Virgil van Dijk voor zijn eerste WK met Nederland: ‘De jongens moeten zich aan mij kunnen vastklampen’

© GETTY

Nooit had Virgil van Dijk (31) als jongetje durven dromen dat hij als captain van Oranje op het WK zou staan. Maar nu is het zover. Van Dijk over zijn sportieve en persoonlijke ontwikkeling, leiderschap, de maatschappelijke rol van Oranje, teambuilding en zijn band met Louis van Gaal.

Door Simon Zwartkruis

Grote delen van het gesprek maakt hij een montere indruk. Ogen die stralen, mondhoeken die omhoog wijzen, alleen al bij de gedachte aan het WK. Totdat de finale van 2010 ter sprake komt. Dan verdwijnt de lach opeens van zijn gezicht en staart hij even zwijgend voor zich uit. Op zich was het een mooie zomer voor Virgil van Dijk, ruim twaalf jaar geleden. Kort voordat het Nederlands elftal aan de opmars richting finale in Zuid-Afrika begon, was hij van Willem II naar FC Groningen overgestapt. Het zou een cruciale beslissing blijken, eentje die zijn profcarrière tot leven zou wekken. Met alle prachtige gevolgen van dien.

Maar ja, die finale van Oranje tegen Spanje haalt andere herinneringen omhoog. Het zit hem nog steeds niet lekker, de 0-1 nederlaag in Johannesburg, zo dicht bij eeuwige voetbalvreugde. ‘Ik woonde tijdens dat WK al in Groningen, samen met twee ploeggenoten’, gaat Van Dijk terug in de tijd. ‘Naast ons woonden ook een paar spelers. Met dat groepje keken we naar de finale. Het blijft zó jammer hoe dat is afgelopen. Het moment van Arjen Robben en Casillas gaat nooit meer van mijn netvlies. Helaas.’

Een zucht. Vervolgt: ‘Inmiddels weet ik hoe heel kleine momenten in een wedstrijd een heel grote draai kunnen geven aan van alles en nog wat. Aan de wedstrijd zelf. Maar in dit geval ook: wie er wereldkampioen wordt en het gevoel dat een heel land eraan overhoudt. In het besef dat je nationale ploeg niet vaak de kans krijgt de wereldtitel te grijpen. Voor Spanje was het geweldig. Voor Nederland was het, tja, hoe zal ik het zeggen… Nou ja, gewoon: kut.’

‘Mijn spelers: zo voel ik dat. Die zal ik helpen en steunen, wat er ook gebeurt’

Virgil van Dijk

In zijn woning in Liverpool heeft Virgil van Dijk een rustig plekje opgezocht. Aan de muur hangt een ingelijst clubshirt van hemzelf, als tastbaar bewijs van alweer vijf jaar Liverpool. De topclub waarmee hij onder meer de Engelse landstitel, de FA Cup, de Champions League en de Wereldbeker voor clubs won. Maar nu is het tijd voor een ander mikpunt: zijn eerste eindtoernooi met Oranje, eindelijk.

Wat was het eerste WK dat je als jongetje bewust meemaakte?

‘Tijdens het WK ’98 was ik zeven jaar, daar heb ik niet echt herinneringen aan. Het eerste eindtoernooi waarnaar ik echt aandachtig heb gekeken, was het WK 2002 in Japan en Zuid-Korea. Ook al deed Nederland daar niet aan mee. Ik was destijds fan van Brazilië. Die hadden zó veel goede spelers die tot mijn verbeelding spraken. Ze speelden met zo veel flair en overtuiging. Ook bij de grootste clubs van Europa waren ze succesvol. En je zag ze altijd voorbijkomen in mooie tv-reclames van Nike en zo. Die spelers gaven me een gevoel van: dit is hét team om naar te kijken. Mijn hele jeugd ben ik fan geweest van Ronaldinho, met zijn mooie techniek en onverwachte acties. En ook van Ronaldo. Op de kleine veldjes waar ik als jongetje voetbalde, probeerde ik de spelers van Brazilië na te doen.’

Welke Nederlandse speler was een inspiratiebron voor jou?

‘Dat was Jaap Stam. Hem vond ik echt geweldig. Daar keek ik als verdediger met speciale interesse naar. Jaap was voor mij altijd de koning achterin. Hij stónd er gewoon. De rots in de branding. Ook de hele opbouw van zijn carrière vond ik mooi. Net als ik een verleden bij Willem II, daarna stapje voor stapje naar de absolute top. Maar het was vooral zijn krachtige uitstraling die indruk op me maakte. Ik denk dat destijds heel veel aanvallers vlak voor de aftrap dachten: Zo, bij hem ga ik vandaag niet in de buurt komen. Dan sta je als verdediger eigenlijk al met 1-0 voor.’

Van Dijk: ‘Jaap Stam leek mij altijd drie meter lang, maar ik blijk een halve kop groter te zijn’

‘In voetballend opzicht was Jaap misschien geen wereldtop, maar als verdediger was hij zo ontzettend goed. En dan die uitstraling dat er bij hem voor een tegenstander niets, maar dan ook hélemaal niets te halen viel. Het grappige was: Jaap leek mij altijd drie meter lang, zo groot en sterk kwam hij op me over, als ik hem op televisie zag. Tot ik hem voor het eerst ontmoette, jaren geleden. Toen stond ik even raar te kijken: ik bleek gewoon een halve kop groter te zijn dan Jaap! Dat zegt alles over zijn uitstraling. Zeker voor een verdediger is dat heel belangrijk.’

Zoals je moeder dat vroeger in algemene zin al tegen je zei: kop omhoog, borst vooruit, ook als het niet goed gaat?

‘Ja, dat was in de tijd dat ik in de jeugd speelde. Toen ik minder zeker van mezelf was dan nu. Mijn vrouw en ik geven dezelfde boodschap door aan onze eigen kinderen. Wat er ook gebeurt, je moet altijd doorgaan en sterk in je schoenen blijven staan. In ieders leven komen moeilijke momenten voor, die moet je zien te overwinnen. Als je dat vertaalt naar het voetbalveld: ook daar krijg je met tegenslagen te maken. Dan is het zaak je borst vooruit te houden, met het vertrouwen dat het goed gaat komen. Als je op een goede manier omgaat met tegenslagen, word je daar sterker van. Daar ben ik van overtuigd.’

Als we jou de laatste jaren over het veld zien bewegen, is het lastig voor te stellen dat je ook een onzekere periode hebt gehad.

‘En toch was het zo. Natuurlijk, zeg ik daar meteen achteraan. Wij profvoetballers zijn ook maar mensen. Net als ieder ander mens heb ik het moeten leren, hoe je met moeilijke situaties omgaat. In het begin van mijn carrière vond ik dat lastig. Het is vooral een kwestie van ervaring opdoen. Op het veld, in het leven, overal. Op een gegeven moment leer je hoe je moet dealen met mindere periodes en fouten. En dat niet alleen, als ik me tot het voetbal beperk: de volgende stap in die ontwikkeling is dat je het gaat proberen te voorkomen. Waardoor je een betere speler wordt. En dus minder vaak fouten of tegengoals of wat dan ook hoeft te overwinnen. Dat is een mooi leerproces.’

De geleidelijke opbouw van je carrière past dus bij je persoonlijke ontwikkeling?

‘Zo kun je dat zeggen, ja. Ik geloof dat alles in het leven met een reden gebeurt. De manier waarop mijn carrière is opgebouwd, telkens een stapje verder, dat heeft zo moeten zijn. Voor mij zijn het de perfecte stappen geweest, waarmee ik uiteindelijk aan de top ben gekomen. Er zijn ook andere manieren om dat te bereiken, iedereen doet het op zijn eigen manier. Voor mij was dit de perfecte route. Ook wat betreft mijn persoonlijke ontwikkeling en die van mijn gezin, op verschillende plekken in Europa. En het is nog lang niet klaar. Maar tot nu toe ben ik uitermate trots op alles wat we hebben bereikt.’

Na jaren van sportieve voorspoed en lof alom kreeg je dit seizoen in Engeland kritiek te verwerken vanwege een mindere periode bij Liverpool. Deed dat iets met je?

‘Jawel. Tuurlijk. Maar niet dat ik eronder gebukt ging. Ik wist zelf óók dat ik beter kan dan ik in die fase liet zien. In de voorgaande vijf jaren had ik inderdaad weinig of geen kritiek gehad in Engeland. Daarmee moet je dan dealen. Aan de andere kant: het ging om een serie van acht wedstrijden, waarin we als ploeg onder de maat waren. Inclusief ikzelf. Ik was ervan overtuigd dat we op een gegeven moment ons vertrouwde niveau weer zouden gaan halen. Op dat soort momenten is het heel belangrijk dat je rustig blijft en de focus behoudt. Dat heb ik gedaan. Met behulp van mijn vrouw en kinderen gaat dat een stuk makkelijker.’

‘Ik weet dat Louis van Gaal leiderschap verwacht van zijn aanvoerder. De bondscoach noemt me de grote influencer’

Virgil van Dijk

Een opvallend punt binnen je gestage ontwikkeling was de benoeming tot aanvoerder van Oranje. Was je verrast toen Ronald Koeman dat vierenhalf jaar geleden tegen je zei?

‘Ja en nee. Als kleine jongen heb ik echt nooit gedacht dat ik ooit aanvoerder van het Nederlands elftal zou worden. Daar ben ik heel eerlijk in. We kennen allemaal de iconische captains van Oranje, die vlak voor interlands vastberaden voor hun ploeg uitliepen. En opeens ben je zélf diegene. Dat maakt me zó trots. Ik zal het nooit voor lief nemen, geniet er elke keer weer met volle teugen van.’

‘Dat was altijd al zo. Het samenzijn bij je nationale ploeg, het vertegenwoordigen van je land, het oranje shirt, het volkslied dat klinkt; elke seconde is dat genieten. Daar kwam onder Koeman de verantwoordelijkheid van het aanvoerderschap nog eens bij. Ik voel de verantwoordelijkheid naar de spelers toe en hoe ik de verbinding ben tussen de groep en de bondcoach. Heel veel spelers kijken naar mij op. Dat vind ik alleen maar fijn, het triggert mij om altijd het juiste voorbeeld te geven. De jongens moeten zich aan mij kunnen vastklampen. Dat ik deze rol zou gaan bekleden bij Oranje, dat had ik vroeger niet voorzien. Dus in dat perspectief was het een verrassing.’

‘Aan de andere kant was ik ook weer níét verrast. Omdat ik inmiddels een vaste waarde was bij Liverpool en Oranje en bovendien met Koeman had samengewerkt bij Southampton. Hij wist wat hij aan me had. Bij het Nederlands elftal kwamen we met zijn aanstelling in een nieuwe fase en ik voelde dat ik daarin een belangrijke schakel was. In die zin had ik wel het gevoel dat het een goed moment was. Het sloot mooi aan bij de fase waarin zowel Oranje als ikzelf op dat moment zat.’

Ploeggenoten van je bij Oranje vertellen dat ze zich veilig voelen, als ze vlak voor een interland achter jou in de spelerstunnel staan.

‘Dat vind ik fijn om te horen. Ik voel die verantwoordelijkheid ook echt. Het allerbelangrijkste is natuurlijk wat je op het veld laat zien. Of je prestaties van toegevoegde waarde zijn voor het team waarin je speelt. Maar ook daaromheen zal ik er altijd zijn voor mijn teamgenoten. Mijn spelers: zo voel ik dat. Die zal ik helpen en steunen, wat er ook gebeurt. Ik ben me ervan bewust dat je als aanvoerder iets onoverwinnelijks moet uitstralen. Ik wil daarin een goed en zelfbewust voorbeeld zijn.’

