Iedereen kent het Braziliaanse truitje, of de zogenaamde canarinho, en denkt daarbij spontaan aan de kunstjes van Neymar, Pelé en Ronaldinho. Maar in Brazilië is er een ware strijd aan de gang om het shirt dat het land in twee partijen splitst.
‘Hier is het nieuwe truitje van Brazilië. Het vertegenwoordigt 210 miljoen Brazilianen. It’s ours.’ Zo klonk het spotje waarmee Nike het WK-shirt van de Goddelijke Kanaries bekendmaakte. Een onschuldig filmpje zou je op het eerste gezicht kunnen denken, maar in de video zitten verschillende Brazilianen die openlijk links of rechts georiënteerd zijn in de nationale politiek. En dat is belangrijker dan je zou denken.
‘Een paar dagen na de uitgave van het shirt, ben ik het gaan halen in de winkel’, vertelt de Braziliaanse student João Vitor Gonçalves de Oliveira bij de BBC. ‘Toen ik de kassier het gele truitje gaf, verwelkomde hij me met een brede glimlach. Hij dacht dat ik een voorstander was van president Jair Bolsonaro (de extreemrechtse politicus die tot 1 januari de president is van Brazilië, nvdr.). Meteen begon hij een hele anti-linkse preek tegen presidentskandidaat Lula. Eigenlijk ben ik volledig anti-Bolsonaro, maar ik deed dan maar alsof. Als je in Brazilië het gele truitje gaat kopen, word je namelijk gezien als een Bolsonarista.’ De getuigenis zegt voldoende over hoe polariserend het iconische truitje van Pelé, Ronaldo en Rivaldo is geworden. Het is het symbool van een verdeeld Brazilië.
Ook Walter Casagrande Jr, ex-international op het WK 1986 en nu tv-analist in Brazilië, treedt de jonge student bij. ‘We hebben het helemaal verpest. Er is in de jaren zoveel gebeurd dat je nu niet meer normaal ons truitje kan dragen op straat’, vertelt hij in The Athletic.
Van de straat naar de politiek
Om terug te keren naar de roots van het probleem, moeten we naar 2014 en de straatprotesten tegen toenmalige presidente Dilma Rousseff. De protestanten eisten haar afzetting nadat een heel corruptieschandaal was losgebarsten. En dat deden ze in de kleuren van Brazilië, met de meesten die de canarinho droegen. Daarbij werd ook erg patriottische en rechtse taal geroepen zoals onder meer ‘mijn partij is Brazilië’ en ‘Ik wil geen rood op mijn vlag’, duidelijk doelend op de linkse achtergrond van Rousseff en haar voorgangers.
Alles begon dus in 2014 en bereikte een eerste hoogtepunt in 2018 toen de extreemrechtse presidentskandidaat Jair Bolsonaro campagne voerde in het nationale truitje en dat ook duidelijk claimde voor zijn partij, net zoals de vlag. Wie op straat kwam of ging stemmen voor Bolsonaro deed dat in het goddelijk geel of met de nationale vlag om de schouders. Aan de linkerzijde was er daar niets van te merken. De vorige presidenten pronkten niet in het shirt van Neymar en co en hadden niet veel met de vlag. Zie daar, de polarisering was een feit.
Waar een politicus voor 2018 nooit te zien was in het voetbalshirt, gebeurde dat nadien steeds meer. ‘Bolsonaro zou volgens een studie zo’n 86 verschillende truitjes hebben gedragen in zijn vier jaar als president’, vertelt Casagrande daarover bij The Athletic. En ook dit jaar voerde de 77-jarige Braziliaan campagne in het shirt en riep hij de mensen op om zo ook te gaan stemmen.
De niet-rechtse Brazilianen zijn de affiniteit met hun nationale ploeg daardoor volledig verloren. Dat komt ook onder meer omdat enkele belangrijke spelers van de Seleção openlijk de kant van Bolsonaro kozen. Lucas Moura, Dani Alves, Thiago Silva en legendes als Ronaldinho, Rovaldo en Romario bezongen de kwaliteiten van de president. Maar de belangrijkste speler die kant koos, was Neymar. De kapitein van de Braziliaanse ploeg riep op TikTok de bevolking op om voor Bolsonaro te gaan stemmen en was zelfs te gast in een livestream van de president… in het gele truitje. Niet onbelangrijk daarbij was dat de ster van PSG op die manier vrijgesteld werd van een groot deel van zijn belastingen.
Blauw-wit terug?
Al zijn er ook andere die ervoor zorgen dat het volk zich opnieuw kan vereenzelvigen met de nationale ploeg. ‘Ik ben een fan, speler en Braziliaan en wil de waarden van onze eenheid vertegenwoordigen over de hele wereld. We zijn allemaal Brazilianen’, vertelde onder meer Richarlison. En bondscoach Tite zei zelfs dat als de wereldtitel werd behaald, de ploeg geen bezoekje zou brengen aan de ambtswoning van de president in hoofdstad Brasilia.
De anti-rechtse fans die voor de Seleção willen supporteren zoeken naar alternatieven voor het truitje. Zo was het blauwe uitexemplaar bijvoorbeeld sneller de deur uit dan het gele. Slechts enkele uren na de bekendmaking was het overal al uitverkocht. Sommigen vinden dan weer dat het gele truitje te politiek getint is geworden en zou moeten verdwijnen. Zij willen het wit-blauwe shirt terug dat de nationale ploeg droeg tot 1950. Toen werd dat echter afgeschaft omdat Brazilië het WK in eigen land in de finale had verloren van Uruguay. Tot op heden een zwarte pagina in de vaderlandse (voetbal)geschiedenis.
Dat de canarinho snel zal verdwijnen, lijkt echter utopisch. Niet alleen is het truitje iconisch in eigen land, het is dat vooral ook in het buitenland, als een soort symbool van het land. Daarom doet de pas verkozen linkse president Lula alle moeite van de wereld om het truitje ‘terug te winnen’. Lula, die op 1 januari president wordt, bekeek de WK-wedstrijd tussen Brazilië en Servië bijvoorbeeld in zijn gele shirt, iets wat hij nooit zou gedaan hebben in zijn eerste ambtstermijn. ‘We mogen niet meer beschaamd zijn om het te dragen. Groen en geel zijn de kleuren van 210 miljoen Brazilianen die van dit land houden.’ Een zesde wereldtitel zou de nieuwe president in die strijd erg goed uitkomen. En zo wordt de sportieve missie van Neymar en co meteen ook een politieke.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier