Voetbal in Rusland: van Arsjavin tot Zabivaka

© gf
Peter t'Kint
Peter t'Kint Redacteur bij Sport/Voetbalmagazine

Vrijdag wordt in het Kremlin geloot voor de groepsindeling op het WK. Een kennismaking met het voetbal in Rusland, door middel van een eigenzinnig alfabet.

Roman Abramovitsj en Andrej Arsjavin

Roman Abramovitsj en Andrej Arsjavin zijn allicht de meest bekende ‘voetbal-Russen’, door hun engagement in het Engelse voetbal. De ene als eigenaar van Chelsea, dat hij kocht in 2003, de andere als voetballer van Arsenal. Toen Vanity Fair in 2012 een portret schetste van de eerste, schilderde het blad hem af als geheimzinnig en verlegen, wat in contrast staat met zijn levenswandel en zijn status van toen derde rijkste man in Groot-Brittannië. Zijn domein in West-Sussex was ooit nog eigendom van koning Hoessein van Jordanië en in augustus kondigde hij aan voor de derde keer te scheiden. Dit keer van Dasja Zoekova, dochter van een olietrader, kunstkenner en, onder meer, actief in galerijen en musea in Moskou (Gorki Park) en Sint-Petersburg. Als vriendin van Ivanka Trump was ze eregast bij de inauguratie van Donald Trump als president. Haar ex-man behoort tot de intieme vriendenkring van Vladimir Poetin.

Arsjavin (36), de diamant van Euro 2008, leek voorbestemd voor een grootste carrière, maar die bloeide uiteindelijk nooit helemaal open. Reden: de Russische ziekte, lees: wat weinig ambitie. Na het EK in 2012 werd hij niet meer opgeroepen voor de nationale ploeg en de voorbije twee seizoenen speelde hij voor het Kazakse Kairat.

Banja

Russen zweren bij hun banja (een Russisch stoombad/sauna). De meeste huizen hebben geen bad, vandaar. Russen gebruiken de banja – waar mannen en vrouwen gescheiden baden – ook als ontmoetingsplaats, waar ze verbroederen, eten en drinken. Ze slaan elkaar met een venik, een bundel twijgen. Dat kunnen berkentwijgen zijn, maar ook eiken-, jeneverbes-, eucalyptus- of lindentakken. Door het slaan komen er oliën uit de bladen. Na de behandeling met hete bladeren volgt een verkoelende met een lauwe venik. Een en ander zou helend moeten werken…

Cijfers

Cijfers over het WK-gastland. Rusland, officieel ‘de Russische Federatie’, is 17 miljoen vierkante kilometer groot, Canada en China komen niet eens aan 10 miljoen vierkante kilometer. In voetbaltermen: om Rusland te bedekken met voetbalvelden, heb je er 2 miljard nodig. Met 22 spelers per veld volstaat de hele wereldbevolking (ongeveer 7,6 miljard) niet om die tegelijk te bespelen. De Russische Federatie is vier keer zo groot als de Europese Unie, bedekt 11,5 procent van het land op aarde en is als dusdanig groter dan Mexico, de VS én de Europese Unie samen. Rusland telt ongeveer 143,5 miljoen inwoners die samen meer dan 100 verschillende talen spreken, kent negen tijdszones en heeft een stad, Ojmjakon, waar het tot -50 graden Celsius kan worden.

Rinat Dasajev, Dmitri Rybolovlev en datsja

Dat betekent in het Russisch geven. En dar is geschenk. Daarvan is het woord datsja afgeleid, verwijzend naar het stuk land dat Russen kregen, voor 1917 van de tsaar, erna van de overheid. Datsja’s worden gebruikt als zomerverblijven, in de maanden juli en augustus loopt Moskou namelijk leeg. De meeste zijn eenvoudige houten huisjes, met terras.

Rinat Dasajev speelde als doelman drie WK’s (waaronder de legendarische Rusland-België in Mexico ’86), was een icoon bij Spartak Moskou en een van de eerste Russische voetbalvedetten in het westen. Toen hij in 1988 in Sevilla neerstreek, stonden 3000 voetbalfans hem op te wachten. El Telón de Acero werd zijn bijnaam. Het IJzeren Gordijn. Zakelijk was hij een ramp: zijn geld vloog ramen en deuren uit en zijn sportwinkel ging failliet.