Wat komt er verder allemaal kijken bij het aanvoerderschap van Oranje?

‘Omdat we korte periodes bij elkaar zijn, moet er van alles besproken en geregeld worden. Dat gaat van commerciële deals tot media-activiteiten, teammeetings, overleg met de spelersraad, met de bondscoach. Als aanvoerder ben je overal bij betrokken. Met de meeste focus op het voetbal uiteraard. Maar ook die andere dingen horen erbij.’

De nationale ploeg is de laatste jaren ook steeds vaker een podium waarop maatschappelijke problemen aan de orde komen, van racisme tot LHBTI-acceptatie tot Qatar als omstreden WK-organisator. Hoe bepaal je in welke actie jullie meegaan en in welke niet?

‘Dat zijn collectieve beslissingen. Het is niet zo dat ons dingen opgelegd worden. Dat zou ook vreemd zijn. Het komt altijd voort uit gezamenlijke gesprekken. Dergelijke verzoeken komen eerst bij de spelersraad terecht, waar ik ook onderdeel van ben. Daarna bespreken we het met de hele groep. Als ook maar één speler niet achter een bepaalde actie zou staan, dan is het einde verhaal. Dat is overigens nog niet gebeurd. Maar dit is hoe we erin staan: we ondersteunen een maatschappelijke actie met zijn allen of we doen het niet. Geen halfbakken gedoe. Oranje is één geheel.’

Van Dijk: ‘Elke keer dat we elkaar zien hebben we het even over zijn ziekte, daarna gaat hij weer over tot de orde van de dag. Dat is Louis van Gaal. Het is een bijzondere man’ © belga

Zouden jullie je niet duidelijker kunnen uitspreken over de omstandigheden in Qatar?

‘Net als alle mensen schrikken wij natuurlijk ook van alle verhalen en berichten. Wij proberen onze bijdrage te leveren. In Qatar gaan we op verschillende manieren steun betuigen aan de mensen om wie het hier gaat en daar staan alle spelers volledig achter. We gaan op onze manier proberen een verschil te maken.’

‘Toen de WK-kwalificatie begon hebben we ons laten zien met de Football Supports Change-shirts en hebben we ook uitgelegd waarom we dat deden. De bondscoach heeft zich natuurlijk nog meerdere keren zeer duidelijk uitgesproken. Daarna hebben we vooral de bestuurders van de KNVB hun werk laten doen. Samen met andere bonden en organisaties zijn ze actief bezig om dingen te verbeteren in Qatar.’

‘Als spelers kunnen wij er niks aan doen dat twaalf jaar geleden het WK aan Qatar is toegewezen. We kunnen wel om aandacht vragen in de hoop dat dat helpt de situatie te verbeteren. Zoals uitspreken dat er een compensatiefonds moet komen, en dat Qatar en de FIFA dat moeten oppakken. Maar ik denk wel dat iedereen zijn eigen gevoel moet kunnen volgen, niemand moet zich verplicht voelen.’

Wat verwacht Louis van Gaal over het algemeen van zijn aanvoerder? 

‘Wat ik aan het doen ben. Hij verwacht hetzelfde als dat ik van mezelf eis. We hebben er niet heel specifiek over gesproken, maar ik weet dat hij leiderschap verwacht van zijn aanvoerder. De bondscoach noemt me de grote influencer. Ik weet wat erbij komt kijken en wat ik op dat vlak te bieden heb. Het is niet zo dat ik me bij Oranje anders gedraag omdat ik de aanvoerdersband draag. Ik ben dezelfde persoon als bij Liverpool, waar ik de band níét omheb. In beide ploegen probeer ik te helpen en te motiveren, op een natuurlijke manier. Gelukkig zit dat sowieso al in mijn karakter en daar handel ik naar.’

Hoe intens is de werkwijze van Van Gaal als bondscoach?

