Dat de Belgische vrouwencompetitie weer wat extra ploegen telt, is misschien wel te danken aan de zege van de Verenigde Staten op het WK 2019 in Frankrijk.
De feiten
Tweede deelname, eerste finale. Nederland doet het goed op voetbalvlak, ook bij de vrouwen. Maar in de eindstrijd tegen de titelvoerende wereldkampioen uit de Verenigde Staten komt Oranje er niet aan te pas. Zoals de Volkskrant schrijft: in Lyon staat een vechtmachine tegenover een voetbalmachine en die laatste wint. ‘Voor het spel maar beter ook’, noteert de verslaggever objectief.
Oranje kraakt en piept een uur lang tot de brandstof op is. Het is het vierde finaleverlies van Nederland, inclusief de toernooien van de mannen, maar ook een wijze les voor de Nederlandse vrouwenploeg. Dat ze nog beter moeten leren voetballen. Daar is de VS het hele tornooi een meester in.
Making-of
Als de Amerikanen naar Frankrijk afreizen om er hun titel te verdedigen gaat veel aandacht uit naar Alex Morgan, de aanvoerster. Ze is veel meer dan een goeie voetbal-ster. Haar talent zet ze ook volop in voor de feministische zaak. Woedend wordt ze als ze steeds weer over ‘oude’ problemen moet blijven praten.
In Frankrijk verdedigen de Amerikaanse meisjes niet alleen hun titel, maar ook hun rechten als mens. Niet voor niets noemt het magazine Time Alex Morgan ‘The Equalizer’. De gelijkmaker. En dan gaat het het blad niet over scoren, dat kan Morgan als de beste. Het gaat om wat ze doet naast het veld, als activiste. Aan het verhaal dat een atleet zich beter niet uitlaat over politiek, heeft Morgan nooit een boodschap gehad. En dat mag de wereld geweten hebben.
Wanneer de Amerikaanse vrouwen na het WK in 2015 op tournee gaan ter promotie van de sport en tien exhibitiewedstrijden spelen, zijn de ‘werkomstandigheden’ soms belabberd. In Honolulu liggen er stenen op het veld en op sommige plaatsen komt het verouderde kunstgras los van de bodem. Prompt komt het tot een staking. ‘Soms moeten wij beslissen wat goed is en wat niet.’
Uitgesproken zijn hun standpunten over de discussie rond gelijk loon voor gelijk werk, al jaren een thema in de Amerikaanse sporten. In het tennis keren ze op de US Open al sinds 1973 aan mannen en vrouwen evenveel prijzengeld uit, maar dat is uitzonderlijk. Volgens eigen onderzoek van de voetbalvrouwen verdienen de vrouwelijke internationals tussen 2013 en 2016 slechts 38 procent van het salaris van hun mannelijke tegenhangers. Volledig in strijd met de Amerikaanse wet die al sinds 1963 gelijke betaling voor gelijk werk voorschrijft.
In 2016 dienen de voetbalvrouwen daarom een eerste keer een klacht in, bij de Equal Employment Opportunity Commission. Ze vinden het hun verantwoordelijkheid, niet alleen voor hun team en toekomstige Amerikaanse speelsters, maar voor speelsters en vrouwen overal ter wereld.
Op 8 maart 2019, niet toevallig Internationale Vrouwendag, dagen ze hun nationale voetbalbond opnieuw voor de rechter. Gedurfd, een paar maanden voor het WK. De eis blijft dezelfde, de bond wordt beschuldigd van ‘geïnstitutionaliseerde discriminatie op basis van geslacht’.
Morgan zet bewust haar naam en reputatie als eerste onder de klacht. Sinds 2016 is er al wat bewogen, maar nog onvoldoende, vinden Morgan en co. Ze hekelen onder meer het grote salarisverschil tussen hun coach, die wereldkampioen werd, en die van de mannen, die zich in 2017 niet wisten te plaatsen voor het WK in Rusland. Toch verdiende Bruce Arena ongeveer vier keer meer dan Jill Ellis, wiens loon daarna wel gevoelig werd opgetrokken. Ook de speelsters krijgen opslag. In april 2017 tekenen ze een nieuwe arbeidsovereenkomst met de voetbalbond, waarin ze licenties en marketingrechten verkrijgen.
US Soccer probeert onder de aanklacht uit te komen door te wijzen op de verschillen tussen de mannen- en de vrouwencompetities. Speelsters uit de nationale ploeg die in de Verenigde Staten voetballen in de NWSL, krijgen jaarsalarissen van rond de 170.000 dollar. Betaald door de bond, die de nationale vrouwencompetitie financieel ondersteunt.
De mannen voetballen in profcompetities die meer sponsoring heeft. Ook de FIFA discrimineert in zijn bonussen, zegt US Soccer ter verdediging. Na het WK in Brazilië 2014, waar de VS door de Belgen werden uitgeschakeld in de 1/8 finales, kreeg US Soccer 9 miljoen dollar aan prijzengeld. Als de vrouwen in 2015 wereldkampioen worden, krijgt US Soccer daarvoor 2 miljoen dollar.
En daarna
Niet Morgan, maar Megan Rapinoe wordt de vedette van het tornooi. Ze is, zo mogelijk, nog meer geëngageerd dan Morgan. Rapinoe is 33, rechtsbenig, en als Morgan er niet bij is, maakt Ellis haar aanvoerder.
Haar goals in Frankrijk viert ze met een statig gebaar, de armen wijd. Alsof ze poseert voor een standbeeld. Alsof ze zegt: kom maar op, hier ben ik. Een publieksspeler, met een kleurentintje in haar blond haar. Op een vraag van een journalist antwoordt ze in de loop van het tornooi dat ze bij een eventuele zege niet naar het ‘fucking’ White House gaat, voor een ontvangst door president Trump. Ze verontschuldigt zich later alleen voor het woord ‘fucking’.
Het WK is een groot succes: de kijkcijfers breken alle records. In Frankrijk kijken 11 miljoen Fransen naar de wedstrijd tegen Brazilië, daar gevolgd door 35 miljoen Brazilianen. Oranje maakt Nederland gek, vijf miljoen Noorderburen volgen de match tegen de Zweden. In Engeland volgen 11,6 miljoen kijkers de halve finale tegen de VS. Ongezien.
De VS domineert het tornooi, maar moet opletten: de Europese landen zijn aan een inhaalbeweging bezig. Opvallend is ook dat de Europese topclubs steeds meer geïnteresseerd raken in hun vrouwenteam. FC Barcelona telt vijftien meisjes op het WK, Lyon veertien, Manchester City twaalf. Het vrouwenvoetbal wordt steeds professioneler. Ook in België, waar het een boost kreeg tijdens het voorbije decennium.
Alleen die equal pay, dat wil maar niet lukken. In mei 2020 verliest de Amerikaanse vrouwenploeg nog haar zaak hierover. Rechter Gary Klausner verwerpt in Californië een claim van 66 miljoen dollar. Omdat er nog andere rechtszaken tegen US Soccer werden ingespannen – een nieuwe juridische procedure start op 15 september – kunnen de vrouwen nog niet in beroep gaan. Maar dat zijn ze wel van plan, liet Rapinoe al weten.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier