Het voetbal is niet meer van ons: hoe de Champions League van voetbal de Money Game maakte

© BELGAIMAGE
Steve Van Herpe
Steve Van Herpe Redacteur bij Sport/Voetbalmagazine

The Beautiful Game evolueert steeds meer naar The Money Game, ten voordele van een select clubje van ploegen. De nieuwe formule van de Champions League, die vanaf 2024 zijn intrede doet, werkt dat idee alleen maar in de hand.

Alessandro Albanese juicht. Hij heeft zonet het laatste doelpunt van KV Oostende in de reguliere competitie gemaakt. We schrijven zaterdag 9 april en de Kustboys gaan met 0-2 winnen in Eupen. Beide ploegen hebben voor de laatste keer in het seizoen 2021/22 de schoenen aangebonden voor een officiële voetbalmatch. Er wachten hen 104 dagen zonder competitie. Die moeten grotendeels worden opgevuld met bezigheidstherapie: trainingen en oefenpotjes.

Het contrast met een absolute Europese topclub kan niet groter zijn. Neem pakweg een halvefinalist van de Champions League, zoals Liverpool. Na het doelpunt van Albanese werken de mannen van Jürgen Klopp nog dertien wedstrijden af op het scherpst van de snee. Veertien, als ze de Champions Leaguefinale halen (dat was bij het afsluiten van dit magazine nog niet bekend). Voor de Europese internationals van het team volgt er dan nog een dessertje in de vorm van de Nations League. Dat zijn ook al lang geen vrijblijvende oefenpotjes meer, het mes moet ook daar tussen de tanden.

Steeds meer trainers en spelers maken hun ongenoegen daarover kenbaar. Zo ook Thibaut Courtois. Toen de Rode Duivels begin oktober vorig jaar op de Final Four van de Nations League ook nog een ’troostfinale’ tegen Italië moesten spelen, ventileerde onze nationale nummer één na de match: ‘Dit was gewoon een money game, daar moeten we eerlijk over zijn. We spelen het omdat het voor de UEFA nog meer geld in het laatje brengt en het een extra match op tv is. En in juni ( van 2022, nvdr) zijn er alweer vier Nations Leaguewedstrijden. Waarom?’ Jürgen Klopp had zich eerder ook al kwaad gemaakt over de plannen van de FIFA om het WK om de twee jaar te organiseren. ‘Er is geen enkele andere fysieke sport in de wereld met zo’n meedogenloze kalender. Men zou toch eens moeten beginnen te begrijpen dat we dit wonderlijke spel zonder de spelers, de belangrijkste ingrediënten ervan, niet kunnen spelen.’

Vanaf 2024 wacht ons een tsunami aan Europese matchen.

Wie een blik op de plannen van de vernieuwde Champions League werpt, komt tot de vaststelling: dat begrip is er nog niet. Integendeel, vanaf 2024 wil de UEFA namelijk de poulefase vervangen door een minicompetitie met 36 teams en in totaal 144 matchen (tegenover 96 in het oude systeem). In plaats van zes poulewedstrijden haspelt elke ploeg dan nog twee matchen méér af. En dat niet alleen op het kampioenenbal maar ook in de Europa en Conference League. Van september tot de kerst wacht ons dan een tsunami aan Europese duels.

Toen de UEFA deze plannen een goed jaar geleden uit de doeken deed, reageerde Ilkay Gündogan, middenvelder bij Man City, meteen op Twitter: ‘Meer en meer wedstrijden. Denkt dan niemand aan ons, de spelers? Het nieuwe CL-format is gewoon het minste van twee kwaden in vergelijking met de Super League.’ Bij het speeltje van Andrea Agnelli (voorzitter Juventus) en Florentino Pérez (voorzitter Real Madrid) ging het om een min of meer gesloten competitie van twintig teams. In een eerste fase zouden die opgesplitst worden in twee poules van tien ploegen die op midweken thuis- en uitwedstrijden spelen. De Super League stierf vorig jaar al snel een stille dood na luid supportersprotest, maar lijkt nog niet helemaal begraven. Agnelli zei pas nog: ‘Voor mij is de Super League geen mislukking.’ De UEFA heeft voor de rechtbank wel de bevoegdheid herwonnen om clubs te bestraffen die nog steeds plannen maken rond een Super League, maar het laatste woord lijkt erover nog niet gezegd.

Nasser Al-Khelaïfa, hier met Lionel Messi, wil nog meer entertainment in de Champions League.
Nasser Al-Khelaïfa, hier met Lionel Messi, wil nog meer entertainment in de Champions League.© AFP via Getty Images

Disneyficatie

Dat de UEFA een format met meer wedstrijden naar voren schuift, is niet verwonderlijk. Meer matchen op tv betekent meer inkomsten. En niet alleen op tv. Ook andere platformen, zoals YouTube en TikTok, mengen zich in de strijd om de kijker. Vorige maand was voor het eerst een wedstrijd uit La Liga (Real Sociedad-Real Betis) te volgen op TikTok. Resultaat: 506.000 kijkers en 68.000 reacties in de chat. Hoewel de meerderheid nog steeds voor de traditionele tv kiest, biedt de opkomst van digitale media nieuwe commerciële mogelijkheden voor de voetbalinstanties.