‘Dat is inderdaad intens. Maar dat komt ook door de korte periodes die je steeds bij elkaar bent. Daarin moet je bij wijze van spreken iedere minuut benutten. Neem de laatste interlandperiode in september. Op de dag dat we bij elkaar komen, vlak na een speelronde met je club, ga je normaal gesproken alleen de gym in voor je herstel. Maar omdat de tijd zo schaars is, gaan we die dag toch ook naar buiten. Mede omdat de fans dan mogen komen kijken bij de training en dat is óók belangrijk.’

‘De tweede dag trainen we tactisch en wedstrijdgericht, met elf-tegen-elf. Terwijl dat ook de dag is die fysiek het zwaarst is. Omdat je dan gek genoeg de meeste effecten voelt van de wedstrijd die je twee dagen eerder met je club hebt gespeeld. Intussen zit je dan twee dagen voor de eerstvolgende interland. Waarbij de bondscoach rekening houdt met hoe spelers zich voelen. De volgende dag trainen we in het stadion waar de wedstrijd wordt gespeeld. Tussendoor hebben we verschillende teambesprekingen. Het is voortdurend puzzelen om de krappe tijd goed te benutten. Dat kan intens zijn. Het voordeel is dat Van Gaal een coach is die in korte tijd kan overbrengen hoe hij het wil hebben.’

Was jij op de hoogte van zijn prostaatkanker, toen hij dit voorjaar het trainingskamp van Oranje af en toe verliet voor behandeling in het ziekenhuis?

‘Ik denk dat we met Oranje subtop zijn die op het WK top kan worden’

Virgil van Dijk

‘Ik wist van niks. Hij wilde zijn spelers er niet mee belasten en hij wil geen medelijden opwekken. Het was echt een shock, toen ik op tv over zijn ziekte hoorde. Ik zat toevallig naar de talkshow van Humberto Tan te kijken, waar de bondscoach te gast was en over zijn ziekte vertelde. Ik heb hem meteen een appje gestuurd, een lang bericht eigenlijk. Het is fascinerend hoe hij ermee omgaat. Hij wil niet dat anderen zich zorgen maken, iedereen moet lekker doorgaan met zijn leven. Dan zorgt hij zelf wel dat het goed met hem gaat. Elke keer dat we elkaar zien hebben we het er even over, daarna gaat hij weer over tot de orde van de dag. Dat is Louis van Gaal. Het is een bijzondere man.’

In september zat je naast Van Gaal tijdens een persconferentie in Zeist, toen hij zei dat jij een eigen mening hebt waarmee hij heel lang bezig is geweest. Jij lachte. Waarop doelde hij?

‘Dat was een verwijzing naar het begin van onze samenwerking. Ik heb me toen uitgesproken over mijn voorkeur voor het 4-3-3-systeem en dat werd in de pers een heel ding. Eigenlijk kwam het gewoon voort uit iets waarover we het eerder in dit interview hadden: als ik ergens een mening over heb, ga ik dat niet verbergen, ik ga je het uitleggen. Ook tegenover de bondscoach. Of we het nou eens zijn met elkaar of niet. Daarover kun je dan in gesprek gaan. En dat is precies wat we hebben gedaan. Het was ook geen discussie of zo, het was puur een uitwisseling van ideeën en gedachten. Open en eerlijk en respectvol. Ik denk dat het juist goed is als spelers hun gevoel over dingen uiten tegen trainers. Van Gaal is ook echt een coach die dat toejuicht, hij houdt van input van zijn spelers. Het betekent dat we betrokken zijn.’

Hoe kijk je ruim een jaar later aan tegen de ideale speelwijze?

‘We zijn dus overgeschakeld naar het 3-4-3-systeem en we zijn nog steeds ongeslagen onder deze bondscoach. Dus hij heeft het goed gedaan. Iedereen weet nu wat er in deze speelwijze wordt gevraagd en we hebben spelers die het goed kunnen invullen. Inclusief de jongens die invallen. Voor nu is dit zeker goed.’

