Moneyball in de Eredivisie: hoe Billy Beane na baseball ook AZ wil revolutioneren

© GETTY

Bijna geruisloos kwam Billy Beane (59) het Nederlandse voetbal binnen. Als adviseur van AZ. Intussen is hij aandeelhouder. Niet eentje die met geld strooit, maar met kennis. Lees hoe twee honkballers met een datarevolutie de Alkmaarse club transformeerden tot uitdager van de elite.

Door Iwan van Duren

Als algemeen directeur Toon Gerbrands zeven jaar geleden in Alkmaar de deur achter zich dichttrekt, is AZ net voor een faillissement behoed. Zijn opvolger wordt Robert Eenhoorn. De vroegere tophonkballer is nog maar koud begonnen in het voetbal, als hij een telefoontje pleegt dat de Alkmaarse club voorgoed zal veranderen.

Eenhoorn zet vanaf het eerste moment in op een voetbalrevolutie. Hij belt de legendarische Billy Beane. De Rotterdammer, oud-speler van onder meer de New York Yankees, heeft zelf gezien hoe de man de complete honkbalsport in de Verenigde Staten naar een compleet nieuw level heeft gebracht. Eenhoorn vertelt hem over zijn nieuwe baan en is eigenlijk vooral een beetje aan het sparren over de organisatie van de club, als hij aanvoelt dat Beane meer voor AZ zou kunnen betekenen. ‘Dat had ik ook niet van tevoren gedacht’, erkent Eenhoorn later.

Moneyball in de lage landen, dat zou wat zijn. Vóór de komst van Beane is de complete AZ-directie al naar de bioscoop geweest om de verfilming te zien van het boek Moneyball over de honkbalrevolutionair. In de succesvolle Hollywoodfilm speelt Brad Pitt de hoofdrol. Het is het beroemde verhaal over Beane die de Amerikaanse honkbalwereld op zijn grondvesten doet schudden als baas van de Oakland Athletics. Met de kleine club, die net als AZ op het randje van een faillissement heeft gestaan, gaat hij de strijd aan met grotere, veel rijkere franchises. Wie niet sterk is, moet immers slim zijn. En Klein Duimpje wordt dankzij het beleid van Beane bijna kampioen. Door een innovatieve manier van denken, gebaseerd op statistieken.

Club van de toekomst

De Amerikaanse honkballegende is de man achter een van de meest bijzondere verhalen in het Nederlandse voetbal. In een wereld geregeerd door emotie, is AZ al jaren geleden de toekomst in gestapt en in no time de club van de toekomst gemaakt. Zelfs na twee seizoenen waarin eerst het dak instortte en er daarna geen publiek meer binnen mocht, is het kerngezond. Met een eigen stadion, dik vijftig miljoen op de bank en toegang tot data waarvan andere clubs alleen kunnen dromen.

De samenwerking leidt al binnen een jaar of drie in het seizoen 2019/20 tot uitzicht op de titel en deelname aan de Champions League. Tot corona. Zelfs Beane weet het dan even niet meer. Ergens in maart heeft zijn vrouw hem met open mond gadegeslagen, als hij met piepende banden de riante oprit op komt rijden. Vanaf de rand van het zwembad ziet ze haar man met een verwilderde blik in zijn auto zitten, die verder uitpuilt van papieren boodschappentassen en kisten proviand.

Billy Beane (r)
Billy Beane (r)© GETTY

De doorgaans zo relativerende analist heeft geen data over de pandemie die eraan komt en is halsoverkop teruggevlogen vanuit het voorbereidingskamp van zijn honkbalteam. In de papieren tassen zit allemaal droogvoer. Pasta, conserven, vijgen. Via de tv en internet volgt het echtpaar de ontwikkelingen. De wereld gaat op slot en van honkballen kan geen sprake meer zijn. ‘Niemand wist hoelang dat zou gaan duren, er was nauwelijks informatie,’ vertelt hij later.