De Champions League is de kip met de gouden eieren voor de UEFA. Het nieuwe format vanaf 2024 zou de inkomsten met liefst 39 procent doen stijgen. De finale is wereldwijd goed voor méér dan 700 miljoen kijkers. Toch vindt Nasser Al-Khelaifi, de voorzitter van PSG maar ook van de European Club Association (ECA), dat het beter kan. ‘De finale zou nog groter moeten zijn’, zei hij aan The Athletic. ‘Ik begrijp niet hoe de Super Bowl zich groter kan voelen dan de finale van de Champions League. In de Super Bowl, en in de Verenigde Staten in het algemeen, is er een bepaalde mindset, creativiteit en vorm van entertainment. Ik heb voorgesteld om een openingsceremonie voor de Champions League te hebben, één match op de openingsavond waarin de winnaar het opneemt tegen een grote club. Misschien is dat geen goed idee, maar we moeten af van het status quo. Elke match moet een event zijn.’

Critici werpen op dat we zo wel steeds verder wegdrijven van de essentie van voetbal. Is dat een sport waarin competitiviteit, vaardigheid en schoonheid centraal staan? Of draait het om de productie van content om inkomsten te genereren voor de grote clubs? Het lijkt erop dat het steeds meer dat laatste is. De disneyficatie van het voetbal neemt schrikwekkende vormen aan: het gaat vooral nog om de consumptie van en de merchandising rond het product. Niet voor niets vergeleek José Ángel Sánchez, de algemeen directeur van Real Madrid, zijn club ooit met Disney.

Het voetbal is niet meer van ons: hoe de Champions League van voetbal de Money Game maakte

Bij de verdeling van de tv-inkomsten houdt de UEFA sinds 2018 ook rekening met de prestaties van de afgelopen tien jaar. Als FC Barcelona volgend seizoen de poulefase haalt, krijgt het dus méér geld toegeschoven dan wanneer FC Sevilla dat zou doen. Het systeem helpt de grote clubs uit de Big 5 – de vijf grootste Europese competities – om hun hegemonie in Europa in stand te houden. Erg democratisch is dat niet. Als je ziet dat meer dan de helft van de halvefinalisten uit dertig seizoenen Champions League uit Spanje of Engeland komt (zie kader), dan kan je bezwaarlijk nog spreken van een pan-Europese competitie. Inclusie en gelijkheid zijn termen die niet in het handboek van de UEFA staan.

Democratische sport?

Dat stelt ook oud-voetballer Philipp Lahm vast. ‘In het clubvoetbal gaat veel geld rond en daar profiteren enkele competities en teams disproportioneel van’, schreef hij in een recente column. ‘Daardoor ontstaan er monopolies en lopen in de Champions League heel wat regio’s in Europa achter de feiten aan.’

De financiële overcompensatie van een select aantal clubs creëert wanverhoudingen in de nationale competities. Bayern München werd voor de tiende keer op rij kampioen. In Frankrijk ging in de laatste tien jaar de titel acht keer naar PSG. La Liga is doorgaans een tweestrijd tussen Real Madrid en FC Barcelona, met Atlético Madrid als luis in de pels. En in de Premier League lijkt het sprookje van Leicester City in 2016 zich niet snel te zullen herhalen. Het idee dat voetbal een sport is waarin iedereen van iedereen kan winnen, wordt zo steeds meer ontkracht.

Lahm pleit er daarom voor om het internationale voetbal heruit te vinden. Hij wil een cultureel interessante Europese competitie, niet de meest winstgevende. Want is het niet spijtig dat steden met een rijk (voetbal)verleden zoals Lissabon, Amsterdam, Praag, Warschau, Boedapest en Kopenhagen geen vertegenwoordiger hebben in de Champions League? Het kan ook anders: dat bewees Europacup I. In de laatste tien jaar van dat toernooi kwamen de winnaars uit acht verschillende landen en had je laureaten als Steaua Boekarest, PSV en Rode Ster Belgrado.

Dat scenario is nu ondenkbaar en in het nieuwe format van het kampioenenbal lijkt het helemaal uitgesloten. De Champions League is momenteel ontegensprekelijk een aantrekkelijk product, met wedstrijden van uitstekende kwaliteit en een hoge amusementswaarde. Maar de ziel van The Beautiful Game is uitgehold. Het is al lang niet meer de meest democratische sport van allemaal, waarin de schoonheid van het spel en een eerlijke competitiegeest centraal staan.

Aleksander Ceferin, de man die van de Champions League een Super League aan het maken is.
Aleksander Ceferin, de man die van de Champions League een Super League aan het maken is.© belgaimage

Statements en spandoeken

In Engeland hebben de verenigde supportersgroeperingen fel gereageerd tegen de plannen voor de nieuwe Champions League. ‘Door de aangekondigde veranderingen zal de kloof tussen de rijkste clubs en de rest alleen maar groter worden. Tegelijkertijd worden de speelschema’s van nationale competities vernield en wordt van fans verlangd dat ze geld neerleggen voor zinloze groepswedstrijden’, schreef de overkoepelende Football Supporters’ Association (FSA) in een pittig statement.

Ook de kostprijs van de nieuwe minicompetitie voor de doorsneefan wordt her en der gehekeld. In plaats van dure tickets voor drie poulewedstrijden zijn supporters nu verplicht om voor vijf thuismatchen hun portefeuille leeg te schudden.

Maar al bij al raakt het protest niet verder dan statements en spandoeken. Het is in niets te vergelijken met de heisa die de bekendmaking van de Super League – een zo goed als gesloten Europese competitie van twintig clubs – vorig jaar veroorzaakte. Nochtans is de nieuwe Champions League niet meer of minder dan een opstapje naar een Super League, hoezeer de UEFA dat ook ontkent.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content