Dmitri Rybolovlev moet u kennen van Cercle Brugge en per uitbreiding van AS Monaco. Hij kocht een huis van Donald Trump, met wie hij bevriend is, in Florida. En recent verkocht hij ook een schilderij van Leonardoda Vinci voor 450 miljoen dollar. Reden: er moest een scheiding worden bekostigd.

Edoeard Streltsov

EdoeardStreltsov was de Russische Pelé. Hij was dé ster van de jaren vijftig en zestig, een buitenspeler, heel zijn leven Torpedo Moskou trouw. Er staan slechts 38 interlands op zijn teller, maar daarin maakte hij wel 25 doelpunten. Hij had een trieste jeugd: zijn vader was soldaat tijdens WOII maar hij besloot zijn leven na de oorlog niet meer verder te zetten in Moskou. Pa settelde zich in Kiev en liet de zorg voor zijn zoon over aan zijn ex. Een tweede zeer tragisch voorval tekende zijn adolescentenleven: net voor het WK in 1958 verliet Edoeard het Russische oefenkamp voor een feestje bij een legerofficier. Hij kwam niet meer terug, beschuldigd van verkrachting door een van de aanwezige meisjes. Twaalf jaar strafkamp in de goelag was zijn lot, ondanks het feit dat de vrouw haar beschuldiging later weer introk. Na zeven jaar kwam hij vrij en kon hij verder voetballen.

Fjodor Smolov en Mário Fernandes

Twee vedetten van de huidige Russische selectie. Toen de Belgen in Sotsji 3-3 speelden, was Fjodor Smolov, aanvaller bij Krasnodar, out met een spierletsel. Tegen Spanje (ook 3-3) maakte hij onlangs als aanvoerder twee goals. Met 11 doelpunten in 28 interlands moet hij op het WK de aanvalsleider worden.

Mário Fernandes is een Braziliaanse Rus met een handleiding. Niet de eerste Braziliaan in de Russische nationale ploeg – dat werd doelman Guilherme in 2016 – maar wel de meest speciale. Zelfs zijn naturalisatie was dat: Guilherme deed alles via officiële weg, Fernandes kreeg zijn paspoort na rechtstreekse bemiddeling van Poetin. De 27-jarige Braziliaan speelde eerder al vriendschappelijk voor de Braziliaanse nationale ploeg. Toen hij daar op zijn 21e een eerste keer werd geselecteerd, bedankt hij vanwege ‘persoonlijke problemen’. En toen hij in 2009 voor Gremio tekende, was hij na een paar dagen spoorloos. De politie moest hem een tijdje zoeken. Zijn prestaties als rechtsback vielen op bij de groten in Europa, maar in 2012 koos hij voor een carrière in Rusland, bij CSKA. Sinds deze zomer is hij international.

Gazprom, Sergej Galitski en Marina Granovskaja

Marina Granovskaja kent u als directeur van Chelsea. Wie met de club onderhandelde, noemt haar ‘het brein achter de grote deals’. Ze is een van de machtigste vrouwen in het voetbal.

Voetbal in Rusland, dat is een zaak van Moskou, regelmatig aangevallen door outsiders. Gazprom, dat Zenit Sint-Petersburg tot een topelftal maakte, is er eentje van, Sergej Galitski een andere. Galitski, die begon met cosmetica en parfum, is de Russische Marc Coucke. Afkomstig uit Sotsji is hij de sterke man achter de supermarktketen Magnit en het sympathieke FC Krasnodar, een ploeg die in 2008 vanuit het niks als een raket naar boven schoot.

Hooligans

Ze zijn de vrees van het WK, zeker na hun uitspattingen in Marseille tijdens EURO 2016. Tot wat ze in staat zijn, kan u zien in een documentaire van de BBC. Russia’s Hooligan Army analyseerde de gebeurtenissen in Marseille. Nadat het document in Rusland uitlekte, doopten Russische fans de Britse omroep om tot Blah Blah Channel. Laat u vooral niet afschrikken, in en rond de stadions zal het straks veilig zijn. In afgelegen bosjes daarentegen…

Igor Netto

Op het WK in 1962 in Chili was Igor Netto de aanvoerder van de Russische nationale ploeg, ook wel Sbornaja genoemd. Na een zege tegen Joegoslavië en een gelijkspel tegen Colombia hadden de Sovjets nog een punt nodig tegen Uruguay om door te gaan. Het stond 1-1 toen de Sovjets een tweede goal maakten. Netto ging evenwel aan de scheidsrechter melden dat naar zijn gevoel de bal via het zijnet in doel was verdwenen. Ook de tegenstander had het zo gezien en de ref kwam terug op zijn beslissing om het doelpunt goed te keuren. De Sovjets scoorden daarna wel nog een keer en gingen door. Achteraf zei Netto, wiens roots in Italië lagen, dat hij vond dat ze moeilijk konden winnen na een fout van de ref.

