Wie zijn de kampioenenmakers in het topvoetbal van vandaag? In een zomerserie ontleedt Sport/Voetbalmagazine de trainers die een garantie zijn voor succes. Na Antonio Conte en Carlo Ancelotti opnieuw een ‘Italiaan’, want Zinédine Zidane heeft dan wel de Franse nationaliteit, in de dug-out is hij een Italiaan geworden.
De chronologie is niet helemaal duidelijk. Het is dus onmogelijk om exact te dateren wanneer Zinédine Zidane precies besloot dat zijn toekomst zich aftekende op de trainersbank. In elk geval na juni 2009, toen de Fransman terugkeerde naar Real Madrid in het chique maar nogal vage kostuum van ‘raadgever van de voorzitter’. Wanneer de sterren van het Casa Blanca zich op het veld van Bernabéu bevinden, zit Zizou op de tribune. Daar merkt hij gaandeweg dat hij zich liever enkele meters lager zou bevinden. ‘Op een gegeven moment besefte ik dat het wel mooi was om ploegdirecteur te zijn, maar toch niet in die mate dat ik het echt wilde’, bekent de voormalige Ballon d’Or aan Canal+. ‘Ik besloot om weer het veld op te gaan als trainer.’
Hij zou een club al kunnen overtuigen met zijn blik, die even krachtig is als zijn palmares, maar Zidane besluit om geen stappen over te slaan. Hij gaat een trainerscursus volgen bij de Fédération Française de Football. ‘Waarom hij dat deed? Omdat hij er wilde geraken door te werken, niet omdat hij Zidane heet’, legt zijn broer Farid uit.
De meest bejubelde voetballer van Frankrijk wil een leerling zijn zoals de anderen. Philippe Lambert, zijn opleider bij de FFF, herinnert zich een leerling die tegenover de leraars al snel komaf maakte met zijn verleden: ‘Hij zei ons al gauw: kijk, ik ken niks van het beroep. We merkten bij hem de nood om te leren, zich te vormen.’ De seminaries brengen Zidane en zijn medestudenten in contact met gerenommeerde coaches als Marcelo Bielsa en Christian Gourcuff en Zizou toont zich erg leergierig. Philippe Lambert vat het zo samen: ‘Hij nam de stukken van de puzzel die hem interesseerden.’
Puzzelstukjes
Hij zei ons al gauw: kijk, ik ken niks van het beroep.
Het kind van Marseille had niet verwacht op de schoolbanken van de FFF te zitten om de stukjes van zijn voetbalpuzzel te verzamelen. Florentino Pérez scheen vrij zeker van zijn zaak toen hij beweerde dat hij in Zidane, toen die nog speler was, geen toekomstige trainer zag, maar het verleden van Zizou op het veld legde toch onvermijdelijk de fundamenten voor de constructie van de nieuwe Zidane.
Zoals een kind dat begint aan een puzzel waarvan hij nog niet weet hoe het eindresultaat er zal uitzien, zo verzamelt Zidane bepaalde stukjes die hem interesseren en laat hij de andere links liggen. ‘Hij nam van elke trainer van wie hij mocht leren, datgene mee wat hem van nut was’, bevestigt Aimé Jacquet. Op de site van de FIFA vertelt Guy Lacombe, die Yazid, zoals hij Zidane noemde, nog bij Cannes heeft gekend, dat die zich slechts in beperkte mate het pak van de ‘moderne coach’ aanmat: ‘Er zit in hem vooral veel Lippi, Capello en Ancelotti.’
Zinédine Zidane heeft nooit onder Fabio Capello gewerkt, maar de opsomming van Lacombe is wel duidelijk en schetst het portret van een coach die zijn roots heeft in Algerije, een Frans paspoort bezit, maar van adoptie eerder een Italiaan is. ‘Op tactisch vlak heeft Zidane evenwicht in zijn ploeg gekregen. Hij heeft een wat Italiaanse stijl op de mat gebracht’, zegt Capello in de Spaanse pers. In de Corriere dello Sport zet de Professor zijn redenering voort: ‘Zidane heeft begrepen dat Real niet gemaakt was voor het spektakel en hij heeft er een competitief elftal van gemaakt.’ Op zijn Italiaans dus.
