De Belgische jaren van Johan Bakayoko waren geen onverdeeld succes. Maar amper drie jaar na zijn transfer naar de U17 van PSV staat de winger te kloppen aan de deur van het eerste elftal. Dit is het relaas van een jongeman die verschroeiend kan uithalen op het veld en er tiptop uitziet in het dagelijkse leven.
‘Talent van het jaar is Johan Bakaya… Bakayoko!’ Louis van Gaal haalt met enige moeite een goudkleurig kaartje uit een patserige enveloppe en verspreekt zich bijna bij het afroepen van winnaar Johan Bakayoko (19). Wat volgt is een spontaan vraaggesprek tussen de aanvaller, die balanceert tussen zelfverzekerdheid en ontzag, en de bondscoach van Nederland. Tijdens het podiuminterview maakt Van Gaal er een korte onemanshow van – of is het eerder stand-upcomedy? LvG is namelijk de man die er tijdens zijn periode bij Manchester United in slaagde om typische Nederlandstalige spreekwoorden een eigen leven te laten leiden in het Engels. Een zwaluw maakt nog geen zomer werd letterlijk vertaald naar ‘One swallow does not make a summer‘. Dat Bakayoko met veel overtuiging vertelt dat de Nederlandse opleiding beter is dan de Belgische wordt niet toevallig met een droge ‘ik ben het helemaal met je eens’ beantwoord door Van Gaal.
Maar het verhaal van Bakayoko past niet in het narratief van de Belgische speler die op jonge leeftijd uit zijn vertrouwde omgeving wordt weggeplukt om af te studeren aan de jeugdacademie van Lille, PSV of Ajax. Bakayoko verhuist pas op zijn 16e naar de PSV Academy nadat hij als een hedendaagse nomade halt had gehouden bij OH Leuven, Club Brugge, KV Mechelen en Anderlecht. In principe had hij nu aan de zijde van Mario Stroeykens en Zeno Debast moeten ontbolsteren in het Lotto Park, maar door een samenloop van omstandigheden zal hij de komende maanden en jaren vooral in het Philips Stadion te bewonderen zijn. ‘Een aantal jaar geleden mochten we onze spelers pas een eerste contract geven vanaf hun 16 jaar’, vertelt Roel Clement, die destijds de U16 van Bakayoko onder zijn hoede had. ‘Johan was pas aan zijn eerste seizoen toe bij ons en het heeft maanden geduurd voor hij op tactisch en collectief vlak rendement kon halen binnen onze manier van spelen. Daarom wilden we minstens nog een jaar wachten voor we hem iets aanboden. Wij waren tevreden over hem en we hadden hem geen onvoldoende gegeven, maar hij was een beetje ongeduldig. Het was zijn keuze om naar PSV te vertrekken.’
Wij waren tevreden over hem, maar hij was een beetje ongeduldig. Het was zijn keuze om naar PSV te vertrekken.
Kapsalon
Het is in de schaduw van het Jan Breydelstadion dat Bakayoko voor het eerst de harde wetten van het voetbal leert kennen. Na een seizoen bij de U13, waar hij deel uitmaakt van de generatie van Lynnt Audoor, wordt de aanvaller namelijk doorgestuurd bij Club Brugge omdat zijn attitude niet zou matchen met de no sweat no glory-mentaliteit. Oud-ploegmaat Arn Spiessens herinnert zich nog hoe ze onopgemerkt uit het internaat slopen om met oudere jongens als Loïs Openda aan het station een kebab of het populaire gerecht kapsalon naar binnen te spelen. Maar Bakayoko was met een missie naar Brugge gekomen: profvoetballer worden. ‘Soms moest hij de frustratie die zich op school had opgehoopt op training kwijt kunnen’, weet Spiessens, die momenteel uitkomt voor Racing Mechelen in Tweede Amateur. ‘Een keer liep dat verkeerd af. Hij ging fors door op een aantal spelers en hij werd uiteindelijk van training gestuurd. Voor mij was dat het bewijs dat hij er op jonge leeftijd al mee bezig was. Ik vond het bijvoorbeeld lastig om op mijn 13e alleen op internaat te zitten en ik hing elke dag met mijn ouders aan de telefoon. Op mentaal vlak ben ik toen afgehaakt bij Club Brugge. Johan zat anders in elkaar. Aan een of twee gesprekken per week met het thuisfront had hij ruim voldoende.’