Jekaterinenburg

De op drie na grootste stad van Rusland. Om de tijdsverschillen beheersbaar te houden, wordt het WK vooral in Europees Rusland gespeeld. Een uitzondering daarop is Jekaterinenburg, dat op de grens van Europa en Azië ligt. Het tijdsverschil tussen Brussel en Moskou is in de zomer één uur, dat met Jekaterinenburg drie uur. Samara ligt daartussen, met twee uur. En om het helemaal moeilijk te maken: met de meest westelijk gelegen stad van het WK, Kaliningrad, is er géén tijdsverschil.

Kazan, Kaliningrad, Andrej Kantsjelskis en Maria Komandnaja

Maria Komandnaja is een van de bekendste tv-gezichten op de Russische sportkanalen. Zij presenteert vrijdagavond de WK-loting samen met Gary Lineker.

Andrej Kantsjelskis maakte naam in de jaren negentig bij Manchester United en Everton. In zijn biografie vertelde hij dat voetballer worden niet zijn droom was. Hij wilde ijshockey spelen. Talent besliste er anders over. Een leuke anekdote: omdat ze hem te klein vonden, ging hij in de gymzaal vaak hangen aan een brug met ongelijke leggers. Iemand anders trok dan aan zijn benen. En hij vrat wortels, met hopen. Iemand had hem verteld dat die ook de groei bevorderden.

Andrei Kanchelskis
Andrei Kanchelskis© Reuters

Kazan en Kaliningrad zijn speelsteden. De tweede heette tot 1948 Königsberg en was onderdeel van Pruisen, tot het op het einde van WOII in handen van de Russen viel. De Duitse filosoof Immanuel Kant werd er geboren. Na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie en de afscheiding van Litouwen, werd het de facto een enclave, van de Russische federatie gescheiden door Polen en Litouwen.

Loezjnikistadion

Op 14 juni 2018 begint het WK, met gastland Rusland tegen de tweede uit groep A. Aftrap in het Loezjnikistadion in Moskou, waar op 15 juli ook de finale wordt gespeeld. Het stadion biedt plaats aan 81.000 man en maakt deel uit van het olympisch sportcomplex. De laatste renovatie, de derde al, kostte officieel zo’n 350 miljoen euro. Het stadion kende in 1982 een drama tijdens een Europees duel tussen het Nederlandse HFC Haarlem en Spartak Moskou. Zesenzestig mensen werden vertrappeld in het gedrang om nog voor affluiten het stadion, waarvan vanwege de vrieskou maar twee tribunes waren geopend, te verlaten. Het nieuws werd lang verzwegen, pas in 1989 kregen de Russen het te lezen.

Vitali Moetko

Lid van het Uitvoerend Comité van de FIFA sinds 2009, voorzitter van de Russische voetbalbond én voorzitter van het organisatiecomité van het WK, ook al zeggen dat de statuten van de FIFA dat sport en politiek – Moetko is vicepremier – gescheiden werelden moeten zijn. De sterke man achter de WK-kandidatuur, ook de man achter de Olympische Winterspelen van Sotsji, de duurste ooit. Zijn naam viel in het schandaal rond georganiseerde doping om de sportprestaties weer op te tillen. Ex-burgemeester van Sint-Petersburg, ex-voorzitter ook van Zenit, waar hij Gazprom binnenloodste, en bevriend met Poetin.

Nizjni Novgorod

Nizjni Novgorod is een stad zonder voetbalclub. Het nieuwe stadion zal er ook maar net op tijd af zijn. Voetbal en Nizjni is een moeilijk verhaal. FC Volga verdween een jaar geleden vanwege een te hoge schuldenlast. Hetzelfde was de club al eens overkomen in 1984. Vier jaar later werd ze opnieuw gesticht. FC Torpedo is een andere club uit de stad die zich beroept op een historische link met (het vroeger overigens al even weinig succesvolle) Gorky, zelf ook al een fusieclub. Een Belgische link: Dmitri Boelikin (ex-Anderlecht) sloot hier zijn carrière af. En Valeri Zykov, Dmitri Tsjerysjev en zijn zoon Denis (nu Villarreal) zijn van hier.