Stukjes Italië
Na het EK’96, dat voor Frankrijk eindigt in de halve finales, verlaat Zidane Bordeaux en zijn geboorteland om naar Italië te trekken. Aan de overkant van de Alpen wordt hij echt volwassen en van het ogenblik dat hij zich op wedstrijddagen in wit en zwart hult, wordt hij een echt competitiebeest. Bij Juventus is winnen meer dan een verplichting: het is een routine. In de ploeg van Marcello Lippi speelt Zidane iets hoger dan Didier Deschamps en Antonio Conte, beiden doorwinterde winnaars geworden in de dug-out.
Lippi leert zijn nieuwe vedette nog een ander aspect van het spelersvak. Zidane vertelt het zelf aan So Foot: ‘In Italië ging het er veel tactischer aan toe. Elke training werd er een halfuur zonder bal geoefend. Dan werd er alleen gewerkt aan het positiespel.’ Een trainingsvorm die vaak weinig enthousiasme oproept bij de balkunstenaars. Nochtans herinnert Lippi zich ‘een speler die wilde bijleren, die perfect wist hoe zijn ploeg georganiseerd was’. En Zidane ondervindt al snel dat het werk loont: ‘Vaak wonnen we wedstrijden door onze tactische superioriteit.’
Het is ongetwijfeld uit de hersenpan van Lippi dat de Fransman een van zijn voornaamste sterktes opdiept, die manier om alle ploegen die op de weg naar het succes van Real komen te ontregelen. Vorig seizoen in de Champions League wist het Manchester City van Kevin De Bruyne, dat nochtans bekendstaat als een machine die kansen creëert, Keylor Navas in 180 minuten niet tot één parade te dwingen. De sterke punten van de tegenstander schijnen telkens te verdwijnen wanneer ze het pad van Zidane kruisen.
Ook daar een herinnering van Lippi: ‘We speelden in de halve finales van de Champions League tegen Ajax. Vooraan hadden ze een speler die 200 per uur liep, Tijjani Babangida, een Nigeriaan. Welnu, de hele week voor de match trainden we op fases waarbij twee spelers van ons de looplijnen van die jongen afsneden. De eerste moest in het duel gaan en de tweede moest tien meter lager rugdekking geven, meer niet. Het luisterde heel nauw. En het werkte. Die gast was onzichtbaar en wij wonnen.’
In Piemonte komt de Fransman ook Carlo Ancelotti tegen, die voor het eerst verzaakt aan zijn eeuwige 4-4-2 om aan zijn beste speler de ruimte te geven die hij het best benut: ‘Zidane paste niet in mijn systeem. Ik heb hem dus opgesteld kort achter de twee aanvallers, met vier middenvelders en drie verdedigers achter hem.’ Maar in de koffers van Carletto zat vooral ene Antonio Pintus. Een fysiektrainer die op zo’n manier aan de slag ging met Zidane dat de nieuwe coach van Real Madrid er vorige zomer op aandrong om hem los te weken bij Olympique Lyon en hem aan zijn staf toe te voegen.
Lofzang op het zweet
Zidane heeft begrepen dat Real niet gemaakt was voor het spektakel en hij heeft er een competitief elftal van gemaakt.’
Pintus combineert een klassieke werkwijze met een persoonlijke benadering van elke speler. Hard maar menselijk. ‘Ook werken zonder bal is noodzakelijk’, herhaalt de Italiaan graag. Nadat ze om vijf uur ’s ochtends in Japan geland waren om er het WK voor clubs te betwisten, kregen de spelers van Real in de vooravond een fysieke training voorgeschoteld, daar waar de meeste coaches zich zouden beperken tot wat uitlopen. Zidane en Pintus wilden dan al de basis leggen voor de eindsprint, die Madrid tot een goed einde bracht omdat het nog brandstof in de tank had: Cristiano Ronaldo en co wonnen dit seizoen negen competitiewedstrijden in de laatste tien minuten.