Jij hebt zelf als jonge speler bij FC Groningen moeten wennen aan een directe aanpak, in dit geval van trainer Robert Maaskant, heb je weleens verteld.

‘Klopt. In die periode bij Groningen is dat veranderd, op een positieve manier. Sinds die tijd heb ik altijd het liefst met directe trainers gewerkt. Het zet de boel op scherp. Ook in het dagelijks leven houd ik van mensen die niet om de zaken heen draaien. Mensen die heel direct zeggen wat ze vinden en hoe ze dingen zien. Als je dan naar trainers kijkt: Koeman zit zo in elkaar, Jürgen Klopp bij Liverpool. Van Gaal is zelfs extreem direct. Voor mij is dat bij topsport gaan horen en het bevalt me goed. Zelf ben ik ook heel direct naar mijn medespelers en coaches. In een teamsport moet iedereen in dezelfde boot zitten. Dan moet je elkaar, als dat nodig is, de waarheid kunnen zeggen. Ook als dat even hard aankomt.’

Van Dijk: ‘Het besef dat we elkaar allemaal nodig hebben zit heel diep in deze groep. Dat is heel belangrijk in een teamproces. Het is de basis voor succes’ © belga

Johan Cruijff zei ooit dat je in een goede kleedkamer keihard kunt zijn tegen elkaar.

‘En zo is het. Als iemand iets tegen jou zegt, wil die jou beter maken. Zelfs als diegene geen gelijk heeft: hij probeert het in elk geval, in jouw belang en dat van het team. Zo zie ik het. Zolang het maar op een respectvolle manier gebeurt.’

Kan dat niet een keerzijde zijn van een vriendengroep, dat jongens elkaar gaan sparen als er harde woorden nodig zijn?

‘Dat zou een gevolg kunnen zijn, maar daar ben ik bij deze groep niet bang voor. Bovendien heb je in elke groep een aantal spelers die dit soort dingen dan zouden corrigeren. Ook wat dat betreft hebben we een mooie balans in de selectie. Ik reken mezelf tot die groep, maar het zijn er meer. Memphis heeft bijvoorbeeld veel invloed op spelers. Daarvan is hij zich bewust en daarin profileert hij zich ook. Marten de Roon idem dito, ook hij is een belangrijke schakel in deze groep. En zo zou ik er nog wel een paar kunnen noemen. Zo heeft iedereen zijn rol, in het besef dat hij een bijdrage kan hebben aan het succes. Of ze nou een basisplaats hebben of niet.’

Behoren jullie op het WK tot de titelkandidaten of is Oranje een subtopper die boven zichzelf moet uitstijgen, kortom: waar staan jullie in de pikorde van het landenvoetbal?

‘Dat vind ik een moeilijke. Ik denk dat we subtop zijn die op het WK top kan worden. Als je kijkt naar de opbouw van onze groep, in leeftijd en in kwaliteiten, denk ik dat we alleen maar sterker kunnen worden. Je ziet vaker dat ploegen steeds verder in een eindtoernooi groeien. We beschikken over een paar belangrijke kenmerken. We koppelen voetbalkwaliteit aan onze sterke eenheid. We kunnen tegenstanders op verschillende manieren bestrijden. We kunnen zorgen dat we heel moeilijk te verslaan zijn. Dat zijn allemaal factoren die juist op een eindtoernooi van groot belang zijn. Het is aan ons dat op het WK allemaal naar boven te laten komen.’

Is dit eindtoernooi voor jou nog extra belangrijk omdat het je eerste is? 

‘Zo kijk ik er niet naar. Of dit nou mijn eerste of derde of vierde toernooi is: het is een WK. Dat is een jongensdroom. Als aanvoerder ook nog. Met de beste spelers van Nederland gaan we het opnemen tegen de beste spelers ter wereld. Je land vertegenwoordigen op het allerhoogste podium. Ik heb er zó veel zin in. Kom maar op met het WK.’

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content