Het evangelie volgens Xavi: wat mag Barcelona verwachten van de nieuwe coach?

In zijn zoektocht naar een verloren identiteit heeft Barça de trainersjob aangeboden aan een bewaker van de huisstijl. Xavi Hernández keert terug naar de heimat met duidelijke en radicale ideeën over hoe voetbal gespeeld zou moeten worden.

Als je amper dertig centimeter groot bent, heb je niets te zoeken in de dorre vlakte van zuidelijk Afrika. Neem nu het stokstaartje: met zijn klein lijfje heeft hij onmiskenbaar een fysieke handicap ten opzichte van slangen of roofvogels. Hij observeert en staat op de uitkijk. Met zijn onophoudelijke nekbewegingen is het zogenaamde aardmannetje een nachtmerrie voor mensen die vaak last hebben van een stijve nek, maar het beestje staat vooral bekend om zijn uniek overlevingsmechanisme. Met zijn fotografisch geheugen vormt hij zich een beeld van de ruimte rond hem en dat levert genoeg tijdswinst op om de wezens die groter geschapen zijn door de natuur altijd een stap voor te blijven.

‘Denken is mijn reddingsboei’, vertelde Xavi Hernández in SoFoot. Het Franse maandblad ging midden in de woestijn op audiëntie bij de Spanjaard en behandelde hem als een onvervalst voetbalorakel. Terwijl de wereldkampioen van 2010 in ballingschap leefde in Qatar, en zich in de nadagen van zijn voetbalcarrière nog steeds voortbewoog met de behendigheid van een stokstaartje, bereidde hij zich ook al voor op zijn leven langs de zijlijn. Xavi de voetballer was iedereen altijd een stap voor en had een bijna maniakale beheersing van de ruimte, wat essentieel is als je 1,70 meter bent maar niet de verwoestende heupbewegingen bezit van Lionel Messi.

Xavi leerde sneller dan iemand anders de ruimtes te lezen. Johan Cruijff herhaalde graag dat je door sport lichaam en geest ontwikkelt. En Xavi is niet toevallig een overtuigde volgeling van Cruijff. Het resultaat is verbluffend. De jonge veertiger is het type dat herhaaldelijk een gerichte blik werpt naar elke hoek van de kamer die hij binnenkomt en dat de gewoonte heeft om zijn stoel te positioneren op een plek die hem een zo ruim mogelijk uitzicht biedt. Een Noorse studie beweert dat Xavi op een veld 0,8 informatie-overdrachten per seconde kon verwerken. Zijn toekomst als voetbalcoach werd uiteraard voorspeld door Johan Cruijff, die tijdens de laatste jaren van zijn leven toenadering had gevonden bij de middenvelder. Cruijff zei hem ooit: ‘De dag dat je op pensioen gaat, zal je het contact met het grasveld niet willen verliezen.’ De Nederlander had andermaal gelijk.

Onontgonnen gebied

De voorspelling komt uit op 28 mei 2019 wanneer Xavi zijn schoenen aan de haak hangt en zijn aanvoerdersarmband bij Al-Sadd inruilt voor een trainerskostuum. Hij gooit snel het spel om, introduceert rondo’s bij elke training en verandert de club van Doha in een laboratorium voor zijn voetbalideeën die gebaseerd zijn op balbezit en aanvallen. ‘De bal hebben, is een obsessie. Het laat je toe om aan te vallen en de tegenstander pijn te doen. De spelers moeten dus begrijpen dat de bal geen bom is, maar een schat’, vertelde de voormalige maestro van Barça aan The Coaches Voice. Bij Al-Sadd is alles aanwezig om de bal te hebben en ermee op te rukken richting doel van de tegenstander. Het spelsysteem, dat schommelt tussen een 3-4-3, 4-3-3 en zelfs 4-2-3-1, kan op een dusdanige manier worden aangepast dat er telkens een numeriek overwicht gecreëerd kan worden aan het beginpunt van de actie, wat essentieel is om de bal in eigen rangen te houden en er zo weinig mogelijk achteraan te lopen. ‘Als ik coach word, zou ik willen dat mijn team de bal heeft. Ik wil het liefst 99 procent balbezit hebben’, legt Xavi uit.

