetballers 70 wedstrijden en bijna 100.000 vliegtuigkilometers per seizoen. De mondiale spelersvakbond FIFPro waarschuwt voor burn-outs, blessuregolven en een dramatisch verval in kwaliteit.
Door Tom Knipping (Voetbal International)
Welk effect heeft corona gehad op de voetbalkalender?
‘Misschien zouden we een stap terug moeten zetten.’ Aldus FIFA-baas Gianni Infantino in maart 2020, toen de coronacrisis het voetbal wereldwijd had lamgelegd. De agenda zat zo propvol dat de eerste afgelastingen direct resulteerden in onmogelijke puzzels en gigantische financiële verliezen. Het was tijd voor bezinning. Infantino wierp het idee op voor ‘meer interessante competities en minder wedstrijden, ook om de gezondheid van voetballers te waarborgen’.
Andere bestuurders, coaches en spelers sloten zich aan. Er was al langer kritiek op het moordende tempo, maar door corona ontstond er eindelijk een momentum om de voetbalkalender te herzien. Zo kwamen Liverpool en Manchester United met Project Big Picture: een plan om de Premier League te verkleinen en zowel de tweederangs bekercompetitie League Cup als de Super Cup te schrappen. Maar alle plannen verdwenen al snel in de la. Binnen de kortste keren zat iedereen te rekenen en te tekenen hoe de gemiste inkomsten konden worden ingehaald. Nog nadrukkelijker dan voor de pandemie is het adagium meer, meer, meer. Sinds het einde van de coronastop, vorig jaar zomer, is het tempo flink opgeschroefd en dat zal voorlopig niet veranderen.
Volgend seizoen worden Europese groepswedstrijden, competitieduels en bekerrondes naar voren gehaald om ruimte te scheppen voor het herfst-WK in Qatar. Pas een week voor de openingswedstrijd stoppen de grote competities en de Premier League wordt een week na de finale alweer hervat. Afrikaanse internationals verschijnen komend jaar mogelijk zelfs op twee eindtoernooien: de Afrika Cup (eerder uitgesteld vanwege de coronacrisis) en het WK.
Wanneer kan de oude kalender weer worden opgepikt?
Vanaf 2023/24 zijn alle effecten van uitgestelde toernooien en het winter-WK in Qatar verdwenen. Toch zal het in de toekomst bepaald niet rustiger worden voor de sterspelers, want in 2024 lanceert de UEFA de XL-versie van de Champions League. Het aantal groepswedstrijden stijgt van zes naar tien. Van de FIFA hoeven de voetballers eveneens weinig te verwachten. Inmiddels is gebleken dat het voorstel van Infantino de kalender te herzien een proefballon was, waarbij het eigen gewin centraal stond. Met ‘minder wedstrijden, maar meer interessante competities’ bedoelde hij extra WK’s. Elke twee jaar in plaats van elke vier jaar. Wat hij er alleen niet bij vertelde: de rekening komt te liggen bij de UEFA en topcompetities, die hun agenda’s zouden moeten aanpassen.
Vermoedelijk zou de invoering leiden tot een inkrimping van topcompetities en naar de FIFA overlopende adverteerders. Ook de Nations Leaguefinales kunnen dan niet meer elke twee jaar in de zomer worden georganiseerd. Uiteraard wordt nu vanuit Europa volop geschoten op de plannen, waarbij de UEFA-top naar voren brengt dat een tweejaarlijks WK ongezond is voor de spelers. Dat is een redelijk schaamteloos gelegenheidsargument, want het waarborgen van het fysieke en mentale welzijn van topvoetballers is een nogal opmerkelijk standpunt voor een organisatie die voetballers ziet als Duracellkonijnen en daarom de afgelopen jaren een Nations League, een Conference League en een grotere Champions League heeft doorgedrukt. Kortom, de spanningen lopen steeds verder op.
Voor de FIFPro, de in het Nederlandse Hoofddorp gevestigde mondiale spelersvakbond, en adviesbureau KPMG waren alle schermutselingen achter de schermen aanleiding een online platform te ontwerpen waarin wordt bijgehouden hoeveel speeltijd, rustmomenten, reiskilometers en vakantiedagen spelers noteren. Recent werden de eerste uitslagen bekendgemaakt.
Wat is de conclusie?
Uit wetenschappelijk onderzoek is eerder gebleken dat spelers minstens vijf rustdagen nodig hebben tussen wedstrijden om optimaal te kunnen presteren en het risico op blessures zo laag mogelijk te houden. Met de moderne speelschema’s is dat voor de topspelers natuurlijk onhaalbaar geworden en sinds de coronabreak in 2020 worden er meer minuten dan ooit gemaakt in de zogeheten ‘kritische zone’. Hier is sprake van als een speler binnen zes dagen in twee wedstrijden minstens 45 minuten in actie komt. Het aandeel minuten in deze kritische zone steeg de afgelopen twee jaar van 47 naar 53 procent, maar er zijn uiteraard grote verschillen.
De rechtsback van pakweg Cercle zal met alleen 34 competitiewedstrijden en een paar bekerrondjes niet snel oververmoeid raken. Het tekort aan rust speelt vooral bij een kleine groep topspelers die extreem zwaar wordt belast, maar deze groep is wel de basis onder het verdienmodel van het betaalde voetbal. Zij vertegenwoordigen uiteraard de hoogste waarde, zijn een garantie voor hoge kijkcijfers en de complete internationale speelkalender is dan ook aan hen opgehangen.
Liverpool kwam al eens in de krankzinnige situatie dat binnen 24 uur zowel de finale van het club-WK als de kwartfinale om de League Cup op het programma stond. Afgelopen mei speelde Manchester United vier wedstrijden in acht dagen. ‘Dit is onmogelijk’, zei de inmiddels ontslagen trainer Ole Gunnar Solskjær. ‘Dit is bedacht door mensen die niet beseffen wat fysiek gevraagd wordt in de Premier League.’ Topscorer Bruno Fernandes stond vorig seizoen 25 keer aan de aftrap met niet eens drie dagen rust, laat staan vijf.
Volgens de FIFPro ondermijnen de constante dubbele programma’s het herstelproces en ook is er steeds minder ruimte om goede trainingsweken af te werken.
Dat heeft een negatief effect op de technische en tactische ontwikkeling. Slaapproblemen, stress, burn-outs, blessures en kortere carrières worden eveneens genoemd als risico’s, maar ook supporters zijn de dupe omdat zij niet de optimale kwaliteit krijgen voorgeschoteld. ‘We zien waardeloze wedstrijden, die worden afgewerkt door uitgeputte spelers die geen tijd krijgen om te herstellen’, zei BBC-analyticus en voormalig topspits Alan Shearer eerder dit jaar. ‘Ik schat dat de intensiteit en het niveau van 75 procent van de wedstrijden dramatisch is ingestort.’
In hoeverre heeft de mogelijkheid vijf keer te wisselen spelers ontlast?
Aanvankelijk was hiervan wel sprake, precies zoals ook de intentie was. ‘Het is bedoeld om het welzijn van de spelers te waarborgen’, vermeldde de internationale spelregelcommissie bij de invoering. Op de Premier League na schroefden alle grote competities het aantal wisselmogelijkheden op van drie naar vijf. In het seizoen 2019/20 had dit meteen effect. De twintig spelers met de meeste speelminuten werden wat minder ingezet en ook kregen ze vaker voldoende rust.
Maar het bleek te gaan om een tijdelijk effect dat alweer helemaal is verdwenen. Dezelfde groep maakte vorig seizoen evenveel minuten als in 2018/19 en het aandeel van die minuten in de kritische zone steeg van 61 naar 67 procent. Vergelijkbare toenames waren ook te zien bij de subtoppers en de modale clubvoetballers. Dit is te verklaren doordat het vorige seizoen door de coronacrisis pas laat van start ging. In een kortere periode dan normaal moest hetzelfde programma worden afgewerkt. De FIFA wil nu definitief vasthouden aan vijf wisselmogelijkheden en gezien de speelschema’s in de komende jaren lijkt dat geen overbodige luxe.
Wat is de relatie tussen de toegenomen belasting en blessures?