Bij Club Brugge steekt de rechterwinger uit Overijse er niet echt bovenuit, maar hij is wel het soort speler dat tegen de betere ploegen altijd op de afspraak is. En na een ommetje van twee jaar bij KV Mechelen zijn ze op Neerpede ook overtuigd van de kwaliteiten van de flitsenvoetballer, die op lichamelijk vlak een voorsprong heeft op zijn leeftijdsgenoten. ‘Hij dwong in dat ene jaar op Neerpede bij de U16 speelminuten af op basis van zijn individuele acties’, aldus Clement. ‘Zijn doelpunten waren altijd van mooie makelij: snel naar binnenkomen en dan uithalen met links. Maar tijdens zijn acties verloor hij al eens het overzicht. Ik moet zeggen dat ik streng ben geweest met hem. Sommige jongens hebben het moeilijk met die aanpak, maar hij ging daar goed mee op en hij stond open voor kritiek. Ik voelde dat het dé manier was om hem binnen de lijntjes te laten kleuren.’
Hoog rendement
Tijdens zijn doortocht in België neemt Bakayoko de gedaante aan van notoire grappenmaker, onbegrepen rastalent of luidruchtige ploegmaat die zichzelf al eens kon verliezen in zijn enthousiasme. Onder het commando van Peter Uneken evolueert hij bij Jong PSV tot een teamspeler die niet enkel aan aanvallen denkt maar ook hard werkt om de bal te heroveren en zijn back te helpen. Wanneer Bakayoko in het seizoen 2020-2021 op deeltijdse basis de overstap maakt van de U18 naar Jong PSV komt hij plots tot het besef dat hij niet meer de speler is waar alles om draait. ‘Het begin verliep stroef. Johan werd geconfronteerd met een hogere snelheid van uitvoering, fysieker voetbal en een grotere weerstand van de verdedigers’, aldus Uneken, die in de zomer van 2021 assistent-trainer werd bij RKC Waalwijk. ‘Eigenlijk wilde hij zo snel mogelijk doordringen tot de A-kern. Ik raadde hem aan om zichzelf de tijd te geven om naar dat niveau toe te groeien en met die uitleg had hij het knap lastig. Hij is er pas na de winterstop helemaal doorgekomen. Met name zijn rendement ging flink omhoog. In de jeugd krijg je als aanvaller tien tot vijftien momenten per wedstrijd waar je gevaarlijk kan zijn. Johan had snel door dat hij in de Keuken Kampioen Divisie misschien vijf keer in scoringspositie komt en hij op die fases beoordeeld zal worden.’
Na zijn debuutseizoen bij Jong PSV, waarin hij een keer raak treft in negentien optredens, komt de naam van Bakayoko even ter sprake bij Eredivisieclub RKC Waalwijk. Om allerlei redenen komt het uiteindelijk niet tot een transfer, maar na zeventien doelpunten en twaalf assists zal hij komend seizoen een volwaardige kans krijgen in eerste klasse. Iets waar hij vorig seizoen tevergeefs op heeft moeten wachten bij Roger Schmidt, die intussen vervangen werd door Ruud van Nistelrooy. De krampachtige houding van Schmidt leidt intern tot irritaties, maar Bakayoko blijft er rustig onder. Mijn kans komt wel en dan zal ik er wel staan. Aan die gedachte klampt hij zich vast.
Wie de concurrentiestrijd wil winnen, zal zo veel mogelijk De Jong moeten voeden.’