Oleg Romantsev

De grootste (Sovjet-)Russische trainer aller tijden, de Johan Cruijff van de andere kant van het IJzeren Gordijn. Een voetbalgenie met een donkere rand, die Spartak Moskou heerlijk liet spelen in de jaren negentig, maar tegelijk regeerde als een tiran en erop los zoop. Zei ooit na een slechte prestatie van een verdediger in de Champions League dat het wat hem betreft over was. Nooit mocht de jongen nog op een veld staan. Op het einde van zijn actieve carrière – de man is nog maar 63 – vond een werknemer van Spartak hem op een ochtend slapend op de vloer, omringd door lege flessen. Er was een feestje met vrienden en Oleg raakte niet meer thuis. Maar dat Spartak, acht keer kampioen tussen 1992 en 2001, zonder sympathieverlies de overgang van het Sovjet- naar het Ruslandtijdperk wist te maken, is dankzij hem.

Vladimir Poetin

Mister Russia, al zeventien jaar aan de macht, de ene keer als president, een andere keer als premier. De loting vindt plaats bij hem ’thuis’, in het Kremlin. Afkomstig uit Sint-Petersburg, door Boris Jeltsin naar Moskou gehaald. Iemand die de onder Jelstin ontstane oligarchie nooit echt aanpakte. Geen imperialist, anti-Sovjet. Onlangs was in Amsterdam de Russische filosoof Aleksandr Doegin te gast. Die noemt Rusland een ‘landmacht’: een land dat staat voor een onveranderlijke, collectieve identiteit. Gelijkheid, traditie en identiteit zijn er belangrijker dan verandering en grensverlegging. ‘Je probeert dezelfde te zijn als je voorouders en je conserveert hun manier van leven.’ Het is wat Poetin lijkt na te streven: geen radicale hervormingen. Stanislav Belkovski, een Russisch politicoloog die in 2014 een neutraal portret van Poetin probeerde te maken, noemt hem daarin ‘een trage heerser’.

Krasnaja plosjtsjad

De q is in het Nederlands geen klank, ze klinkt als de k. Russisch doet daar niet druk om, woorden uit Latijn met q worden met k geschreven. Vandaar dit ver gezochte bruggetje naar de bekendste Russische k: krasnaja plosjtsjad, Russisch voor Rode Plein. Het is de plaats in Moskou waar zich het historische machtscentrum van Rusland bevindt: het Kremlin.

Rostov aan de Don

Een havenstad in het zuiden die van grote economische waarde is. In potentie zou hier een topploeg kunnen huizen, maar FK Rostov, in theorie maar de tweede club van de stad achter het met meer historie beladen SKA, is slechts een middenmoter.

Sotsji, Samara, Saransk en Nikolai Starostin

Drie speelsteden. De eerste kent u van de winterspelen, de tweede van Frank Vercauteren die er werkte en er een liefde ontmoette, in de derde voetbalde Danilo, de zoon van Wamberto. In de zoo van Saransk werden onlangs drie poema’s geboren. Ter ere van het WK kregen ze voetbalnamen: Suárez, Neymar en Messi. De directeur van de zoo liet al weten dat hij tegen de opening, in mei, dieren wil trainen om WK-resultaten te voorspellen. Wat het wordt – een hondje, een stekelvarken of een raaf – weet hij nog niet.

Nikolai Starostin lag met zijn familie – hij had nog drie broers – aan de basis van de oprichting van Spartak Moskou. Hij was omnisporter (bokser, ijshockeyspeler en voetballer) en speelde op een bepaald moment met al zijn broers samen in het eerste elftal. Hij stichtte Spartak, een concurrent voor Lokomitiv en Dinamo. Tijdens WOII raakte hij in onmin met het regime, vooral met LavrentiBeria, de baas van de geheime dienst. Die liet hem in 1942 oppakken, op beschuldiging van terrorisme, gijzeling, het verspreiden van anti-Sovjetpropaganda en moordplannen op Stalin. Twee jaar verbleef het Spartakmonument in de Loebjanka, de gevangenis van Moskou. Hij werd voor tien jaar verbannen naar de Goelag, tot fans hem ter hulp kwamen.