Nu komen we aan bij het zwakste onderdeel van het rapport. Het verband tussen het aantal speelminuten in de kritische zone en blessures is niet in kaart gebracht. Dit heeft te maken met de privacygevoelige data van spelers, die niet zomaar aan derde partijen verstrekt mogen worden. Met je boerenverstand kun je wel nagaan waarom Pedri van Barcelona al drie maanden buitenspel staat met een spierblessure.
Vorig jaar nam Barça het toptalent over van eerstedivisionist Las Palmas. Ronald Koeman liet de zeventienjarige meteen debuteren in La Liga en voor een tiener werd hij extreem vaak ingezet. Exact twaalf maanden na zijn eerste optreden bleek dat Pedri was opgedoken in liefst 78 wedstrijden. Tijd voor vakantie was er niet. Bijna zesduizend minuten, waarvan twee derde met onvoldoende rust is uiteraard nogal extreem voor de amper volwassen winnaar van de Golden Boy Award. De tiener lijkt over de kling te zijn gejaagd, maar bewezen is het niet.
Het blijft bij veel rook, de smoking gun ontbreekt. Dat is een grote tekortkoming in het rapport van de FIFPro en KPMG. Ze brengen gedetailleerd de belasting in kaart, maar als er geen relatie kan worden aangetoond met blessures, gezondheidsrisico’s of een lagere kwaliteit van wedstrijden, zal niemand daar bij FIFA of UEFA van onder de indruk zijn. En deze bonden beïnvloeden is wel het doel van het rapport, want volgens de spelersvakbond zouden er op basis van deze bevindingen geen nieuwe toernooien ontworpen moeten worden voordat de volledige kalender tegen het licht is gehouden.
Hoe groot is de kans dat de toch al zwaar belaste topspelers straks elke twee jaar een WK moeten spelen?
De FIFPro heeft geen positie in het bestuur van de FIFA en in tegenstelling tot de clubs en competities heeft de spelersvakbond ook geen afgevaardigde in het UEFA-bestuur. Wel hebben de spelers een stem via een aantal werkgroepen waarin de plannen worden voorbereid. Gezien alle oppositie lijkt het WK-voorstel te gaan stranden, want de spelers zijn bepaald niet de enigen met kritiek. Toonaangevende voetbalbonden zoals de Engelse, Duitse en Nederlandse keuren het af, de grote leagues maken er gehakt van en ook tal van bondscoaches laken de FIFA. Zo noemde de Franse bondscoach Didier Deschamps het idee van Infantino ‘een trivialisering van het WK’.
Maar goed, als de extra WK’s van tafel gaan, zal dat voor de sterspelers een pyrrusoverwinning zijn, want dat zal nog niet leiden tot een verlichting van de werkdruk. Terwijl nu topcoaches al continu klagen over uitgebluste ploegen en competitievervalsing. Thomas Tuchel noemde zijn Chelsea na een Europese nederlaag eerder dit seizoen ‘duidelijk vermoeid’ en Roger Schmidt constateerde na de 5-0 afgang in Amsterdam dat het een groot nadeel was dat PSV twee dagen minder rust had gehad dan Ajax. Door het eerdere UEFA-besluit over de Champions League staat al vast dat het menu de komende jaren verder zal worden uitgebreid en al dit seizoen neemt de belasting voor Europa Leaguespelers verder toe, omdat een derde plaats in de groep leidt tot extra wedstrijden in de Conference League.
Ook de FIFA – die eerder het idee van een nieuw club-WK opperde – zal plannen blijven pushen. De vrij massale oppositie tegen het WK-plan is bepaald geen kentering of onderkenning van het probleem dat de FIFPro en KPMG schetsen. Het is vooral ontstaan omdat de FIFA de interlandkalender dermate op z’n kop wil zetten dat dit de nationale bonden, competities en clubs veel geld gaat kosten. Over het algemeen stemmen clubs en bonden juist bijna altijd mee met nieuwe of grotere toernooien, omdat zij steeds hogere inkomsten centraal hebben gesteld. En daar profiteren de trainers en spelers uiteindelijk ook weer van. Het voetbal zit in een vicieuze cirkel. Zo blijft de vraag: waar ligt de grens? Tot hoever kunnen de melkkoeien worden belast voordat ze omvallen of het spelniveau instort? Wordt vervolgd.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
