De tijd van de Braziliaanse samba is over

Brazilië won gisteren na twaalf jaar nog eens een groot toernooi, maar deed dat op een zeer atypische manier.

‘Het is gebeurd’ zou Erik Van Looy zeggen. Brazilië heeft nog eens een groot toernooi kunnen winnen. De eerste sinds 2007, de laatste overwinning in de Copa América. Hoe dat lukt, maakt voor de modale Braziliaan al niet meer zo veel uit. Als dat op een berekende en misschien zelfs verdedigende manier moet gebeuren, dan moet dat maar. De tijd van Garrincha, Socrates, Romario en Pelé, toen het Braziliaanse voetbal pure samba was met veel aanvalsdrang en nog meer hoogstandjes, lijkt voorbij.

De laatste voetballer

‘Ik weende bij die wedstrijd en niet gewoon om de score. Ik huilde omdat ik niet weet waar het plezier in het Braziliaanse voetbal naartoe is. Het ginga is verdwenen.’, vertelde Pelé over waarschijnlijk de meeste dramatische wedstrijd uit de Braziliaanse geschiedenis, de 7-1 tegen Duitsland op het WK 2014. Veel Brazilianen traden hem bij.

Het Braziliaanse voetbal is niet meer wat het ooit geweest is. Die ginga, de voetbalstijl die wij onlosmakelijk verbinden met Brazilië, werd wereldwijd geïntroduceerd door de Braziliaanse GOAT, Pelé. Velen volgden in zijn voetsporen. Ronaldo, Clodoaldo, Garrincha, … Noem ze maar op, je krijgt een ellenlange lijst.

Ondertussen verdwijnt die ginga steeds meer uit het Braziliaanse voetbal. De pers ziet Ronaldinho, nog zo een naam, als de laatste voetballer van een tijdperk waarin voetballers hun sport meer als hobby zagen dan als job. Het ginga is verdwenen met zijn afscheid van het internationaal toneel.

Je zou kunnen zeggen dat Neymar die leegte opvulde, of dat toch probeert. Hij speelde het typische ginga in zijn Santos-periode, maar dat veranderde toen hij aankwam in Barcelona. Het Europese voetbal duldt nog weinig kunstjes en trucjes. Efficiëntie kenmerkt het huidige voetbal. Kijk maar naar Pep Guardiola, Antonio Conte en José Mourinho die individuele acties bijna verketteren.

Bovendien worden de hoogstandjes van Neymar ook niet meer echt gewaardeerd. Als de Braziliaanse superster zijn trukendoos toch eens bovenhaalt, krijgt hij tonnen kritiek omdat hij zijn tegenstander zou vernederen. Er lijkt geen plaats meer te zijn voor ginga in het huidige voetbal. En dat sijpelt nu door in het Braziliaanse voetbal. Het wordt ’te Europees’.

Balans

De Braziliaanse bondscoach Adenor Leonardo Bacchi, alias Tite, vormt het symbool van die Europese stijl. Hij wil winnen en alles begint vanuit de organisatie. Mooi voetbal is slechts een surplus. De resultaten zijn er alvast naar. In de 41 matchen die Tite leidde, won hij 32 keer, speelde hij zeven keer gelijk en werden slechts twee matchen verloren, waaronder de 2-1 tegen België op het WK. Nog straffer: Brazilië scoorde zelf negentig keer en kreeg maar tien doelpunten tegen. Niemand ontwricht voorlopig de verdedigende machine van Tite.

Dilemma

Maar blijft de Braziliaan van de straat wel tevreden met zo’n terughoudend team? In de eerste wedstrijd van de Copa, 3-0 winst tegen Bolivia, jouwden de supporters het team uit. Winnen is slechts één ding, met de manier waarop lijkt de plaatselijke voetballiefhebber nog niet tevreden. In de finale weerklonk dat boegeroep niet, ze stonden dan ook op de rand van de eindoverwinning. Toch voetbalde de Seleçao aan een slaapverwekkend tempo en dreigde Peru vaak al te makkelijk.

De vraag rijst echter of het kwaliteitsniveau van de ploeg de historische voetbalhuisstijl wel aankan. Sinds de 7-1 tegen Duitsland verlieten (matige) spelers zoals Oscar, Fred en Hulk de nationale ploeg, ze werden niet vervangen door absolute toppers. Willian, David Neres of Everton Soares – op zijn 23^e nog steeds in Brazilië voetballend en de vervanger van Neymar – zijn, met alle respect, geen Pelé, Garrincha of Socrates.

Buiten spitsen Roberto Firmino en Gabriel Jesus heerst er weinig creativiteit in de ploeg. Phillipe Coutinho fungeert in principe als draaischijf maar zit vast gebeiteld aan zijn verdedigende taken, terwijl Arthur voor te weinig diepgang zorgt. Het middenveld vertrekt – hoe kan het ook anders – vanuit de organisatie met Casemiro als drijvende kracht.

En als de Brazilianen op voorsprong staan, wordt een van die twee creatieve middenvelders vervangen door een verdediger zoals tegen Peru het geval was. Coutinho mocht rond de 80^ste minuut plaats maken voor centrale verdediger Éder Militão. Dertig jaar geleden zou Tite door de supporters eigenhandig op straat gegooid worden.

Het gaat allemaal wat slomer en de Brazilianen kiezen vooral hun momenten in plaats van negentig minuten dominantie. De Copa werd dan wel gewonnen en kraait er niemand om de belabberde stijl van voetballen, maar wat als Brazilië opnieuw afdruipt op het WK? Terugkeren naar het sambavoetbal of blijft Brazilië beter realistisch denken? Het dagelijks dilemma van iedere Braziliaan.