Het is paradoxaal, maar longinhoud heeft altijd een grote rol gespeeld in het spel van Zidane. In de Laars veranderde de artiest zijn voetbalvisie, hij voegde er het aspect lijden aan toe. ‘Zes maanden voor het WK 2006 begon ik te leven als een pater’, weet hij nog. Hij schrapte het drinken van cola en ging elke dag om halftien naar bed om te schitteren op het laatste grote rendez-vous van zijn carrière. Zizou voelde in de laatste jaren bij Madrid zijn superioriteit tanen omdat hij al eens buiten adem raakte. Niet verwonderlijk dus dat ‘werken’ en ‘afzien’ de sleutelwoorden werden en het riedeltje dat hij voor de Spaanse pers opdreunde.
‘We hebben afgezien, maar ik heb altijd gezegd dat lijden doet winnen’, vertelde Zidane in de catacomben van het Giuseppe Meazzastadion enkele minuten na de winst met strafschoppen tegen het Atlético van Diego Simeone. In zijn eerste woorden als coach van het Casa Blanca vijf maanden eerder had Zidane al kleur bekend: ‘Als we hard werken, kan het niet misgaan.’
‘Ze lopen omdat hij dat zelf deed bij Juventus’, vatte Rafa Benítez het in de Spaanse pers samen, enkele dagen nadat hij de Madrileense dug-out aan het icoon van Bernabéu moest laten. Zidane herinnert zich de voordelen van zijn Italiaanse verleden en zet die op zijn spelers over, die naar hem luisteren als naar een profeet. Jorge Valdano, de voormalige sportief directeur van de Koninklijke, ontleedde het zo: ‘Sinds zijn periode als speler van Juventus weet Zidane dat voetbal in de eerste plaats zweet is.’
De Madrileense school
Na zijn oogst in Italië gaat Zidane nog meer stukjes van zijn puzzel in Italië zoeken. Hij strijkt in 2001 in Madrid neer, middenin de periode van de Galácticos, waarin voorzitter Pérez een jaar eerder Luis Figo naar de hoofdstad had gehaald en nadien nog Ronaldo, David Beckham, Michael Owen en Robinho zouden volgen.
De Fransman, die het in Turijn gewend was dat de ploeg rond hem gebouwd werd, maakt in het Casa Blanca kennis met een andere realiteit. Een plaats achter de spitsen is onmogelijk, want Raúl en Fernando Morientes verdelen daar al de centraal-aanvallende sector onder hen beiden. De oplossing zou een ruit kunnen zijn, zoals die van het Franse elftal dat drie jaar eerder het WK had gewonnen, of een 3-5-2. Maar het was onmogelijk om je een systeem voor te stellen waarin Luis Figo, eind 2000 verkozen tot Ballon d’Or, niet exclusief de rechterflank voor zich zou krijgen. Zidane wordt dus verbannen naar de linkerflank. Hij leert er de regel van Real: op zo’n aristocratisch middenveld kan niet iedereen op zijn beste positie spelen want de optelling van alle talenten mag de som niet schaden.
‘Men had nog nooit een nummer 10 op links zien spelen’, weet Zizou nog. ‘Maar bij Real heb ik me dus moeten schikken om het evenwicht van de ploeg niet in gevaar te brengen.’ Aangezien hij wel naar binnen mag snijden om zich in balbezit als centrale aanvallende middenvelder uit te leven en zo de vleugel open te laten voor de rushes van Roberto Carlos, heeft Zidane een belangrijke tactische rol, want hij moet voortdurend aan zijn positie denken om het collectieve evenwicht te bewaren. Vicente Del Bosque en zijn 4-4-2 verplichten hem om in termen van ‘wij’ te denken en creëren zo een nummer 10 die anders functioneerde dan het voetbal ooit had gezien. Diego Maradona heeft nooit op die manier moeten nadenken en is ook nooit een grote trainer geworden.