Ilya Tsymbalar

Geen Oekraïne op het WK straks in Rusland, voor de politieke spanningen allicht geen slechte zaak. Ten tijde van Ilya Tsymbalar speelde dat minder. Tsymbalar was een middenvelder die van 1994 tot 1999 28 interlands voor de Russen speelde. Daarin scoorde hij vier keer. Daarvoor speelde hij in 1992 voor zijn geboorteland Oekraïne drie wedstrijden. Hij werd zes keer kampioen en won vier keer de beker. Toen hij stierf, eind 2013, was hij pas 44. Zijn hart begaf het.

Alisher Usmanov

Alisjer Oesmanov, zoals de Nederlandse transcriptie van zijn naam is (de Russische u wordt uitgesproken als oe), dook vorige week op in het overnamedossier van Anderlecht, maar heeft al heel lang een hart voor sport en een zwak voor voetbal. Hij was zelf een schermer en is nu voorzitter van de internationale schermbond. Minderheidsaandeelhouder van Arsenal en met Metalloinvest, een van zijn bedrijven, shirtsponsor van Dinamo Moskou.

Alisher Usmanov
Alisher Usmanov© Belga Image

Is van afkomst een Oezbeek en staat nu in de top veertig van rijkste wereldburgers. Hij zat ooit zes jaar in de gevangenis, voor diefstal van socialistische eigendommen. Die straf werd na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie door het Oezbeekse hooggerechtshof vernietigd. Vriend van Abramovitsj, met wie hij in Londen de vriendenkring deelt. De zakenman is rijk geworden met grondstoffen, maar zit nu ook in media, telefonie en technologie.

Volgograd

Speelstad, het vroegere Stalingrad. Stalin remde hier tijdens de Russische burgeroorlog het verzet van de witten, de anti-communisten, tegen de bolsjewieken, de roden. In 1961 kreeg de stad een andere naam, in het kader van de destalinisatie.

Winter Palace

Winter Palace is maar een van de vele vodkamerken die Rusland rijk is. Of het de beste is, laten we aan uw smaakpapillen over. Volgens een recent artikel op The Independent zijn de betere Russische vodka’s onder meer de volgende: Russian Standard, Mamont Wodka, Moskovskaya en Beluga. Hoog tijd voor een vergelijkende test!

Michail Xodorkovsky

Ofte Michail Borisovitsj Chodorkovski, zoals de Nederlandse transcriptie van zijn naam is (de Russische x wordt uitgesproken als ch). Hij was een aantal jaar Ruslands rijkste man, als bankier en oliemagnaat (hij lanceerde de oliemaatschappij Yukos). Begon vervolgens Poetin te bekritiseren en stichtte de oppositiepartij Open Rusland. Nadat hij beschuldigd werd van moord en belastingfraude, verdween hij tien jaar achter de tralies. Toen Poetin zijn straf ophief, verhuisde hij naar Zürich. Zijn link met sport: geen. Hij had zijn fortuin in voetbal kunnen steken, maar de man koos voor politiek.

Lev Yashin

Lev Jasjin, zoals de Nederlandse transcriptie van zijn naam is, hoeft weinig introductie: de zwarte panter/spin, getrouwd met een in de politiek beslagen verslaggeefster van Radio Moskou, de enige doelman die ooit de Gouden Bal won en mister Dinamo Moskou, meer dan 800 wedstrijden. Toonde zijn kunnen op drie WK’s en was de eerste meevoetballende doelman. Leuk detail: Jasjin won in 1953 de beker met het ijshockeyteam van Dinamo. Hij was ook daar een van de beste doelmannen van de competitie en stond bijna met Rusland op het WK ijshockey, toen hij voor voetbal koos. Het was voor sporters een vaak voorkomende combinatie: ijshockey in de winter, voetbal in de zomer.

Joeri Zjirkov en Zabivaka

Zabivaka, een wolf in de kleuren van de Russische federatie, is de mascotte van het WK. Zabivaka betekent: hij die scoort. Eén miljoen Russen hebben hem via televoting kunnen kiezen.

Joeri Zjirkov was samen met Arsjavin de vedette van Rusland op het EK 2008. Herinnert u zich nog zijn raids op de linkerflank? Sinds de Confederations Cup zit hij weer in de nationale kern. Zijn contract bij Zenit Sint-Petersburg loopt tot volgende herfst en recent zorgde hij tegen Spanje nog voor een assist. Kortom: 2018 kan een afscheid in schoonheid worden.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content