Rode strik
Met dezelfde gretigheid en hetzelfde zelfvertrouwen begint hij in juni aan de voorbereiding bij PSV 1. Door het vertrek van Ritsu Doan en de positiewissel van Yorbe Vertessen staat Bakayoko tweede in de hiërarchie voor een basisstek op de rechterflank. Zijn enige overgebleven concurrent is dan Noni Madueke, een Brit en vaste waarde in de aanval van PSV. Hij krijgt ook onder Van Nistelrooy de voorkeur boven Bakayoko, ware het niet dat hij een zware blessure oploopt en dit kalenderjaar niet meer in actie komt. De Belg maakt zodoende zijn opwachting in de basis in het duel met Ajax (3-5-winst) om de Johan Cruijff Schaal, maar overtuigen doet hij niet. De voor hem sterk ingevallen Ismael Sabiri mag een paar dagen later in de voorronde van de Champions League starten tegen AS Monaco. ‘De vraag is vooral: wie zal zich het snelste kunnen aanpassen aan de speelstijl van Luuk de Jong?’, denkt Marco Timmer van Voetbal International. ‘De Jong is erg afhankelijk van voorzetten en moet het eindstation worden van de aanvallende acties. Wie de concurrentiestrijd wil winnen, zal dit seizoen vooral buitenom moeten gaan om zo veel mogelijk De Jong te kunnen voeden.’
Bij de ondertekening van zijn eerste profcontract in de zomer van 2019 kwam Bakayoko aanzetten met een zwart pak en een rode strik die een diepe indruk achterliet bij de medewerkers van PSV. Er wordt zelfs al lachend gezegd dat hij beter gekleed is dan technisch manager John de Jong. Wanneer de tiener op 14 september van vorig jaar de hoofdrol vertolkt tijdens zijn gemediatiseerde contractverlenging tot 2025 gaat hij gekleed in een witte smoking en opnieuw een rode strik. Benieuwd welk kostuum en bijbehorend accessoire hij zal aantrekken bij de volgende mijlpaal in zijn carrière.
Wachtkamer voor toptalenten
Dries Mertens (AGOVV), Quincy Promes (Go Ahead Eagles), Denzel Dumfries (Sparta Rotterdam), Frenkie de Jong (Jong Ajax), Perr Schuurs (Jong Ajax), Ferdy Druijf (Jong AZ) en Micky van de Ven zijn de bekendste winnaars van de trofee voor Nederlands Talent van het Jaar. Op een of andere uitzondering na mochten de laureaten hun carrière voortzetten in de Eredivisie of in het buitenland. In 2021 maakte Van de Ven drie maanden na de overhandiging van de trofee zelfs de stap van Eerstedivisionist Volendam naar Wolfsburg in de Bundesliga.
Johan Bakayoko is de zoveelste speler die mee heeft geschreven aan het succesverhaal van de Keuken Kampioen Divisie, een competitie waar jaar na jaar toekomstige (Europese) topspelers gekweekt worden. Het is geen ordinaire wachtkamer voor overhypete talenten of spelers die tegen de pensioengerechtigde leeftijd aanzitten. ‘Als je ziet welke ploegen dit seizoen aantreden in de Eerste Divisie – ADO Den Haag, De Graafschap, Heracles, NAC, PEC Zwolle, Roda JC en Willem II – dan weet je hoe sterk de competitie wel is’, zegt Rik Elfrink, PSV-watcher voor het Eindhovens Dagblad. ‘De nummers tien tot achttien in de Eredivisie kan je zo inwisselen met de ploegen in het linkerrijtje uit de Eerste Divisie zonder aan kwaliteit in te boeten. Ik zou aan elke speler en trainer willen zeggen: maak je borst maar nat. Het niveau is gewoon prima, de wedstrijden komen live op televisie en er is media-aandacht. Daar halen jongens als Bakayoko veel profijt uit.’
Bij PSV maakten Steven Bergwijn, Donyell Malen, Cody Gakpo, en Noni Madueke op korte tijd een karrenvracht doelpunten bij Jong PSV voor ze definitief hun doorbraak forceerden bij het eerste van de Eindhovenaren. Betekent dat dat Bakayoko dezelfde weg op gaat als zijn voorgangers? Bij Jong PSV was Bakayoko met afstand de beste speler van het seizoen en dat opent perspectieven. ‘Een jongen als Sam Lammers had een tussenstap bij Heerenveen nodig voor hij zijn kans kreeg van PSV. Bakayoko is net als Gakpo een type dat in een keer kan doorgroeien van de Eerste Divisie naar een basisplaats bij PSV’, aldus Marco Timmer van VI. ‘Je zou kunnen zeggen dat zijn zeventien goals niet veel waard zijn, maar hij maakte er best veel tegen goede ploegen.’