In de omschakeling, waar Real kwetsbaar lijkt te zijn, stelt Zidane ook vast hoe belangrijk de rol is van Claude Makélélé, die alleen voor de Madrileense verdediging postvat. Vooral na het vertrek van zijn landgenoot merkt Zidane hoe onmisbaar het profiel van Maké was om het evenwicht te bewaren in een ploeg die uit zoveel offensief ingestelde spelers bestaat. Vandaag heet de onmisbare pion op het schaakbord van Bernabéu Casemiro en het is de vraag of die evenveel succes zou hebben gehad als Real in 2003 het contract van Makélélé had verlengd en zijn evenwichtskunstenaar niet naar Chelsea had laten gaan.
Pavón en Del Bosque
De trainingen van Zidane lijken veel op die van Ancelotti.
Terwijl Zidane door de grote poort in het Casa Blanca wordt binnengeleid, wordt ook een jong product van La Fábrica in de kern opgenomen. Zijn naam: Francisco Pavón. Het is het officiële startschot van wat Pérez ‘de periode van de Zidanes en Pavóns’ zal noemen, waarmee hij bedoelt dat de kern een mix moet zijn van dure wereldsterren en jongens die gevormd zijn door de club zelf.
Het probleem is dat die benaming uitgaat van een kleedkamer die in tweeën gedeeld is, met een hiërarchie. Zidane moest daar niet van weten: ‘Ik hield niet van die historie van Zidanes en Pavóns. In de kleedkamer zijn we allemaal gelijk.’ Een egalitaire politiek die ook toegepast wordt door Vicente Del Bosque, die onbewust ook een inspiratiebron vormt voor de Zidane van de toekomst.
‘Ik vind dat een coach op de dag na een wedstrijd geen training moet geven aan zijn titularissen maar aan de invallers’, legde Del Bosque uit op een internationaal trainerscongres op Las Rozas, het trainingscentrum van de Spaanse nationale ploeg. De voormalige coach van Real bevestigde daarmee dat hij zijn team op voet van gelijkheid wil behandelen, naar het beeld van Capello die graag herhaalde dat hij altijd ’25 titularissen’ had.
Dat idee bevalt Zidane wel. Hij paste dit seizoen in La Liga een quasi ongeziene rotatie toe en slaagde er zo in al zijn spelers op het einde nog fit te hebben. Op de nationale scène was het de zogenaamde ‘B-ploeg’ die in soms riskante uitwedstrijden de klus moest klaren, al zal Zidane spelers als Marco Asensio, James Rodríguez of Alvaro Morata nooit ‘reserven’ noemen. Na de 38e en laatste speeldag hadden bij Real twintig spelers meer dan duizend minuten op de teller staan.
De methode-Ancelotti
‘Hoe beknopter de theoriesessies, hoe beter. Anders vallen de spelers in slaap’, herhaalt Del Bosque ook. Hij gaf een volgend puzzelstukje aan Zidane. ‘Ik probeer Luka Modric niet te verstikken met opdrachten. Hij weet wat hij moet doen op het veld’, legde Zidane vorig seizoen uit. Het vervolg van de opleiding van coach Zizou bevindt zich dus naast het terrein.
Als vertrouwenspersoon van Florentino Pérez, die de voorzitter met name de transfer van Raphaël Varane aanraadde, wil Zidane zijn kennis uitdiepen en dus schrijft hij zich in aan de universiteit van Limoges om er het diploma ‘general manager van een sportclub’ te behalen. Hij studeert af met felicitaties van de jury, maar heeft er vooral deze les geleerd: ‘Er is vandaag niet veel verschil meer tussen de trainers. Het verschil wordt gemaakt door de manier van omgaan met mensen.’
Alsof hij zijn studieobject van dichterbij wil observeren, verlaat Zidane zijn bureau om discreet het tenue van tweede assistent van Ancelotti aan te trekken. Een man die net samen met Chris Brady en Mike Forde, twee consultants uit het bedrijfsleven, een boek heeft geschreven met als ondertitel: Winning Hearts, Minds and Matches. Als de universiteit van Limoges haar student een practicum had willen opleggen, dan had ze daarvoor geen betere stageplaats kunnen kiezen.
Onder Ancelotti staat Zidane dicht bij de spelers, alsof hij nog een van hen is. Ze noemen hem allemaal Zizou en Sergio Ramos zal na de finale van de Champions League 2016 bevestigen dat zijn trainer ‘een feeling kreeg met de spelers die er voordien niet was’. De leerling streeft meester Carlo voorbij. Hij overtuigt zelfs Cristiano ervan om minder wedstrijden te spelen gedurende het seizoen om frisser te zijn voor de eindsprint. Het resultaat is groots: terwijl hij ‘slechts’ 25 goals maakt in de competitie (zijn laagste totaal ooit bij Real), knalt de Portugees in money time, waar hem voordien vaak verweten werd juist dan onzichtbaar te zijn. Vanaf 12 april, de datum van de uitwedstrijd in München voor de kwartfinale van de Champions League, zal Ronaldo zestien keer scoren in tien matchen.
Het laatste stukje
Zidane vervolledigt zijn puzzel met een tactisch stukje, dat hem vaak wordt afgepakt door te beweren dat hij alleen maar wint omdat hij de beste kern ter beschikking heeft. Onder Ancelotti was hij degene die zich bezighield met de analyse van de tegenstander. ‘Hij analyseerde, ontleedde en dacht na over elk detail’, legt zijn toenmalige baas uit. Hij herkent in zijn assistent de analytische nauwgezetheid van de Italiaanse school.
De recente Champions Leaguefinale is een demonstratie van microtactiek. Om te beginnen verwisselde Zidane bij de rust de posities van Isco en Toni Kroos, die hij pressing liet spelen op Miralem Pjanic, waardoor die uit de match verdween en Juve de bal niet meer kreeg om even naar adem te happen tussen de Madrileense aanvallen. Luka Modric daarover: ‘Zidane en de staf hadden een zwakte in de Italiaanse verdediging ontdekt en we hebben de match in functie daarvan voorbereid. We hebben passes naar achteren ingeoefend. Nadat ze de beide wedstrijden van Juventus tegen Barcelona hadden geanalyseerd, stelden ze vast dat de Italianen heel sterk waren in het onderscheppen van voorzetten in de backlijn, maar ook dat ze veel ruimte lieten in de zone van waaruit op doel kan geschoten worden. Daar hebben we op getraind en drie van onze vier goals in de finale zijn zo gevallen. Dat detail heeft uiteindelijk de match beslecht.’
Zidane is zeker geen grote vernieuwer van het voetbal. Zelfs niet in zijn methodes. ‘De trainingen van Zizou lijken veel op die van Carlo’, vertelt Cristiano Ronaldo. ‘Als speler ondervond Zizou dat de trainingen van Carlo bevredigend en afwisselend waren. Dus gebruikt hij dezelfde methodes.’
Een menselijke benadering die hem toeliet om in alle rust de keuzes te maken die lijken op degene die Benítez wou opleggen: Casemiro in de basis en Ronaldo die steeds meer vervelt tot een diepe spits. Zijn aanwezigheid in de rechthoek, naast die van Gareth Bale, maakte van het centrale luchtruim een niet af te stoppen wapen in een elftal waarin bijna alle voeten de precisie van een scherpschuttersgeweer hebben. Real speelde 60 wedstrijden dit seizoen en scoorde in allemaal. Slechts drie van de in totaal 87 matchen onder Zidane eindigden met een nul op het scorebord voor de Koninklijke. Het recept bepaalt onvermijdelijk of een gerecht lukt, al is het natuurlijk gemakkelijker om te koken met de beste ingrediënten. Wanneer Kroos of Modric een pass over 30 meter geven met dezelfde precisie als een half zo lange pass, dan hoef je niets te riskeren door uit positie te lopen. Real kan zich dus permitteren om dat duo achter de bal te laten, samen met Casemiro en de centrale verdediging. De defensieve omschakeling staat dus op elk moment gereed, omdat de Madrilenen met niet meer dan met vijven hoeven aan te vallen om de goals aaneen te rijgen.
Zo werden alle stukjes verzameld en lijkt de puzzel voltooid. Nu kunnen we dus kijken wat erop afgebeeld staat. Zidane in kostuum, Madrid in feeststemming en de beker met de grote oren die prijkt op de Plaza de Cibeles.
De sterke punten van de tegenstander schijnen telkens te verdwijnen wanneer ze het pad van Zidane kruisen.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