De man was voorbestemd om de volgende schakel in de ketting te worden na Rinus Michels, Johan Cruijff en Pep Guardiola. Toen die laatste in 2008 het roer overnam in Camp Nou en zijn Spaanse internationals die net Europees kampioen waren geworden met La Roja, aanspoorde om hun vakantie in te korten om zo snel mogelijk terug te keren naar La Masía, was Xavi een van zijn eerste gesprekspartners. ‘Ik kan me mijn team niet voorstellen zonder jou’, zei Pep, die zijn nummer zes twee seizoenen naeen zag eindigen als de beste assistgever in La Liga. Het huwelijk tussen de twee is een match made in heaven. Aan de ene kant heb je een coach die uren aan een stuk zijn tegenstanders analyseert op zoek naar openingen en aan de andere heb je een speler die dankzij zijn panoramisch blikveld iedereen te slim af is. Naast het veld stapelt de middenvelder de records op met zijn Game Boy: hij beult zich zo af met Tetris dat hij levels openbreekt die door de meeste gamers onontgonnen gebied zijn.

In het voetbal van Xavi draait werkelijk alles rond de bal. ‘Ik haat balverlies nog meer dan het missen van een doelpunt. Want als ik de bal niet heb, zie ik daar heel erg van af’, vertrouwde hij het Spaanse maandblad Panenka toe tijdens zijn laatste verblijf in Catalonië. Het zijn de onvermijdelijke naweeën van zijn passage in La Masía, waar conditietrainers vaak opzettelijk nalaten om de longinhoud van hun spelers te vergroten zodat ze bij balverlies meer afzien en dus onbewust omzichtiger omspringen met het balbezit. Zijn aandacht gaat logischerwijze uit naar speelse ploegen en tijdens de laatste jaren van zijn carrière vergaapt Xavi zich aan het Bilbao van Marcelo Bielsa, het stoutmoedige Rayo Vallecano van Paco Jémez en de Duitse competitie die langzamerhand besmet raakt met de ideeën van Guardiola. Zijn buitensporige liefde voor het spelletje gaat zelfs zo ver dat hij tijdens een romantisch restaurantbezoek met zijn vrouw op een discrete manier Livescore raadpleegt.

De rondopolitiek

Xavi stond de laatste jaren te doceren in trainingspak, Hij leerde zijn spelers, die gewend zijn om tegen ploegen te spelen met een laag blok die leven van omschakelingsmomenten, om de bal lief te hebben. De rondo, een aloude Catalaanse geplogenheid, wordt op alle mogelijke manieren gespeeld. Guardiola zal de rondo zelfs verheffen tot het middelpunt van zijn droomtraining. ‘Niemand wil in het midden staan, dus onbewust scherp je bij iedereen het verantwoordelijkheidsgevoel aan.’ Je partner niet in moeilijkheden brengen, snel handelen en het spel in een bepaalde richting oriënteren om uit de pressing te komen: alle voetbalprincipes waar de voormalige Spaanse international voor staat, zijn terug te vinden in een oefening die vaak op een ludieke manier wordt benaderd. Een aanpak die ondenkbaar is voor de supercompetitieve Xavi. De man is in staat is om een bar binnen te wandelen enkel en alleen om zijn vrienden uit te dagen voor een partijtje tafelvoetbal. Maar hij zal evengoed zijn stinkende best doen om uitgeroepen te worden tot beste paddenstoelenplukker van de regio. Want wat blijkt? Paddenstoelen rapen, is een familietraditie.

De rondo is de beste leerschool om een spel te ontwikkelen waarin je een numeriek voordeel veroorzaakt. Het is dan zaak om op te sporen waar je dat op het veld kan uitspelen. Xavi gelooft dat er altijd iemand vrij staat aangezien de doelman te allen tijde mee kan voetballen. ‘In werkelijkheid begint de wedstrijd met elf tegen elf, maar als je de bal hebt, zijn er maar tien spelers die het leer willen afnemen.’

Dan begint de choreografie vorm te krijgen. Met een eerste linie die de opbouw verzorgt en in aantal groter is dan de eerste linie van de tegenstander, vleugelspelers die de verdediging heel laag op het veld vastzetten om hen te ontraden om de ruimtes dicht te lopen en middenvelders die ervan profiteren om de bal rond de middencirkel te bemachtigen en zichzelf in positie te brengen om de beslissende pass te versturen. Op dit gebied heeft Al-Sadd het geluk dat het met Santi Cazorla een speler heeft die het spel aanvoelt en de ruimte ontcijfert zoals maar weinig spelers dat kunnen. Wanneer de bal oprukt, dan moet de numerieke meerderheid op het veld ook stilaan zichtbaar worden. ‘Je kan niet op een behoorlijke manier aanvallen als je in de minderheid bent’, legt Xavi uit, wiens filosofie erin bestaat om een numeriek overwicht te genereren om in het offensief te gaan. De zoektocht naar de vrije man was dus een van de leidraden tijdens de trainingssessies van Xavi bij Al-Sadd, want het creëren van overwicht is de sleutel van zijn speelstijl.

Huisstijl

Na het winnen van de titel in Qatar met 63,8 procent balbezit ging Xavi uiteindelijk in op de avances van zijn oude club, die opnieuw aangedreven wordt door Joan Laporta. Ondanks zijn wereldvermaarde slogan Más que un club moet Barcelona voor de zoveelste keer in zijn bestaan een identiteitscrisis overleven, maar tegelijkertijd moeten de Catalanen ook de grootste sportieve crisis van de laatste vijftien jaar doorstaan. De precaire toestand van de club werd nog versterkt door het vertrek van Lionel Messi, die het stilaan gewend was geraakt om met zijn heldendaden het team keer op keer te redden. In een kleedkamer waar Ronald Koeman zijn stem niet meer verhief, zal Xavi herenigd worden met zijn voormalige handlangers Sergio Busquets en Gerard Piqué. Die twee worden door sommigen gezien als de verantwoordelijken voor de malaise van een Barça dat niet in staat is om mee te gaan in het hedendaagse voetbal en zijn high intensity runs.

De man met de 133 caps voor La Roja is er nochtans op uit om de bal zo hoog mogelijk te krijgen. Bij Al-Sadd drukte Xavi de twee centrumverdedigers van de tegenpartij tegen hun eigen strafschopgebied en dat leidde tot een systeem waarbij hij over het hele veld man-tegen-man ging spelen, met een centrumverdediger die klaarstond om zich vast te bijten in de aanvallende middenvelder van de tegenstander die zich achter de pressinglinie schuil hield. ‘We willen de bal heroveren op de helft van de tegenstander. Dat is ons hoofddoel’, vertelde Xavi aan The Coaches Voice. Het principe is dus eenvoudig: de opponent dwingen om een lange bal te trappen, het duel winnen wanneer de bal een duik maakt en ervoor zorgen dat elke speler gepositioneerd staat tussen de plek waar het duel plaats zal vinden en het vijandelijke doel om de kans op het winnen van de rebound zo groot mogelijk te maken. Vanaf dan begint het balbezit en dat zijn de momenten dat Xavi weer opleeft. ‘Het kan goed zijn dat we in de 89e minuut de 1-0 maken. Maar ik leuk vind het vooral leuk en ik voel mij het meest op mijn gemak als we de bal hebben op de helft van de tegenstander,’

In een tijdperk waarin het balbezit enigszins naar de achtergrond werd verdrongen en het fysieke aspect prevaleert, heeft de belofte van de Spanjaard om het tikitaka opnieuw te introduceren veel weg van een onbereikbaar ideaal. Niet het minst omdat Barça niet meer met dezelfde technische superioriteit voetbalt als vroeger, toen Busquets, Xavi, Messi en Andrés Iniesta tot het oneindige konden blijven combineren. Maar de nieuwe coach van de Blaugrana wil over de implementering van de huisstijl geen compromissen sluiten. Het is volgens Xavi een kwestie van principes en spelplezier. ‘Als spelers op het veld komen, beginnen ze geen sprintjes te trekken. Wat doen ze als eerste? Ze raken de bal aan. Ik geloof dat talent het altijd wint van de fysieke parameters. De dag dat dit niet meer het geval is, zullen we in de shit zitten, want dan zal het voetbal verworden zijn tot een afstompend spelletje.’ En in dat spel zullen de stokstaartjes het nooit halen van de roofvogels.