Terwijl Beane ziet hoe voortvarend de Bundesliga de boel weer oppakt, wordt in Nederland de competitie niet eens meer uitgespeeld. Het is meteen het einde van Moneyball 2. AZ heeft de hele top drie verslagen, Ajax zelfs al twee keer. Het uitzicht op de onmogelijk geachte landstitel wordt met een ijzeren gordijn vanuit Zeist gesloten. AZ staat in punten gelijk met Ajax, maar de Amsterdammers krijgen het rechtstreekse Champions Leagueticket op basis van een beter doelsaldo. AZ eindigt formeel als tweede. In 2020/21 volgt de derde plaats.

Cashen

Afgelopen zomer is het tijd om te cashen op de transfermarkt. Het halve basiselftal wordt verkocht, maar geheel volgens de filosofie van Beane weigert AZ de ontvangen 50 miljoen om te zetten in dure aankopen. Uiteraard kan dat punten kosten, maar de aanwezige talenten kunnen zich versneld ontwikkelen. Nu staat AZ in de middenmoot maar werkelijk niemand binnen de club maakt zich zorgen. Allereerst hebben de data aangetoond dat de nederlagen wel structureel líjken, maar dat niet zijn. Met een selectie van gemiddeld 23,8 jaar oud (onder wie negen internationals) is het slechts een kwestie van tijd of die potentie zal weer naar boven komen.

De positie van de trainer is al helemaal geen thema. Sinds de relatief onbekende Pascal Jansen het heeft overgenomen van Arne Slot (inmiddels Feyenoord) verovert AZ tot aan het begin van dit seizoen 54 punten. Alleen Ajax pakt er meer. Data die veel meer zeggen dan de emotie. De kunst is koers te houden en niet ineens rare dingen te gaan doen. De afgelopen jaren eindigt de tweevoudig landskampioen achtereenvolgens op plaats 3, 4, 2 en 3. Ook dit seizoen is plek 4 de minimale verwachting.

Eerste honk

Een blik terug in de tijd, om de chronologie van de ontwikkelingen Alkmaar te duiden. Robert Eenhoorn wordt per 1 oktober 2014 de nieuwe algemeen directeur van AZ. Trainer Marco van Basten is net weg na hartkloppingen. Op 30 september, de dag voor het aantreden van Eenhoorn, wordt John van den Brom aangesteld als nieuwe coach. Dat is meteen een trendbreuk, want AZ staat bekend om de grote namen op de bank. Nieuwe trainers worden steeds vaker op advies en data van Billy Beane aangesteld.

In de zomer van 2015 gaat de selectie volledig op de schop. Waar de eerdere trainers Louis van Gaal en Co Adriaanse nog werkten met een ploeg van gemiddeld bijna dertig jaar oud, breekt Van de Brom alle clubrecords met teams van door de bank genomen 22 jaar. De eerste signalen van de nieuwe mindset. Ook op de markt acteert AZ ineens harder. Beane adviseert een megabod van bijna achttien miljoen euro op Vincent Janssen af te slaan. Uiteindelijk vangt de club 22 miljoen voor de spits die voor een schijntje is gehaald.

Tweede honk

Het zal de eerste van acht uitgaande megatransfers zijn, waarmee opgeteld 125 miljoen euro is gemoeid. Een jaar later vertrekt Wout Weghorst voor dik 10 miljoen, de zomer daarna Alireza Jahanbakhsh voor 19 miljoen, Guus Til volgt voor 18 miljoen en zo gaat het maar door. Opvallend is dat niemand van AZ meer de tussenstap maakt naar een Nederlandse topclub.

De transferpolitiek is slechts een klein onderdeel van de new deal in Alkmaar. Achter de schermen heeft Eenhoorn al een complete revolutie ontketend, waar de hele organisatie in mee moet. Het vertrouwen is groot. Beane heeft als geen ander aangetoond via innovatie het gat te kunnen dichten met topclubs. Moneyball: The Art of Winning an Unfair Game inspireert en menig werknemer kijkt de film over de werkwijze. Als scout en manager van het uit Californië afkomstige honkbalteam Oakland Athletics weet Beane al meteen dat elke logica ontbreekt bij het emotiemanagement tot dan toe. ‘Ik las mijn hele leven al graag en veel, ook als honkballer heb je daar alle tijd voor. Ik was nieuwsgierig en probeerde vaak te begrijpen waarom bepaalde beslissingen werden genomen. Ik had vooral het geluk de juiste mensen om me heen te hebben’, relativeert hij zijn rol.

Beane laat zich inspireren door econoom Paul DePodesta, die op econometrie gebaseerde methodes ontwikkelt om prestaties van spelers statistisch vast te leggen en te vergelijken. Zo weet Beane met een groep relatief onbekende honkballers een ongekende serie overwinningen af te dwingen. De successen van de Oakland A’s zijn voor sporters en sportteams wereldwijd aanleiding meer te doen met de statistische kant van hun prestaties en tilt het Amerikaanse honkbal naar een compleet nieuw niveau.

De inhoud op deze pagina wordt momenteel geblokkeerd om jouw cookie-keuzes te respecteren. Klik hier om jouw cookie-voorkeuren aan te passen en de inhoud te bekijken.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."

Tien jaar na dato zijn topsport, data en media onlosmakelijk verbonden. En is Beane alweer verder gaan kijken, naar de grootste sport ter wereld. Bij AZ merken ze al snel dat hij de voetbalindustrie goed kent. De adviserende rol als opstapje voor een actievere rol in de voetballerij, waar het emotiemanagement uit de vorige eeuw nog regeert, en waar zelfs trainers met een laptop lang zijn weggehoond.

De club krijgt nu de beschikking over de beste sportdata-analisten ter wereld. Het netwerk van Beane opent deuren naar een hoger niveau van investeerders. Dikke kans dat dit ook weer partijen zijn die kennis in plaats van geld inbrengen, waarmee de club buiten de lijnen in de internationale voorhoede van het voetbal aanpikt.

Thuisplaat

In sport bestaat geen grijs. De waarheid ligt uiteindelijk op het veld. De kans op een homerun was er dus in 2020, maar Ajax mag de Champions League in. Geen tientallen miljoenen voor AZ. Met die injectie was er een versneller gekomen in Alkmaar. Het was een homerun geweest, waarbij jaar na jaar de honken stuk voor stuk zouden zijn gerond.

Maar vergist u zich niet in de slagkracht die AZ desondanks al opbouwde. Onlangs werden de jaarcijfers gepubliceerd en AZ is redelijk goed door de crisis gekomen. Vooral het eigen vermogen van 38 miljoen euro is ongekend, zeker als je daarbij optelt dat de club afgelopen zomer voor bijna vijftig miljoen verkocht. Dat geld gaan we pas volgend jaar in de boeken zien. Alleen in Amsterdam staat een nóg grotere spaarpot.

Beane is intussen zelf ook gegrepen door het spel en de uitdaging ook in het voetbal het verschil te maken. ‘Eerlijk gezegd kan ik niet genoeg krijgen van voetbal. Ik vertel dat ook mijn Amerikaanse vrienden. Er is een reden waarom dit de grootste sport ter wereld is. Of ze het er nu mee eens zijn of niet. De rest van de wereld kan er niet naast zitten.

Pascal Jansen kan bij AZ in alle rust bouwen aan zijn team
Pascal Jansen kan bij AZ in alle rust bouwen aan zijn team© GETTY

Eerste honk

Een blik terug in de tijd, om de chronologie van de ontwikkelingen Alkmaar te duiden. Robert Eenhoorn wordt per 1 oktober 2014 de nieuwe algemeen directeur van AZ. Trainer Marco van Basten is net weg na hartkloppingen. Op 30 september, de dag voor het aantreden van Eenhoorn, wordt John van den Brom aangesteld als nieuwe coach. Dat is meteen een trendbreuk, want AZ staat bekend om de grote namen op de bank. Nieuwe trainers worden steeds vaker op advies en data van Billy Beane aangesteld.

In de zomer van 2015 gaat de selectie volledig op de schop. Waar de eerdere trainers Louis van Gaal en Co Adriaanse nog werkten met een ploeg van gemiddeld bijna dertig jaar oud, breekt Van de Brom alle clubrecords met teams van door de bank genomen 22 jaar. De eerste signalen van de nieuwe mindset. Ook op de markt acteert AZ ineens harder. Beane adviseert een megabod van bijna achttien miljoen euro op Vincent Janssen af te slaan. Uiteindelijk vangt de club 22 miljoen voor de spits die voor een schijntje is gehaald.

Tweede honk

Het zal de eerste van acht uitgaande megatransfers zijn, waarmee opgeteld 125 miljoen euro is gemoeid. Een jaar later vertrekt Wout Weghorst voor dik 10 miljoen, de zomer daarna Alireza Jahanbakhsh voor 19 miljoen, Guus Til volgt voor 18 miljoen en zo gaat het maar door. Opvallend is dat niemand van AZ meer de tussenstap maakt naar een Nederlandse topclub.

De transferpolitiek is slechts een klein onderdeel van de new deal in Alkmaar. Achter de schermen heeft Eenhoorn al een complete revolutie ontketend, waar de hele organisatie in mee moet. Het vertrouwen is groot. Beane heeft als geen ander aangetoond via innovatie het gat te kunnen dichten met topclubs. Moneyball: The Art of Winning an Unfair Game inspireert en menig werknemer kijkt de film over de werkwijze. Als scout en manager van het uit Californië afkomstige honkbalteam Oakland Athletics weet Beane al meteen dat elke logica ontbreekt bij het emotiemanagement tot dan toe. ‘Ik las mijn hele leven al graag en veel, ook als honkballer heb je daar alle tijd voor. Ik was nieuwsgierig en probeerde vaak te begrijpen waarom bepaalde beslissingen werden genomen. Ik had vooral het geluk de juiste mensen om me heen te hebben’, relativeert hij zijn rol.

Beane laat zich inspireren door econoom Paul DePodesta, die op econometrie gebaseerde methodes ontwikkelt om prestaties van spelers statistisch vast te leggen en te vergelijken. Zo weet Beane met een groep relatief onbekende honkballers een ongekende serie overwinningen af te dwingen. De successen van de Oakland A’s zijn voor sporters en sportteams wereldwijd aanleiding meer te doen met de statistische kant van hun prestaties en tilt het Amerikaanse honkbal naar een compleet nieuw niveau.

De inhoud op deze pagina wordt momenteel geblokkeerd om jouw cookie-keuzes te respecteren. Klik hier om jouw cookie-voorkeuren aan te passen en de inhoud te bekijken.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."

Tien jaar na dato zijn topsport, data en media onlosmakelijk verbonden. En is Beane alweer verder gaan kijken, naar de grootste sport ter wereld. Bij AZ merken ze al snel dat hij de voetbalindustrie goed kent. De adviserende rol als opstapje voor een actievere rol in de voetballerij, waar het emotiemanagement uit de vorige eeuw nog regeert, en waar zelfs trainers met een laptop lang zijn weggehoond.

De club krijgt nu de beschikking over de beste sportdata-analisten ter wereld. Het netwerk van Beane opent deuren naar een hoger niveau van investeerders. Dikke kans dat dit ook weer partijen zijn die kennis in plaats van geld inbrengen, waarmee de club buiten de lijnen in de internationale voorhoede van het voetbal aanpikt.

Thuisplaat

In sport bestaat geen grijs. De waarheid ligt uiteindelijk op het veld. De kans op een homerun was er dus in 2020, maar Ajax mag de Champions League in. Geen tientallen miljoenen voor AZ. Met die injectie was er een versneller gekomen in Alkmaar. Het was een homerun geweest, waarbij jaar na jaar de honken stuk voor stuk zouden zijn gerond.

Maar vergist u zich niet in de slagkracht die AZ desondanks al opbouwde. Onlangs werden de jaarcijfers gepubliceerd en AZ is redelijk goed door de crisis gekomen. Vooral het eigen vermogen van 38 miljoen euro is ongekend, zeker als je daarbij optelt dat de club afgelopen zomer voor bijna vijftig miljoen verkocht. Dat geld gaan we pas volgend jaar in de boeken zien. Alleen in Amsterdam staat een nóg grotere spaarpot.

Beane is intussen zelf ook gegrepen door het spel en de uitdaging ook in het voetbal het verschil te maken. ‘Eerlijk gezegd kan ik niet genoeg krijgen van voetbal. Ik vertel dat ook mijn Amerikaanse vrienden. Er is een reden waarom dit de grootste sport ter wereld is. Of ze het er nu mee eens zijn of niet. De rest van de wereld kan er niet naast zitten.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content